Dagblaðið Vísir - DV - 25.06.1984, Blaðsíða 13

DV. MÁNUDAGUR 25. JUNI1984.
13
Kjallarinn
ÓLAFUR HAUKSSON,
RITSTJÓRI SAMÚELS OG
STJÓRNARFORMAÐUR í
SAMTÖKUM UM
FRJÁLSAN ÚTVARPSREKSTUR
Siguröur Sverrir Pálsson, Þórarinn
Guönason, Erlendur Sveinsson, Guö-
mundur Eiríksson, Rúnar Gunnars-
son, Gunnar Borg, Unnsteinn Guö-
mundsson, Vilhjálmur Þór Guömunds-
son, Valdimar Leifsson og Haraldur
Friöriksson.
Þetta er bara hluti af þeim sem hafa
hætt hjá sjónvarpinu. Minni mitt nær
ekki jafn-vel yfir hljóðvarpiö. Þar hafa
hins vegar verið talsveröar manna-
breytingar, sérstaklega á fréttastofu.
Nægir að minna á að nýlega hafa látið
af störfum þar hinir hæfustu frétta-
menn og má þeirra á meöal nefna
Emu Indriðadóttur, Vilhelm G. Krist-
insson, Hallgrím Thorsteinsson og
HelgaH. Jónsson.
Ríkisrekstrinum að kenna
Hvað veldur því aö ríkisútvarpinu
helst ekki á hæfileikafólki? Svariö er
einfaldlega það að ríkisreksturinn á
þessum stofnunum gerir þær einstak-
lega óaðlaöandi. Launin eru á sama
lága planinu og hjá öðrum ríkisstofn-
unum. Fréttamenn á sjónvarpi hafa
sagt þaö opinberlega aö þeir telji sig
stunda dýrasta „hobbí” á Islandi — aö
vinna á þeim launum sem þeir hafa.
Valdiö kemur eingöngu aö ofan í
þessum stofnunum. Stjómmálamenn
og afdankaöir embættismenn halda
meö jámkmmlu utan um dagskrár-
geröina. Skapandi og lifandi fólk gefst
upp á sh'kri vinnuaðstöðu. Forstöðu-
menn hinna ýmsu deilda, sérstaklega
hjá s jónvarpinu, em ýmist hinir mestu
afturhaldsseggir eða aö þeir kunna
ekki aö umgangast f ólk. Þeir drepa allt
frumkvæði í fæðingu.
Og þar sem þetta em ríkisstofnanir
þá er svo til engum sagt upp störfum.
Skussamir sitja því sem fastast en
hæfileikafólkiö gefst upp og fer annaö.
Þessi orö mín má þó ekki skilja sem
svo að eingöngu skussar starfi hjá
ríkisútvarpinu. Þar er enn fjöldi af
hæfu fólki. En hvenær gefst það hka
upp?
Eina uppsögnin af viti í 17 ára sögu
sjónvarpsins átti sér stað þegar yfir-
verkfræðingi stofnunarinnar var loks
sagt upp. Þá haföi hann i meira en ára-
tug fælt fólk frá í hrönnum.
Einkareksturinn verður til
bóta
Ef útvarpsrekstur veröur gefinn
frjáls þá mun það einmitt virka þver-
öfugt viö ótta Kristínar HaUdórsdóttur
um atgervisflótta frá ríkisútvarpinu.
Þegar samkeppni hefst veröur ríkis-
útvarpið aö taka sig á. Þaö verður aö
stunda reksturinn i samkeppni við
aörar stöðvar, hafa lifandi og frum-
lega dagskrá, auka nýtni á starfsfólki
og laða þaö til sín meö bættum launa-
kjörum. Ríkisútvarpið getur ekki
annaö en batnaö viö samkeppnina og
þá mun hæfileikafólkið sækjast eftir
störfum þar.
Og fjölgun útvarpsstöðva mun að
sjálfsögöu leiða til þess aö fleiri fara aö
íhuga að nýta hæfUeika sína til starfa
viö útvarp. Framboðið af góöu fólki
verðurþvímeira.
Ölafur Hauksson.
DR. SIGURÐUR
PÉTURSSON
GERLAFRÆÐINGUR
atkvæðum 26 fulltrúa (fyrir 983 félags-
menn). Þingiö samþykkti svo laga-
breytinguna þ. 29/11, aö viðhöföu
nafnakahi, með ennþá stærri meiri-
hluta, 52 fuUtrúar gegn 15 en 80
fulltrúar frá 32 félögum sátu þingið.
Gengu þá alhr kommúnistar út af þing-
inu.
Þessi mikh sigur íslenskra sósíal-
demókrata yfir kommúnistum á
Alþýöusambandsþinginu haustiö 1930
er mjög eftirtektarveröur sé hann
borinn saman viö stööu sósíaldemó-
krata í Þýskalandi og í Frakklandi
haustiö 1920 og áður var lýst. Þýskir
sósíaldemókratar urðu í minnihluta á
fundinum í HaUe og franskir sósíalist-
ar gátu ekki tekiö hreina afstööu á
fundinum í Thiers og þóttust síöan
báöir hafa sigrað. Islenskir sósíalistar
tóku aftur á móti afstöðu á þingi ASI í
Reykjavík og sigruðu demókratamir
með 71% meirUiluta. Kemur þama vel
fram hversu þingræðiö er íslensku
þjóðinni í blóð boriö og hversu flugu-
menn, sem reka erindi erlendra ein-
valdsherra og einræöisríkja, þykja tor-
tryggilegir hérlendis.
En hvaö varð nú um kommúnistana?
Dr. Sigurður Pétursson.
' 1 111
Þrælahald og
ódýrt vinnuaf I
Þrælahald kemur víða viö sögu.
Aðgangur aö nægu og ódýru vinnu-
afli hefir veriö talin ein grundvallar-
forsenda blómlegs efnahagslífs um
aldir ásamt aögangi aö ódýrum og
aðgengilegum hráefnum og orku-
hndum. Einhvers staöar hlýtur
markaður aö vera til staðar þar sem
afrakstur vinnunnar er seldur í þágu
þeirra sem þessu st jórna,
Þrælahalds er víða getið í fornsög-
um íslensku þjóöarinnar. Víkingam-
ir, sem margir hverjir vom fégráð-
ugir, ofbeldishneigðir, metnaöar-
sjúkir ribbaldar eirðu fáu ef þá
nokkm er þeir ruddust á varnarlaust
kristiö fólk á Irlandi. Þeir fara ræn-
andi og mplandi um byggðir, hafa
síöan mannfólkið meö sér sem ekki
hefir verið myrt, sigla með ránsfeng
sinn norður í Dumbshaf og fólkið
hneppt í þrældóm. Irsku þrælamir
voru settir til margvislegra bú-
starfa, yrkja jörðina og sjá um upp-
eldi barna víkinganna, hvort tvegg ja
var of tímafrekt og ekki nógu fínt
fyrir timaleysing ja þess tíma.
Fræðimenn em ekki að öllu leyti
sammála um hvaöa ástæöur hggja
aö baki afnámi þrælahalds á Islandi
snemma á 12. öld eða jafnvel fýrr.
Ymsir vilja benda á vaxandi áhrif
kristinna sjónarmiða meöan aðrir
telja afnám þrælahalds vera af
hreinum efnahagslegum toga spunn-
ið. Bent hefir veriö á að þrælahald
hafi borgað sig illa við árstíöabund-
inn, frumstæðan landbúnaö er til
lengdar lét. Afrakstur vinnunnar
varð minni er fram Uöu stundir en
kostnaður við öflun hfsviðurværis og
húsaskjóls, í tiltölulega köldu landi,
umtalsverður.
Rétt fyrir 1100 (margir vilja
gjarna tímasetja þennan atburö
1096, aðrir árinu seinna og enn aðrir
næstaárþaráeftir) er einhversúaf-
drifaríkasta ákvöröun tekin á Islandi
meö lögtöku svonefndra tíundarlaga.
Þar er kirkjunni markaöur ákveöinn
tekjustofn sem kostaöi blóöugar
styrjaldir úti í Evrópu en Islendingar
samþykkja þessar skattaálögur
möglunarlaust. Samþykkt tíundar-
laganna var því gríðarlegur sigur
fyir kirkjunnar menn — og jafnframt
landeigendaaöalinn íslenska. Meðtí-
undarlögunum voru allar tekjur
(aröur) af eignum geröar skatt-
skyldar, 10% af arði, nema af eign-
um gefnum í guðsþakkarskyni svo og
af kirkjum, klaustrum, kristfjárjörö-
um og eignum til almenningsheilla
(brúm og ferjum). Landeigenda-
aöahinn íslenski sá sér hag i aö sam-
þykkja tíundarlögin, að gefa höfuð-
bóhð guði í guðsþakkarskyni með þvi
sjálfsagða skilyrði aö það yröi eftir
sem áöur undir stjórn og drottinvaldi
gefanda og hans niöja, var þá búið að
tryggja skattfrelsi um aldur og ævi.
,,0g hefir eigi annar shkur grund-
völlur verið auðræöa og hæginda í
Skálholti sem tíundargjaldiö,” segir
í Hungurvöku. Tiundarlögin voru
kirkju og höfðingjum mikil búbót og
átti drýgstan þátt í aö efla höfðingja-
valdiö í landinu.
Ekki er ósennilegt aö þrælahald
leggist á pappírunum af á Islandi
fljótlega eftir lögtöku tíundarinnar.
Höföingjarnir hafa öðlast skattfrelsi
sem hefir aö visu kostað þá „miklar
og óeigingjamar fórnir” í þágu
kirkjunnar. Fyrmm þrælar setjast
aö sem „frelsingjar”, þ.e. sem
frjálsir menn, á kotbýlum til fjaha
ellegar litlum útkjálkastööum. Þeir
bera þjóðfélagsbyröarnar einna
þyngstar, þeir kaupa „frelsi” sitt
meö margvíslegum kvööum og
Kjallarinn
GUÐJÓN JENSSON
PÓSTAFGREIDSLUMADUR
skyldum, meö t.d. vinnu á höfuðból-
inu um mesta annatímann og allur
aröur sem þeim tekst í sveita síns
andhts aö nurla saman er aö umtals-
veröu leyti af þeim tekinn aftur í
formi skatta tU konungs og kirkju.
A Islandi í dag eru fluttar til
óheyrUegar fjárhæöir frá pyngjum
láglaunafólks í eyðsluhít höfðingj-
anna. Afrakstur vinnu þess fólks
sem á aUt undir því hvaö þaö fær í
sinn hlut er oft broslega lítUfjörleg-
ur. Þrælahald guUaldar tslendinga
minnir töluvert á lífskjör daglauna-
manns Islands í dag. Stórbændur um
1100 hafa verið einhverjir mestu
efnahagssnUlingar allra tíma,
a.m.k. aö því leyti hvernig þeir
brugðust viö þeim vanda sem þeir
áttu við að glima. I dag hrekkur af-
rakstur erfiöis daglaunamannsins
ekki fyrir venjulegu húsnæöi, mat-
vælum, einhverjum fatagörmum til
sk jóls fyrir veöri og vindum og öllum
þeim óendalegu sköttum og skyldum
sem allir eiga á pappírunum aö taka
sinn þátt í. Þrælahald nútímans
gefur þrælahaldi fyrri tima lítið
eftir.
Guðjón Jensson.
£ „Þrælahald gullaldar íslendinga minnir
töluvert á lífskjör daglaunamanna
íslands í dag.”