Þjóðviljinn - 24.12.1948, Blaðsíða 35

Jólin 1948
35
ÞJÓÐVILJINN
Eystra Horni að Lómagnúp. Hvað menn gera vestan
vatna.og norðan jökla skal ósagt látið.
.. Almenningur hér á skaganum hefur aldrei þótt há-
reystur né hnarrreistur gagnvart yfirboðurum sín-
iim, en ekki alltaf jafn gleyminn. Gagnrýnin kom
meira fram í verkum. Góðfýsi og hjálpsemj fátæk-
linganna var svar þeirra við grimmd kaupmanna og
ýfdrgángi valdhafanna. Góðvildin'og géstrisnin not-
úðu engiri bréf. Skipshöfn sem þurfti að hleypa í aðra
verstöð var'tekið með sömu virkt og glataða synin-
um í dæmísögunni. Að 'hjálpa í görðum, að hjálpa í
for, fiski ög heyi, þegar veikindi voru eða fyrirvinn-
ari ekki heima, voru hugtök sem allir skildu. En ein-
ýrkja bsendur sém æfa kirkjusöng í hjáverkum eftir
háttatíma á kvöldin munu aldrei geta hrósað sér. af
þ'vi lífs eða liðnum að þeir skilji þann atburð sem
várð a Bessastöðum hinn 31. október 1948. Þeir munu
.ekki tala mikið um þetta fremur en þann guð sem var
eiriá’athvarf' feðra þeirra á dögum hins forna Bessa-
staðayáíds. Eri þeir rif ja kanriski upp í huganum eitt-
hváð sem farið var með í rökkrinu áður fyrr í hinunr
óþéttu fornfálegu baðstofum skagans, á þeim tímum
:þegar. fátæktin skipaði lestrarfúsri þjóð að hátta
-í -björtu .mest allt árið, en einlæg trúin lét blásnapöa
menn gera safnaðarkirkjuna að vandaðasta og glæsi-
legasta húsi' sveitarinnar. Og í dimmu skammdpgisins
þótti ungum og gömlum gott að sækja kvöldsöng í
húsl guðs og sínu lýst-u mörgum skærum kertum,
en myrkur jarðneskrar örbirgðar snerist.í fagnandi
hátíð himneskra ljósa. Það var sagt að mcnn tækju
Keldur'bitann og sopann frá murininum á barninu en
borga ekki Ijóstoll' á réttum gjaiddaga. Engum dátt
þá í hug að taka 'hann né aðrar þarfir kirkjunnar ó-
frjálsri hendi úr almannasjóðum, og varla hefur
riGkkurn mann grunað að ókunnugir menn myndu í
■ skjóli hefðar eða valds láta greipar sópa um skraut
■ og murii. kirkjunnar og skilja þar eftir tízkudót úr
öðrum húsum í.staðinn.
‘ * Trúaður söfriuðúr getur þrifizt. um aldir ámkirkju,
ón trúlau-S kirkja stenzt ekki degi lerigur.
Og þegar hálaunaðir nýguðfræðingar rembast v:ð að
heyja sínar skyldumessur,' kreistandi upp úr sér and-
’ laust þrugl utan. garna, starandi sljóum augum í
vesturátt eftir villuljósi, þá syngur það fólk á þéss-
um skaga sem í æsku var kennt að signa sig mót
einni stjörnu í austri sín jól heima með voldugum
hreimi í einum fegursta sálmi íslenzkrar lc'ristni, ort-
um--við- streng á gömlu langspili af þeim manni iír
þessum sóknum, sem átti einn heilladrýgra erindi til
Bessastaða á síðustu öld en sú ,,þrenning“ er valdi
daginri fyrir allraheilagramessu til veizlu þar méð
briéfum hefur nokkurn tíma átt á nokkum stað á
þessu landi. ^
Fyrir þrem öldum þjónaði umkomulítill prestur
fátækri bændakirk ju utarlega hér á skaganum. Hann
hefði eklii þótt hús- eða kirkjuhæfur sjálfur á Bessa-
stöðum þá eða nú, en orti sér til dægrastyttingar og
sálubóta ýirisa sálma og kvæði sem alþýða var fljót
að nema og kann enn, og boðlegir þóttu á Bessastöð-
um á 19. öld, þótt höfðingjar legði sig lítt eftir slíku
um háris daga fremur en ftú. Gamalt fólk kenndi böm
rnn að syngja öll kvöld á föstunni sálma eftir þennan
marin með lagi sem flestir hafa nú týnt, en efnið var
og er tkmt að heimfæra upp á daglega viðburði. Trú
naanna var yfirleitt björt og mild. Þó var ekki ótítt
þegar ofsi, fordild og hroki yfirvaldanna keyrði úr
hófi, að rperin heyrðust hafa yfir með kynlegum
þunga 20. versið í 8. sálmi.
Reykjavík, 18. nóvember 1948.
Þorvaldur Þprarinsison
1 , frá Bergskoti
á Vatnsleysuströnd.
Alfar
Einna mest ber á álfum um jólaleytið og nýárið,
og virðist fleira en eitt bera til. Bæði er skemmtaná-
tími þeirra mestur um það léyti ársins, þó einnig
finnist dæmi þess, að þeir haldi bæði til páska
og sumardagsins fyrsta; en pm jólin hafa þeir sam-
sæti og veizlur, hljóðfæraslátt og dansferð ýmist
í mannahíbýlum eða í álfabyggðum, og þar að aúki
halda þeir fardaga sína um nýárið, og var þá ávalt
nokkuð um dýrðir fyrir þeim, og er einkum sagt, að
þeir Jhafi farið á nýársnótt úr einum stað í annán
vistferlum og búferlrim. Því var sú venja hér lerigi
ihöfð, að konur og húsmæður létu ljós loga í hverju-
horni og hverju húsi í bæ sínum, svo hvergi bæri
skugga á alla nóttina. Allar dyr áttu að starida
opnar upþ á gátt, og allt að vera sópað og. hreint,
‘svo hver'gi sæi sorp né dupt; í krók eða kima. Síð- *
an skyldi kona eða húsmófiir sjálf ganga gapga
til og frá um allán bæinn og segja: „veri þeir, áem
vera vilja,“ eða „komi þeir, sem koma viljá, fári
þeir, sem fara vilja, mér og mínum að meinlausu."
Jón ÁrmSQru