Þjóðviljinn - 24.12.1948, Blaðsíða 39

Jglin 1943
ÞJÖÐVILJINN
39
-86
starandi og auðséð var að hann var ekki nema að
hálfu leyti í hinu raunverulega umhverfi.
Eg átti langt samtal við hann í dag og það er
líka helgur dagur. Heilagur andi hefur farið um
allan hinn kristna heim, en hér hefur hann farið
fram hjá, ekki svo mikið sem rekið inn kollinn að
öðru leyti en því, að miðdagsmaturinn var nauta-
kjöt í stað ýsu.
Eg kom að honum þar sem hann stóð álútur
með hendur í vösum og virtist stara út um glugg-
ann, en ég hafði einhvemveginn á tilfinningunni að
hann sæi alls ekki neitt fyrir utan Hár og grannur
líkami hans var slappur, andlitið fölt og þreytulegt,
svartur skegghýjungur, ennið hátt, gáfnalegt undir
dökku úfnu hári, augun dauf, dreymandi og fjar-
læg.
Hvað gat hann verið að 'hugsa núna ?
Ég gekk til hans og spurði hvernig heilsan \'jeri.
Hann leit ekki einu sinni á mig hvað þá annað, svo
ég fór að gá út um gluggann og vita hvort ég sæi
ekki eitthvað markvert.
— Heyrðu, sagði hann allt í einu án þess að líta
á mig — heldurðu að það geri nokkuð til þó þeir
setji rjúpnabein í höfuðið á mér?
— Hvað segirðu maður — rjúpnabein?
..,-rr- Já, rjúpnabein, úr rjúpu. Hún flýgur hratt og
óháð allri tilvemnni.
— Hverjir ættu að setja það í þig?
— Stjörnufræðingarnir.
. — Já, auðvitað. Nei, nei, það er sjálfsagt mjög
gott. En er eitthvað í ólagi í toppnum? Af h\*erju
viltu fá þangað rjúpnabein?
Heldurðu, sagði hann án þess að virða spurn-
ingu mína svars,.og allir miklir menn hafi ekki lesið
heimspeki? Eg er alveg viss um að Churchill hefur
lesið heimspeki. Hann er heimspekingur. Einu sinni
kveikti hann í vindli og sendi alla. fegurð í hnakkann
i.ítoosevelt. Þetta er staðreynd, ég hefi lesið það.
Hpfur þú nokkurn tírna lesið heimspeki? Eg hélt
að þú værir lesinn. I hvaða trú hefur þú lesið heim-
speki?
— Hvaða trú meinarðu, komst ég loksins að,
guðstrú ? Annars hefi ég lítið lesið í lieimspeki, bætti
ég afsakandi \\ð.
— Eg meina enga guðstni, sagði hann og horfði
á mig hálf vandræðalega eins og liann væri ekki
glveg viss í sinni sök. — Eg meina til dæmis ídeal-
isma. Idealismi er heimspeki — og ítölsk trú.
— Annað hvort slær út í fyrir þér eða ég skil
þig ekki, svaraði ég.
— Jú, þú verður að skilja mig, það er enginn
sem gerir það. (Hann sagði þetta með öllum líkam-
anum og það skein óljós ákefð úr augunum). Heim-
speki, stjörnur, ítölsk trú, idíealismi; það eru til
heilar symfóníur af ídíealisma í ítalskri músík — því
eins er ídealismi ítölsk trú_
— Auðvitað, svaraði ég, það er til ídealismi í allri
músík, en orðið er ekki nein sérstök trú. Það er fyrst
og fremst hugtak og það er hægt að nota það í svo
mörgu. Til dæmis í beinni mótsetningu við hið raun-
verulega, hið andlega við hið efniskennda og svo
framvegis. Og þetta hugtak er notað í músík, bók-
menntum og heimspeki og sjálfsagt í ítalskri trú
líka, ef Italir hafa þá nokkra sérstaka trú. Nú er
Mússolini dauður.
Hann virtist ekki einu sinni taka eftir því sem
ég sagði og var farinn að tala um tónskáld við
sjálfan sig. Eg stóð og hlustaði á, á meðan hann
rakti bernsku Beethóvéns og lýsti fegurð æsku-
stöðva listamannsins, sem hann taldi að myndi hafa
verið uppistaðan í öllum hans inndælustu verkum.
Sjálf persónan Beet'hoven; sagði hann, var dularfull
og sterk og andi hans var samansettur af þrótt-
mikilli fegurð. Hefurðu riokkurn tíma heyrt guð-
dómlegra en þegar sterkir, þróttmiklir tónar renna
út í viðkvæma fegurð? Hefurðu aldrei séð látlausa
hvíta fegurð mánabjartrar nætur skína út úr tón-
um Beethovens? Hefurðu aldrei séð blindan tón-
snilling gægjast fram á milli tónanna og gefa þér
einn gúmorinn? Það var synd að hann skyldi aldrei
yrkja um Síríus.
Hann sagði þetta hægt og hugsandi, starandi á
ekki neitt eða jafnvel inri í sjálfari sig, óg hvort ég
samsinnti eða ekki, virlist hönurri'riákvæiniega saina
um. " "■ ' • 5
Af hverju heldurðu, sagði hánn allt í einu og
beindi nú orðuirum til mín, að listamenn deyi af
harmi ? Eg hefi lesið minnsta kosti um tvo. Þeir'
dóu af harmi — sprungu!
— Tja, ég veit ekki, svaraði ég spekingslega og
strauk hökutoppinn. Sem betur fer skeður það
sjaldan nú á dögum, riu hafa víst flestir listamenn
nóg að éta. En v.'ð lesum um það í gömlum sögum
og þá helzt klassískum frá dögum rómantíkurinnar,
að það virtist all-algengt fyrirbæri að elskhnginn
eða unnustan sprakk af harmi ef hitt sálaðist, og
það er engu líkara en að höfundurinn hafi borið svo