Íslendingaþættir Tímans - 03.08.1972, Blaðsíða 2

minntist þá meö mikilli hlýju til þeirra
uppeldisáhrifa, sem hún gaf honum i
móðurarf. Þar var skylduræknin og að
duga vel i starfi hin gullvægu einkunn-
arorð ásamt kristiiegu hugarfari.
II
Kkki varð Vilhjálmur lengi sendi-
sveinn i Kaupfélagi Eyfirðinga. Fljót-
lega voru honum falin vandasamari
störf i kaupfélaginu. Vorið 1913 gerðist
hann þar fastráðinn starfsmaður og
starfaði þar sem buöar- og skrifstofu-
maður. Árið 1916 höfðu störf hans
færst inn á skrifstofu kaupfélagsins úr
verzlun þess og jukust þau að ábyrgð
með hverju ári.
Haligrimur Kristinsson hafði verið
hinn drifandi kraftur við uppbyggingu
og skipulag Kaupfélags Eyfirðinga. en
á þessum árum var hann allmikið
fjarverandi. oftast erlendis við afurða-
sölu. auk þess sem hann stofnaði skrif-
stofu Sambands isl. samvinnufélaga i
Kaupmannahöfn 1915 og tveim árum
siðar aðalskrifstofu i Revkjavik. Árið
1918 tók Sigurður Kristinsson viö
framkva>mdastjórn Kaupfélags
Eyfirðinga af Hallgrimi,sem þá hafði
verið raðinn forstjóri Sambandsins og
gerðist Vilhjálmur þá fulltrúi kaup-
félagsstjórans,18 ára að aidr/. Við lát
Hallgrims Kristinssonar 1923 tók
Sigurður við starfi hans sem forstj.
Sambandsins, en Vilhjálfnur tók þá við
kaupfélagsstjórastarfinu á Akureyri.
aðeins 23ja ára gamall. Þá voru
kreppu og eríiðleikatimar. sem fylgdu
i kjölfar fyrri heimsstyrjaldarinnar.
Skildi \'ilhjálmur. aö þá þurfti við
mikillar varfærni og festu og var ekki
annað að gera en að halda fast utan um
það, sem áunnizt hafði i kaup-
félagsstarfinu. og biöa betri tima.
Strax og betur áraði tók Viihjálmur
svo að hugsa til hreyfings. Mjólkur-
samlag kaupfélagsins tók til starfa
1928, það fyrsta sinnar tegundar hér á
landi. Frvstihús var keypt á Oddevr-
artanga 1926 og stækkað árið 1928 og
voru þessar framkvæmdir upphaf hins
umfangsmikla frystihúsareksturs
félagsins. sem átti eftir að veröa til
mikilla hagsbóta fyrir félagsmenn;
bæði vegna kjötfrystingar og til efling-
ar sjávarútvegi við Eyjafj. Þá var á
þessum árum komiö upp sláturhúsi.
sem þá var hið stærsta og fullkomn-
asta á .landinu. Á árinu 1930 var lokiö
við byggingu hins mikla verzlunarhúss
kaupfélagsins. sem enn þann dag i
dag setur sérstakan svip á Akureyr-
arkaupstaö. Nokkru siðar er hafinn
iðnrekstur á vegum kaupfélagsins:
smjörlikisgerð. brauðgerð. sápugerð.
kaffibætisgerð og visir að efnagerð ár-
ið 1935. Árið 1936 er svo Stjörnu apótek
opnaö.
Hér hefur verið minnzt á helztu
framkvæmdir kaupfélagsins á ára-
tugnum 1926-1936 en fjölmargar aörar
framkvæmdir áttu sér stað á þessum
árum. og ekki má gleyma fyrir-
greiðslu kaupfélagsins við eflingu
landbúnaðarins i Eyjafirði, en þar átti
sér stað bylting á tiltölulega fáum ár-
um. þannig að Eyfirðingar tóku al-
gjöra forystu i landbúnaðarmálum hér
á landi.
Driffjöður þessara miklu fram-
kvæmda var Vilhjálmur Þór. Þaö var
gæfa hans að hafa marga góða sam-
starfsmenn i kaupfélaginu til þess að
sjá um rekstur nýrra starfsgreina og
halda skipulagi i föstum skoröum. i
þeim efnum má minnast á Jónas
Kristjánsson. sem stýrði mjólkursam-
laginu en siðast en ekki sizt nánasta
samstarfsmann Vilhjálms og svila,
Jakob Frimannsson, sem var hinn
styrka stoð við hinn daglega rekstur.
Góðra samstarfsmanna var enn frek
ar þörf. þar sem margvisleg félags-
störf hlóöust á Vilhjálm auk kaup-
íelagsstjórastarfsins. Hann gerðist
einn af forgöngumönnum um stofnun
Flugfélags Akureyrar tsem siðar varð
Fiugfélag islands) og varð fyrsti
stjórnarformaöur þess. Þá var hann
formaður undirbúnings- og fram-
kvæmdanefndar Kristneshælisbygg-
ingar og i stjórnarnefnd hæ.lisins 1930-
38 og á sama tima formaöur sjúkra-
húsnefndar Akureyrar og átti sæti i
Stjórn bæjarins frá 1934, þar til hann
fluttist frá Akureyri. Þá sat hann i
stjórn Sambands isl. samvinnufélaga
árin 1936-45.
III
Arið 1938 verða þáttaskil i iifi og
störfum Vilhjálms Þór. Trúlega hefur
athafnaþrá hans krafizt nýrra verk-
efna. þegar hér er komið sögu. I sep-
tember 1938 fékk hann ieyfi frá störf-
um hjá Kaupfél. Eyfiröinga og gerð-
ist aðalframkvæmdastjóri fvrir þátt-
töku Islands i heimssýningunni i New
York 1939. Var þar við margvislega
erfiðleika að etja. en þó tókst þaö starf
með þeim ha>tti. aö þjóðinni varð hinn
mesti sómi að. Þá varð hann fyrsti
rikisstjórnarfulltrúi Islands i Vestur-
heimi sem verzlunarerindreki i New
York borg i sept. 1939 og aðalræðis-
maður tslands fyrir öll Bandariki
Ameriku i april 1940. Varð þetta tima-
bil honum hið lærdómsrikasta. enda
kynntist hann nýjum sjónarmiðum og
viðhorfum þar vestra.
Árið 1940 lét Vilhjálmur formlega af
störfum hjá Kaupfelagi Eyfirðinga en
viö starfi hans tók Jakob Frimanns-
son. Hann var ráðinn bankastjóri
Landsbanka Islands frá 1. okt. það ár.
I ágúst 1941 fór hann aftur vestur um
haf sem formaður i samninganefnd ts-
lands við Bandarikin og var hann i
þeirri ferð til ársloka 1941.
Hinn 16. desember 1942 tók hann sið-
an við utanrikis- og atvinnumálaráð-
herraembætti i ráöuneyti dr. Björns
Þórðarsonar, sem hann gengdi til 21.
okt. 1944. er hann tók aftur við starfi
bankastjóra i Landsbankanum.
IV
Leið Vilhjálms átti eftir að liggja
aftur til samvinnuhreyfingarinnar. 1
ársbvrjun 1946 tók hann við starfi for-
stjóra Sambands ísl. samvinnufélaga
af Sigurði Kristinssyni. Siðari heims-
styrjöldinni var þá lokið og þjóðin að
mörgu leyti vel efnuö, en mikil tæki-
færi til framkvæmda framundan. Slik-
ar aðstæður hlutu að verða Vilhjálmi
mjög að skapi. þvi að af engu hafði
hann slikt yndi sem að byggja upp eitt-
hvað nýtt i atvinnu- og á efnahags-
málasviðinu.
I forstjóratið hans hjá Sambandinu
var ráöizt i margar nýjar starfsgrein-
ar og haldið uppi alhliða uppbygging-
arstarffTeldri greinum. Meðal annars
var þá hafinn skiparekstur Sambands-
ins. stofnsettar Samvinnutryggingar.
Oliufélagið h.f. stofnað fyrir forgöngu
Sambandsins og hófust þar með af-
skipti þess af verzlun meö oliuvörur.
Þá var og stofnuð Véladeild innan
Sambandsins og á Akureyri var unnið
mikið að uppbyggingu iðnaðar þess
þar og siðar kom stofnun sérstakrar
Iðnaðardeildar innan Sambandsins.
Þá má nefna Dráttarvélar h.f.. Sam-
vinnusparisjóðinn. sem siðar breyttist
i Samvinnubanka Islands h.f. og stofn-
un sölufélagsins Iceland Products Inc.
i Bandarikjunum.
A meðan Vilhjálmur gegndi for-
stjórastörfum i Sambandinu átti hann
sæti i stjórn Samvinnusambands
Norðurlanda og i miðstjórn Alþjóða-
samvinnusambandsins. Þá var hann
formaður stjórnar Aburöarverksmiðj-
unnar frá 1951-1963.
\
Um áramótin 1954/55 lét Vilhjálmur
af starfi forstjóra Sambandsins og tók
að nýju við starfi bankastjóra Lands-
banka íslands. Hann var siðan skipað-
ur bankastjóri Seðlabanka Islands
1957 og gengdi þvi starfi til ársins 1964,
að hann lét af störfum þar, samkvæmt
reglum bankans um eftirlaun. Eftir
það. eða frá 1. nóv. 1964. gengdi hann
2
islendingaþættir