Íslendingaþættir Tímans - 03.08.1972, Blaðsíða 14

einbeittan, prúðan æskumann, sem
myndi fús til dáða. Vinátta óx svo
með vaxandi kynnum og þvi meira
mat ég Pál,sem ég kynntist honum
betur. Páll var dulur við fyrstu kynni
og gat verið hrjúfur i tilsvörum ef svo
bar við, en bjó yfir djúpum tilfinning-
um og hlýju hjarta. Hann var stórbrot-
inn i skaphöfn. 1 honum var ekkert
smátt. Hann var drengur góður, hjálp-
fús og óeigingjarn. Til hans var gott að
leita og þeim reyndist hann bezt, sem
áttu um sárt að binda.
Páll Sveinsson er öllum harmdauði,
er hann þekktu. Hann vann fósturjörð-
inni allt. Það er skarð fyrir skildi i hópi
þeirra, sem vinna að aukinni ræktun
og gróðurvernd landi og þjóð til heilla.
En merkið verður ekki látið falla.
Bróðursonur Páls, Sveinn Runólfsson,
búfræðikandidat, sem hefur verið að
miklu leyti uppalinn i Gunnarsholti hjá
föðurbróður sinum og verið náinn
samverkamaður hans, hefur þegar
verið settur landgræðslustjóri.
Að lokum votta ég konu Páls, börn-
um hans og öðrum ástvinum innilega
samúð.
Halldór Pálsson
t
Þvi er oft haldið fram, að umhverfið
skapi fólkinu sameinkenni, að heilar
þjóöir dragi dám af löndum sinum, og
ibúar einstakra héraöa öðlist sérkenni,
sem rekja megi til náttúrufars þeirra
og ytri aðstæðna.
Mörgum finnst. að Skaftfellingar
hafi slik sérkenni. Þeir búa við mikla
og sérstæða náttúrufegurð, en jafn-
framt i meira nábýli við stórfengleg-
ustu náttúruöfl landsins en ibúar ann-
arra héraða. Þeir hafa kynnzt oftar og
nánar hamförum eldgosa og jökul-
hlaupa-----orðið að glima lengur við
óbrúaöar jökulár og brimgarð á hafn-
lausri strönd en aðrir landsmenn. I
þeim glimum hafa þeir um aldaraðir
öðlazt þau einkenni, sem menn þykjast
greina hjá þeim öðrum fremur: Þeir
eru þekktir fyrir áræðni, útsjónarsemi
og þrautseigju, eru óvilsamir og
treysta á eigin úrræði, enda margir
þekktir fyrir hagleik og hugvitssemi.
Ég þekki það marga Skaftfellinga, að
ég trúi þessu.
Páll Sveinsson, landgræðslustjóri,
var Skaftfellingur að allri ætt og upp-
runa og bar i mörgu glöggt svipmót
sins mikilfenglega héraðs. Hljómmikil
röddin og sterkt málfar hans eitt nægði
til að minna á það.
Ég minnist mjög glöggt fyrstu kynna
minna af Páli fyrir réttum 19 árum.
Hólasveinar i verknámsferð komu að
Gunnarsholti vorið 1953. Runólfur
14
Sveinsson, sandgræðslustjóri, var ekki
heima, en Páll, yngri bróðir hans og
aðstoðarmaður, tók á móti okkur.
Hann syndi okkur staðinn og lýsti þvi,
hvað þeir bræður væru að gera. Hann
var þá nýkominn frá námi i Ameriku,
þar sem hann hafði lært þau fræði,
sem að mestu gagni gátu komið við
landgræðslustörf. Það leyndi sér held-
ur ekki. að hann var staðráðinni að
nota þá þekkingu til að koma hlutun-
um i framkvæmd.
Páll gekk um staðinn, röskur og
djarflegur i fasi, ljós yfirlitum, og lýsti
af honum eldmóðurinn, er hann skýrði
frá nýjum aðferöum i baráttunni við
eyðingaröflin. Hann lýsti þvi, hvernig
þeir bræður væru að snúa vörn i sókn
með ræktun sandanna, og þeim
búskaparháttum, sem þeir tóku upp i
sambandi viö hana. Stórfelld túnrækt
á örfoka söndum var nýmæli, sem
hreif hugi okkar. Svörtum sandinum
var breytt i eggsléttan töðuvöll, sem
ekki sá út yfir.
Páll sjálfur hreif okkur ekki siður
með glæsileik sinum og rösklegri
framkomu. Sú hrifning dvinaði ekki
hjá mér við nánari kynni, þvert á móti.
Meö þeim óx jafnframt viröing min
fyrir manninum. Ýmsum fannst lund-
in hörö, allir vissu. að hraust var
mundin, en þeir. sem vel þekktu hann,
vissu einnig. hvað hjartað var gott,
sem undir sló.
Þeir bræður. Runólfur og Páll. hófu
ótvirætt nýja sókn i sandgræðslu-
málunum um 1950, með þvi að taka
áburð og grasfræ i þjónustu upp-
græðslunnar. Þetta var upphafið að
þeirri stórkostlegu túnrækt á eyði-
söndum. sem siöan hefur gjörbreytt
búskap og öllum lifsskilyrðum i heil-
um héruðum.
Runólfs naut. sem kunnugt er, allt of
stutt við, og störfin og ábyrgðin lentu
snögglega á herðum Páls eins. En
merkið var ekki látið siga. og enn var
brotiö blað i sögu sandgræðslunnar
með tilkomu áburöarflugvélar, árið
1958. Margir töldu hann þá tefla of
djarft. eins og þeir bræður þóttu af
sumum gera i upphafi. en reynslan
hefur sýnt annað.
Á árunum um og eftir 1960 var enn
stigið nytt skref. Þá syndi Páll með
áþreifanlegum og mjög athyglisverð-
um hætti fram á það. að hægt var að
láta fara saman græðslu örfoka lands
með fræ- og áburðardreifingu úr flug-
vél og sauöfjárbeit á landið. Stórbrot-
inn sauðfjárbúskapur, er hann rak um
árabil með góðum árangri á nýgræddu
og ábornu láglendi. kenndi okkur mik-
ið um möguleika lágsveita I þeim
efnum.
Páll var mjög snjall og hagsýnn bú-
maður. Hann þurfti beinlinis að hafa
búskapinn i Gunnarsholti með land-
græðslustjórastörfunum, þó að mörg-
um öðrum hefði verið annað starfið
meira en nóg. Hann tók oft til starfa
eigin hendi við bústörf og gekk þá
undan sem munaði, hverju sem unnið
var að. Ég hygg, að þarna hafi um
hvorttveggja verið að að ræða, að
hann þurfti að fá útrás fyrir fram-
kvæmda og athafnaþrá sina i beinum
átökum við verkefni eins og búskap, og
svo hitt, að hann unni starfi sinu ekki
hvað sizt vegna þess, að það var i
beinni þágu islenzks landbúnaðar.
Hann vildi umfram allt sýna fram á,
að landgræðsla og búskapur i landinu
gætu farið saman, ef rétt væri að staðið
og ættu að gera það.
Páll var jafnan djarfmæltur og ein-
beittur, hvarsem hann fór, og hvenær
sem hann kom þvi við, talaði hann
máli landgræðslu og gróðurverndar.
Þó að hann ætti drýgstan þátt i að taka
upp nýja tækni og ryðja nýjar brautir,
vitnaði hann jafnan til starfa frum-
herjanna. svo sem Gunnlaugs Krist-
mundssonar og Runólfs. Hann lýsti þvi
oft eftirminnilega, hvað var við að
berjast, þegar Gunnlaugur villtist
i sandbyljum uppi á Gáranum og bráð-
eyðingarhætta vofði yfir heilum
byggðarlögum. Hann minnti á hvaða
tækjum og framkvæmdaafli menn
höfðu þá yfir að ráða. Hann minnti á
það, hvernig komið var, t.d. i
Gunnarsholti. þegar allt túnið lá undir
sandi og heyskapurinn eitt sumarið
var ekki nema i kýrmeis. eins og hann
orðaöi það. Gestir. sem heimsóttu Pál
og hlýddu á slika ræðu. fundu á eftir-
minnilegan hátt. hvað þegar hefði
áunnizt i Gunnarsholti. þar sem nú:
..Hiógu við hagar og i hundraða flokk-
um skipuðu sauðir sólbjarta grund."
Páll vildi með þessu minna á. hve
barátta mannshandarinnar við
eyðingaröflin hefði. þrátt fyrir það hve
ójafn leikur hún var i fyrstu. borið góð-
an árangur. og jafnframt á það, hve
möguleikar okkar eru nú miklir til að
ná fullum sigri i baráttunni. Nú höfum
við meiri þekkingu, meiri tækni, og
ættum að hafa meiri ráð á að verja
verulegum fjármunum til hennar. Nú
höfum við enga afsökun lengur fyrir
þvi að láta landið blása frá fótum okk-
ar.
Páll Sveinsson var alltaf reiöubúinn
til nýrra átaka. þó að mörg stórverk-
efni væru i framkvæmd. var hann
manna mest hvetjandi þess. að ráðizt
yrði i enn meiri framkvæmdir. I vetur
sem leið var verið að undirbúa að taka
i notkun stóra flugvél til áburðardreif-
ingar. Þeir. sem að þvi unnu með Páli.
islendingaþættir