Íslendingaþættir Tímans - 03.08.1972, Blaðsíða 3

um tveggja ára skeið starfi i banka-
stjórn Alþjóðabankans i Washington,
sem fulltrúi fyrir rikisstjórnir allra
Norðurlanda og starfaði siðan i
Alþjóðabankanum tvö ár til viðbótar.
Siðustu árin daldist Vilhjálmur hér i
Reykjavik og gengdi ýmsum störfum,
m.a. var hann fulltrúi bandariska
bankans Manufacturers Hannover
Trust fyrir Norðurlönd.
VI
Hér aö framan hefur i stórum drátt-
um verið rekinn starfsferill Vilhjálms
Þórs. Eftir er að minnast þess, sem
skipti meira máli en flest annað um
farsælt og hamingjurikt lif Vilhjálms.
A yngri árum tók hann þátt i ung-
mennafélagsskapnum á Akureyri. 1
þeim ágæta og mannbætandi félags-
skap kynntist hann glæsilegri og
myndarlegri konu, Rannveigu Elisa-
bet, dóttur Jóns Finnbogasonar kaup-
manns á Reyðarfirði og kpnu hans
Bjargar Isaksdóttur, ishússtjóra á
Seyðisfirði. Þau Vilhjálmur og Rann-
veig voru gefin saman i hjónaband 30.
júli 1926.
Rannveig Þór var hinn styrki lifs-
förunautur Vilhjálms. Það var mikið
lán fyrir hann að eiga slikan kvenkost,
þar sem saman for glæsimennska,
myndarskapur og jákvæð afstaða til
hinna miklu starfa húsbóndans. Rann-
veig bjó Vilhjálmi fagurt heimili og
skapaði það friðarvé.sem gaf athafna-
manninum gott tækifæri til hvildar eft-
ir önn dagsins.
Þau Vilhjálmur og Rannveig eign-
uðust þrjú börn: Borghildi. gift Hilm-
ari Fenger stórkaupmanni, örn,
hæstaréttarmálaflutningsmann, giftur
Hrund Hansdóttur og Hjördísi, gift
McCrary og búa þau i Bandarikjunum.
Víi
Þegar iitið er yfir æviferil Vilhjáims
Þór. kemur glögglega i ljós, hve mikiil
afreksmaöur hann var i atvinnumál-
um þjóðarinnar. Athafnaþrá hans var
ótrúlega mikil og hún entist honum
fram til siðustu lifdaga. Hann var
vinnusamur með afbrigðum, ósérhlif-
inn og gerði miklar kröfur til sam-
verkamanna sinna. trulega enn meiri
fyrir þá sök, að mestar kröfurnar
gerði hann til sjálfs sin.
Maðurinn Vilhjáimur Þór var
myndarlegur á vallarsýn, vasklegur
og snöggur i hreyfingum, og svipmótið
bar merki um starfsgleöi. En hann var
fremur dulur að eðlisfari og litt gefinn
fyrir að ganga á torg og afla sér vin-
fengis. Hann gat verið snöggur upp á
lagið við fyrstu kynni en undir niðri bjó
hlýtt hjarta og ljúfmennska.
Tómstundaiðju hafði Vilhjálmur
ekki mikið um hönd enda sistarfandi
og lengst af var litið um tómstundir að
ræða. Réttt er þó að minnast á eitt
hugðarefni, sem stóð Vilhjálmi mjög
nærri, en það var Frimúrarareglan. 1
þeim félagsskap var hann mjög virkur
og ein aðaldriffjöðrin, þegar unnið var
að framkvæmdum. Félögum hans i
Frimúrarareglunni verður minnis-
stætt, hvernig hann dreif áfram hús-
byggingu reglunnar i Reykjavik á sið-
asta og yfirstandandi ári, enda þótt
hann gengi með banvænan sjúkdóm og
þyrfti oft að vera undir læknishendi.
Störf hans að húsbyggingarmálum
reglunnar voru siðasta afrek hans i
þessu lifi.
VIII
lslenzkt þjóðfélag er örlitið á mæli-
kvarða annarra landa. i litlum þjóð-
félögum eru ýmsar takmarkanir til
framkvæmda og uppbyggingar stórra
fyrirtækja. Enda þótt afrekaskrá Vil-
hjálms Þór sé mikil i atvinnumálum á
tslandi, hefði athafnaþrá hans trúlega
notið sin enn betur i stærra þjóðfélagi.
í smáum þjóðfélögum skortir það
hins vegar ekki, að gustur og kaldur
næðingur leikur gjarnan um þá, sem
skara fram úr og standa upp úr
almúganum. öfundin og persónu-
árekstrarnir láta ekki standa á sér i
slikum tilfellum og nokkuð mun það
hafa legið i landi á tslandi. að hver sitji
um annars mannorð, þótt slikt hafi
sem betur fer breytzt til hins betra á
siðari árum.
Vilhjálmur Þór fór ekki varhluta af
kuldagustinum. Hann mátti oft þola
árásir á opinberum vettvangi, þegar
hann stóð i hinum fjölmörgu fram-
kvæmdum. Eflaust hefur það hjálpað
Vilhjálmi að klæða af sér kuldanepj-
una, að hann var mjög trúhneigður
maður. Trúin á guð gaf honum styrk i
andófi, og þangað mun hann einnig
hafa sótt kjarkinn og aflið til nýrra
átaka i framkvæmdum og félagsupp-
byggingu.
Þegar Vilhjálmur Þór er nú kvaddur
hinztu kveðju vil ég i nafni samvinnu-
hreyfingarinnar flytja þakkir fyrir
djúpu sporin, sem hann markaði i upp-
byggingu samvinnufélaganna. Per-
sónulega er mér þakklæti efst i huga
fyrir að hafa fengið að starfa með Vil-
hjálmi Þór.
Ég votta Rönnu, eftirlifandi konu
hans, svo og öðrum ættingjum, inni-
lega samúð mina og konu minnar.
Erlendur Einarsson.
t
Einhverju sinni var sagt, að menn-
irnir, sem sköpuðu söguna hefðu ekki
tima til að skrifa hana. Með lifsstarfi
sinu ritaði Vilhjálmur Þór ævisögu
sina með þeim hætti, að næstum er
einsdæmi. Svo samofin er hún sjálfri
sögu þjóðarinnar á þessari öld. Og
þegar hin persónulega saga verður
skráð, mun koma i ljós eitt litrikasta
æviskeið islenzkrar framfarasögu.
Með nokkurri sögulegri einföldun
má segja, að þingeyskir bændur hafi
skapað hinn hugsjónalega grundvöll
samvinnuhreyfingarinnar, en Eýfirð-
ingar fyrstir gert þær hugsjónir að
veruleika. Þar var Vilhjálmur Þór
fremstur i flokki. Með starfi sinu fyrir
eyfirzka samvinnumenn og siðar
heildarsamtök samvinnumanna hefur
Vilhjálmur Þór byggt þann grunn,
sem á var reist. Sú saga verður rakin
af þeim, sem betur þekkja til, en við
fráfall hans er rétt að rifja upp, að með
þvi að láta verkin tala varð að veru-
leika sú hugsjón frumherjanna að
skapa öflug samtök starfandi fólks til
sjávar og sveita. Samtök, sem urðu
styrk stoð hinnar nýju sjálfstæðis-
baráttu — baráttu fyrir efnahagslegu
sjálfstæði. Gjörbreyting verzlunar-
hátta, atvinnubylting, tækniþróun,
landnám i erlendum mörkuðum, nýr
skipafloti, ný tryggingastarfsemi — og
aukin samvinna fólksins i landinu. Allt
voru þetta þættir i hinni miklu fram-
farasögu. Og Vilhjálmur Þór skildi
það betur en flestir aðrir, að innlend og
alþjóðleg samvinna voru greinar á
sama stofni. t timans rás hlaut það að
verða hlutverk Islendinga að taka
virkan þátt i þeirri alþjóðlegu sam-
vinnu, er hófst eftir hildarleik striðs-
ins. Ekkert annað gat komið i veg fyrir
stöðnun og einangrun og fátt liklegra
til að tryggja velmegun og framfarir.
Ég held, að þessir tveir meginþættir
hinnar þjóðlegu og alþjóðlegu sam-
vinnu hafi mjög markað skaphöfn
Vilhjálms Þór allt til æviloka.
Hann sat i mörgum virðingar- og
áhrifastöðum um ævina. Mörg stór-
málin hafa þvi farið um hans hendur
og viðmælendur margir heima og
erlendis. En hvort sem það var banka-
stjórinn, forstjórinn eða ráðherrann
Vilhjálmur Þór, sem talaði, held ég að
innst inni hafi eyfirzki samvinnumað-
urinn verið honum kærastur og átt hug
hans rikar og lengur en marga hefur
grunað.
Vilhjálmur var maður verka frekar
en orða, en þegar þau voru mælt voru
þau fá og hnitmiðuð. t störfum sinum
gerði hann þá kröfu til sjálfs sin og
íslendingaþættir
3