Íslendingaþættir Tímans - 03.08.1972, Blaðsíða 6

samstarfi og samvinnu keppi að þvi
að hjálpa hverjir öðrum til betra lifs,
vinna saman i frjálsu samfélagi til
þess að skapa betri heim?
Þeir, sem minnast göfjgrarog góðr-
ar móður, muna, hvernig hún inn-
prentaði einfalda og trausta siðalær-
dóma og bað fyrir börnunum sinum.
Þeir, sem muna góða eiginkonu, sem á
sama hátt varði miklum tima i aö inn-
prenta börnum sinum þetta sama, um-
vefja þau ástriki og fyrirbænum, þeir
vita, aö þessi undirstaða fyrir lifið er
sú, sem varir bezt og hefur þess vegna
mest gildi. Það er þessi fræðsla, þessi
andlega og kærleiksrika umhyggja
góðrar móður fyrir barni sinu, sem
okkur er, — sem heiminum er mest
þörf á að eignast i miklu stærri mæli
en nú er.
t bernsku minni var alls staðar i
kringum mig fátækt. Allir þurftu að
strita langan dag fyrir lifsafkomu
sinni. Sámt voru tekjurnar litlar.
Þetta gilti jafnt um sveit, i bæ og við
sjávarsiðu.
1 einni af beztu og fallegustu sveitum
þessa lands varð margur smábóndinn
aö komast af með fjölskyldu sina á litl-
um túnbletti, sem oft gaf varla af sér
eitt kýrfóður og með þvi að skafa með
ljá rýrar engjar, svo að næðist fóður
handa nokkrum kindum.
Fiskimið voru fengsæl, en bátar
smáir og verzlun með fiskafurðir
óhagstæð. i bænum voru flestir án at-
vinnu allan veturinn, oft langan vetur.
Sem dæmi um þetta skal nefnt hér. að
fyrirtæki nokkurt ákvað að auka bygg-
ingarlóðsina með þvi að höggva niður
mel og flytja á brott. Þetta verk
varð að vinna svo. aö höggva frosinn
melinn með haka og moka til þvi sem
losnaöi, með spaða. Fyrir þessa vinnu
voru greiddir 25 aurar á timann eða
tvær og hálf króna fyrir 10 tima vinnu.
En svo miklu máii skiptu þessar tekj-
ur, að þegar fækkað var i vinnunni,
þótti það næstum iltvirki gagnvart
þeim heimilum, sem vinnuna misstu.
Siðan þetta var eru aðeins 60 ár.
t bernsku minni fundum við, sem
ung vorum. alveg eins og æska nútim-
ans. að framtiðin var okkar. Við fund-
um ólgandi orku i blóði og vöðvum. Við
þráðum að vaxa og takast fangbrögð-
um við að skapa betri heim. Vinna að
þvi, að fram undan yrðu betri timar,
bætt afkoma, bjartara lif fyrir alla. En
i þá tíð var ekki til neins að heimta af
öðrum. Við vissum, að það ,sem gera
þurfti, urðum við að gera sjálf.
Atvikin höguðu þvi svo, að ég barst
ungur i fang félagsmálahreyfingar,
sem átti fyrir sér að vaxa og verða
6
áhrifarik um bætt kjör almennings. Ég
trúði þvi þá, að það, sem mest kallaði
að , það, sem beita þyrfti allri orku og
áhuga að, væri að bæta kjör þeirra,
sem minnst báru úr býtum fyrir strit
sitt. Að þessu vildi ég leggja krafta
mina alla og fá aðra tiFað gera slikt
hið sama.Draumar okkarvoruaðrækt
un sveitarinnar okkar mætti stórauk-
ast, að bóndinn fengi betri tæki til bú-
starfa, að afurðir hans yrðu fjölbreytt-
ari, afkoman betri. Að i bænum okkar
yrði aukin atvinna, að störf væru til að
vinna, einnig á veturna. Að við sjóinn
mættu bátarnir verða stærri, öruggari
og betri. Og að verzlunin almennt yrði
hagkvæmari, betri og réttlátari.
Fyrir samstarf margra góðra
manna auðnaðist það að sjá bætt lifs-
kjör verða að veruleika. Ræktunin
jókst. Með henni sköpuðust möguleik-
ar til aukinnar og nýrrar framleiðslu
afurða, sem gáfu tekjur allt árið um
kring og sköpuðu öryggi. 1 stað ljás og
hrifu komu betri tæki, fyrst vélar,
dregnar af hestum, siðar vélknúin
tæki, fullkomnari og fullkomnari. Allt
þetta bætti bóndans hag. Og kotbýlin
og hjáleigurnar urðu smátt og smátt
jafningjar og stundum meiri stórbýl-
unum, sem áður voru.
Atvinna i bænum jókst. og iðnaður
sá fyrir vetrarvinnu fjölda fólks.
Bátarnir stækkuðu veiðarfærin bötn-
uðu. Verzlunin varð réttlátari og hag-
kvæmari. Erfiðið varð minna, arður-
inn af stritinu meiri. Vinnudagurinn
varð styttri. Hagsældin jókst og varð
almenningseign i sveitinni. bænum og
við sjóinn.
Að þetta heppnaðist og heppnaðist
svo fljótt sem varð er að þakka skiln-
ingi fólksins á þvi, að með þvi að starfa
saman i samhjálp og samvinnu að vel-
feröarmálum sinum nást stærstu
sigrarnir. Þar sem þessi skilningur.
þessi samhugur. var rikastur. þar
varð árangur beztur og kom fyrst
fram. — Nú eftir öll þessi ár er ég jafn-
sannfærður eins og ég var i upphafi
um. að aðeins fvrir trausta samstöðu
fólksins sjálfs i kerfisbundnu sam-
starfi samvinnufélaganna gátu þessar
öru framfarir orðið veruleiki á þeim
tima.
Framfarir þessu likar eða svipaðar
urðu smátt og smátt um landið allt.
Siðar gafst mér kostur þess að vera
þátttakandi i uppbyggingu og fram-
farastarfi, sem snerti landið allt.
Draumar ungmennanna frá byrjun
þessarar aldar og vonir hinna mörgu.
sem siðar komu og lögðu sig fram um
að skapa aukna hagsæld þessari þjóð.
hafa rætzt á mörgum sviðum langt
fram yfir allar vonir. — Og brevt-
ingarnar, sem ryðjast fram með si-
auknum hraða. eru svo stórkostlegar.
að við undrumst og fögnum að sjá lifs-
kjarabatann verða að æ meiri veru-
leika.
Er þá ekki allt fengið? Liður ekki
öllum vel? Eru ekki allir ánægðir?
Mér virðist það sé nú siður en svo.
Nýjar kröfur, nýjar óskir um meiri
hraða i sköpun lifsþæginda, eru há-
værar. Það skal viðurkennt, að til þess
að framfarir haldi áfram, þarf maður-
inn að óska sér meira, þrá annað
meira og betra en það, sem hann á eða
hefur eignazt. Þetta verður og er
nauðsynlegt til þess að knýja hann
áfram i leit að nýju og þvi sem er betra
en það, sem hann þekkir. — Þetta er
áskapað allri heilbrigðri æsku og er
lofsvert. En vandinn er að vita og
skilja rétt, hvað er fyrir mestu, hvað á
að sitja i fyrirrúmi. Og svo, hvernig á
að vinna. Það virðist vera um of tizka
nú að kalla eftir þvi, að aðrir geri hlut-
ina, heimta af hinum. Sjaldnar spurt:
Hvað get ég gert? Hvernig má mér
sjálfum takast að leggja til málanna,
svo að góður árangur náist?
Allir þeir, sem dreymdi stóra
drauma og sáu marga þeirra verða að
veruleika, fagna árangri og gleðjast,
en jafnframt vaknar spurningin: Er
þetta nóg? Hefur kannski eitthvað fat-
azt i framkvæmdinni, sást yfir eitt-
hvað, sem var mikilvægt? Ég óttast.að
svo sé. Gleymdust ekki þau spöku orð,
sem sögð voru fyrir nærri 2000 árum.
orðin: ..Maðurinn lifir ekki á einu
saman brauði”? Þurfti ekki að gera
meira fyrir uppbyggingu and-
ans, svo að efnið og efnishyggjan
yrði ekki of mikils ráðandi?
Margir munu svara: Það hafa verið
byggð mikii skólahús, skólamenntun
er nú auðfengnari öllum. sem áður var
aðeins fyrir fáa. En hvað kenna þessir
skólar? Fyrst og fremst ýmiss konar
hagfræði. Veita kunnáttu til að fara
með stærri tölur. fara með alls konar
vélar, kenna verkfræði. svo að byggja
megi meira og stærra en áður.
Læknisfræði til þess að lengja iif
likamans. Alit er þetta ganlegt fyrir
likamlega hagsæld. — En hvar eru
skólar. sem vekja athygli barna og
ungmenna á. hvað er hinn raunveru-
legi tilgangur lifsins sjálfs? Hvar eru
skólar, sem leggja áherzlu á að kenna
einföld kristin fræði. sem kenna siða-
lærdóm Krists. sem var. er og mun
alltaf verða undirstaða alls heilbrigðs
andlegs lifs. — Er ekki þörf á að gæta
að. hvar við stöndum i þessum efnum?
Þeir menn eru til. sem ofmetnast af
þvi. sem þeir hafa komið i fram-
kvæmd. hreykja sér af afrekum sin-
um. miklast af gáfum. sem þeim hafa
verið gefnar. af menntun. sem þeir
íslendingaþættir