Réttur - 15.03.1935, Blaðsíða 29

kreppan og aukinn þroski skáldsins opnaði augu þess
fyrir þeim kalda veruleika, þeim hörðu staðreyndum,
að sjálfstæðið, rómantikin, sveitasælan, velgengnin, væri
tóm blekking og yfirstéttarlygi, í fullri mótsögn við
reynslu og lífskjör alþýðunnar. Og því einlægari og heit-
ari sem trú hans hafði verið á verðmæti hinna glötuðu
tíma, því sárari urðu nú vonbrigði hans. Og þróun hans
frá hinum rómantisku draumum fór svo hratt fram, að
hann sveiflaðist yfir í algerða andstæðu þeirra, til
naturalisma. Svo varð það í skáldskapnum. En félags-
lega lá þróun hans yfir til kommúnistiskra skoðana. Hið
heita skap hans lagðist nú af öllum þunga móti öllu
því gamla, móti rómantik og auðvaldi, sem svikið höfðu
vonir hans. Það hlóðst í sál hans hatur, gremja og sár-
indi. Hann vildi hrinda um öllu því gamlct, þurrka það
burt með falsinu, svikunum og lyginni. Hinn rómantiski
tilfinningahiti var ennþá hinn sami. Jóhannes gerðist
uppiæisnarmaður af rómantiskum skaphita, fullur af
óþolinmæði og ólgandi krafti. Hið gamla fann hann búa
í sér, en þráði af sterkum hug yfir til hins nýja. Hann
veit rætur hins gamla, er hann hefir andstyggð á, liggja
djúpt í hjarta sínu, en hvað sem það kostar, vill hann
slíta þær upp, því að heitasta þrá hans og eina takmark
er að verða nýr maður. I ljósi þessarar baráttu verða
menn að skoða skáldsögu hans, „Og björgin ldofnuðu“.
Með lýsingunni á Hauki á Bjargi hefir skáldið að nokkru
leyti ætlað að sýna þróunarsögu sjálfs sín. Til þess varð
hann m. a. að vekja aftur til lífsins sinn gamla mann,
og reyndar til þess eins að murka úr honum lífið fyrir
fullt og allt. En skáldið hafði orðið svo mikla andúð og
fyrirlitningu á honum, að hún gat ekki annað en komið
alls staðar fram í kaldranalegu glotti. Og þó átti þessi
gamla fylgja enn svo mikil ítök í skáldinu, að því tókst
ekki að fá fram skýra mynd hins nýja manns. Myndir
hins gamla og nýja vefjast alls staðar saman, skyggja
hvor á aðra og raska öllu samræmi. Þess vegna hlaut að
koma fram tvískinnungur í lýsingum persónanna. Og af
29