Fréttablaðið - 26.03.2009, Blaðsíða 22

22 26. mars 2009 FIMMTUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
MENNING: Páll Baldvin Baldvinsson fulltrúi ritstjóra pbb@frettabladid.is VIÐSKIPTARITSTJÓRI: Óli Kr. Ármannsson olikr@markadurinn.is HELGAREFNI: Anna Margrét Björnsson amb@frettabladid.is og Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Emilía Örlygsdóttir emilia@frettabladid.is
og Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf.
RITSTJÓRAR: Jón Kaldal jk@frettabladid.is og Þorsteinn Pálsson thorsteinn@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI:
Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is. Fréttablaðið kemur út í 103.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili
á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur
sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
Gylfi Magnússon, nú viðskipta-ráðherra, flutti eftirminni-
lega ræðu á Austurvelli laugar-
daginn 17. janúar sl. Þar sagði
hann meðal annars: „Sú hug-
myndafræði sem kom okkur í
núverandi stöðu er andlega gjald-
þrota. Þeir sem fóru fyrir henni
þurfa að víkja strax af sviðinu og
láta öðrum eftir uppbygginguna.
Hvort sem þeir eru í stjórnmál-
um, stjórnkerfinu, fyrirtækja-
rekstri, fara fyrir hagsmunasam-
tökum eða voru bara í klappliðinu.
Fyrsta skrefið til fyrirgefningar
er að þetta fólk rétti fram sátta-
hönd og axli ábyrgð með því að
víkja. Því miður hefur lítið sést
til þeirrar sáttahandar enn þá.
Það glittir bara í löngutöng. Allt
þetta fólk má auðvitað starfa að
uppbyggingunni en það má ekki
og getur ekki stjórnað henni. Þeir
sem strönduðu þjóðarskútunni
eiga ekki að stýra henni af strand-
stað. Þeir geta ekki hvatt landa
sína til dáða. Það hefur enginn
trú á þeirra lausnum. Þeir mega
hins vegar leggjast á árarnar
með öllum hinum. Á almennu far-
rými.“ Viku síðar sagði Magnús
Björn Ólafsson blaðamaður undir
lok ræðu sinnar á sama stað og
vitnaði óbeint í Nietzsche: „Stund
hinnar miklu fyrirlitningar er
upp runnin!“ Að loknum ræðu-
höldum söng Þjóðkórinn ættjarð-
arlög á tröppum Alþingishússins.
Taflinu var lokið. Tveim dögum
síðar sagði ríkisstjórnin af sér.
Nokkrum dögum síðar tók ný
ríkisstjórn við völdum og boðaði
til alþingiskosninga. Nýja stjórn-
in hefur gengið að ýmsum helztu
kröfum mótmælenda. Banka-
stjórn Seðlabankans var vikið frá
með nýjum lögum um bankann
og einnig stjórn og forstjóra Fjár-
málaeftirlitsins. Enn sem komið
er hefur enginn þeirra, sem bera
þyngsta ábyrgð á bankahrun-
inu, beðizt afsökunar, en ýmsir
þeirra þurftu þó loksins að víkja
fyrir nýju fólki. Stöldrum nú sem
snöggvast við einn hóp: eigend-
ur og stjórnendur stórfyrirtækja.
Eigendur og stjórnendur bank-
anna eru efni í aðra grein.
Sjálftökumenn
Í skýrslu Viðskiptaráðs hálfu ári
fyrir hrun segir svo: „Viðskipta-
ráð leggur til að Ísland hætti að
bera sig saman við Norðurlöndin
enda stöndum við þeim framar á
flestum sviðum.“ Þessi orð ráðs-
manna vitna hvorki um auðmýkt
né næman skilning á, að hagkerf-
ið var á fleygiferð fram af bjarg-
brúninni. Þau vitna jafnframt
um skeytingarleysi um þá stað-
reynd, að Ísland sagði sig einmitt
úr lögum við önnur Norðurlönd
með því að lögleiða mjög aukna
misskiptingu ráðstöfunartekna
heimilanna, svo sem upplýsingar
ríkisskattstjóra og annarra sýna
ljóslega. Gamla stjórnin þrætti
fyrir þessa þróun. En ríkisskatt-
stjóraembættið herðir nú enn á
boðskapnum í tímariti embætt-
isins, Tíund, en þar segja ríkis-
skattstjóri og vararíkisskattstjóri
í forustugrein: „Í fjölmiðla-
umræðu er því haldið fram að
Íslands sjálftökumenn hafi getað
leikið lausum hala utan laga og
réttar og haft í frammi ótrúlega
athafnasemi í þágu eigin velsæld-
ar. Því miður bendir margt til
að svo kunni að hafa verið og að
afleiðingar þeirra gjörninga verði
upplifun landsmanna um ókom-
in ár.“ Hafi einhver efazt í alvöru
um aukna misskiptingu á Íslandi
fyrir hrun, ættu augu þeirra nú
að hafa opnazt upp á gátt.
Auðmýkt
Í bandarískum fyrirtækjum hefur
hlutfall forstjóralauna og launa
óbreyttra starfsmanna á heild-
ina litið hækkað úr 30 árið 1970
í næstum 300 nú. Sambærilegar
tölur um Ísland eru ekki til, en
leitnin virðist hafa verið svipuð.
Tökum dæmi til að lýsa ástand-
inu. Viðskiptaráð birti 2006 stutta
skýrslu þess efnis, að bankarnir
og viðskiptalífið væru á grænni
grein, og greiddi öðrum tveggja
höfunda skýrslunnar 135 þúsund
Bandaríkjadollara (15 milljónir
króna) fyrir ómakið samkvæmt
frásögn Wall Street Journal. Ætla
má, að aðrar þóknanir Viðskipta-
ráðs fyrir ámóta viðvik hafi
verið svipaðar. Fjárhagskrögg-
ur fyrirtækjanna í landinu þarf
að skoða í þessu ljósi. Ekki virð-
ast stjórnendur Viðskiptaráðs
eða einstakra fyrirtækja innan
vébanda þess þó hafa séð ástæðu
til að axla ábyrgð á óráðsíunni
með því að víkja fyrir nýju fólki
svo sem Gylfi Magnússon lýsti
eftir á Austurvelli. Myndi krafa
fyrirtækjanna um lægri vexti
ekki hljóma betur, ef stjórnendur
þeirra fengjust til að viðurkenna,
að ofurlaun þeirra, kaupréttir,
starfslokasamningar og önnur
sjálftaka voru mistök? Mörg fyr-
irtæki þurfa að skipta um bæði
eigendur og stjórnendur, sum að
undangengnu gjaldþroti. Mörgum
öðrum fyrirtækjum dugir að ráða
nýja stjórnendur með nýtt viðhorf
og hugarfar. Hæfileg auðmýkt
meðal forustumanna atvinnulífs-
ins myndi greiða fyrir sáttfýsi
fólksins í landinu og flýta fyrir
nauðsynlegri endurheimt trausts
innan lands og út á við.
Framar á flestum sviðum?
Í DAG |
ÞORVALDUR GYLFASON
Ábyrgð atvinnulífsins
UMRÆÐAN
Herbert Sveinbjörnsson skrifar um ný
framboð
Meðan við í Borgarahreyfingunni glödd-umst yfir ört vaxandi fylgi okkar
vorum við kölluð eitt af „vonlausu fram-
boðunum“ í útvarpsþættinum Sprengisandi
á Bylgjunni. Við, sem erum rétt byrjuð
að kynna okkur, sexfölduðum fylgi okkar
á einni viku milli kannana Gallup á fylgi
stjórnmálahreyfinga.
Ríkisstjórnin féll, önnur tók við og nú líður að því
að við fáum að kjósa um framhaldið. Þvert á niður-
rifsraddir er ekkert vonlaust við Borgarahreyfing-
una. Hún er barn búsáhaldabyltingarinnar. Hún er
val þeirra sem eru búnir að missa trú á núverandi
kerfi, val þeirra sem vilja uppræta spillingu, þeirra
sem vilja almenning á þing, þeirra sem vilja taka
þátt í að móta og byggja upp nýja Ísland. Borgara-
hreyfingin gefur okkur sem að henni standa von.
Fjölmiðlar bera ábyrgð gagnvart lesendum
sínum, áheyrendum og áhorfendum sínum. Við
erum öll notendur þjónustu þeirra og viljum fá
vandaðan fréttaflutning og fréttaskýringar. Við
treystum því að við fáum upplýsingar um
það sem í boði er í aðdraganda kosninga
og við treystum því að þær séu réttar. Það
sem ekki kemur í blöðunum, útvarpinu eða
sjónvarpinu er ekki til. Hlutleysi fjölmiðla-
manna hlýtur að vera best varið með því að
gefa öllum sömu möguleika. Maður veltir
fyrir sér fréttamati fjölmiðlafólks þegar
við fáum fréttir um loforðapakka ríkjandi
flokka helgi eftir helgi á meðan lítið sem
ekkert er fjallað um þau blóm sem eru að
spretta upp úr byltingunni.
Það er ábyrgðarhluti að gera lítið úr nýjum fram-
boðum, þar með er verið að senda tóninn fyrir
framhaldið. Fyrir okkur sem stöndum í þessu dag
og nótt er það lítilsvirðing og lítið gert úr okkar
starfi. Við trúum á það sem við erum að gera, það
sem við stöndum fyrir og að við höfum erindi í þá
baráttu sem fram undan er. Vonleysi er því ekki það
sem hrjáir okkur. Löngunin til þess að hrista upp í
gömlum gildum, leyfa nýjum röddum að hljóma og
ánægjan með allt það fólk sem bætist í okkar hóp
á hverjum degi er miklu frekar eitthvað til að ein-
blína á.
Höfundur er formaður Borgarahreyfingarinnar.
Von en ekki vonleysi
HERBERT
SVEINBJÖRNSSON
S
umum hættir kannski til að gleyma því í amstri kreppu-
hversdagsins, en Íslendingar búa nú við ónýtan þjóðargjald-
miðil. Gengi hans gagnvart stærri gjaldmiðlum er skráð
allt annað í erlendum seðlabönkum en í Seðlabanka Íslands,
jafnvel þó að nú sé nærri hálft ár liðið frá bankahruninu.
Eina greiðslumiðlunargáttin við útlönd sem nú er opin liggur í gegn
um Seðlabankann, þótt almenn viðskiptagreiðslumiðlun hafi hingað
til hvergi talizt til verkefna sem seðlabanka sé ætlað að sinna.
Íslenska seðlabankagengið hefur á síðustu vikum haldist til-
tölulega stöðugt, en það er aðeins fyrir tilstilli strangra hafta á
gjaldeyrisviðskiptum og fjármagnsflutningum inn og út úr land-
inu. Með ákvörðun sinni um að halda þessum höftum í hálft ár
til viðbótar að minnsta kosti staðfesti ný stjórn Seðlabankans að
nyti þessara hafta ekki við myndi fjármagnsflótti og darraðardans
öfgafullra gengissveiflna hefjast á ný. Það segir sig sjálft að sam-
keppnishæft atvinnulíf verður ekki byggt upp við slíkar aðstæður.
Íslenzkt atvinnulíf getur heldur ekki búið við margfalda þenslu-
vexti á tímum djúprar efnahagskreppu. Íslenzk heimili geta ekki
búið við að skuldir þeirra margfaldist á verðtryggðu hávaxtabáli
um leið og kaupmátturinn hríðfellur.
Þetta háa vaxtastig á krepputímum helgast af veikleika gjald-
miðilsins. Það eru ekki horfur á að úr þessu rætist fyrr en trúverð-
ugur arftaki krónunnar og þeirrar peningamálastefnu sem hún
stendur fyrir hefur verið fundinn. Eða að minnsta kosti ákvörðun
tekin um stefnu sem miði að því að nálgast þann arftaka.
Á aukaársfundi ASÍ í gær talaði Gylfi Arnbjörnsson, forseti sam-
bandsins, um að það vildi leggja sitt af mörkum til að stuðla að
umræðu um ESB fyrir komandi kosningar. Að hans sögn er eina
leiðin út úr höftunum aðild að Evrópusambandinu og evrunni. „Við
höfum áhyggjur af því að þetta brýna mál sé enn einu sinni að lenda
út á hliðarspori í pólitískri stöðu dagsins og ekki sé hægt að móta
samningsmarkmið, fara í viðræðurnar og gefa þjóðinni færi á að
tjá hug sinn heldur ætli menn að slá þessu á frest um fjölda ára,“
var haft eftir Gylfa í Fréttablaðinu í gær.
Á Viðskiptaþingi á dögunum komu fram álíka áköll frá framá-
mönnum úr íslenzku atvinnulífi.
Á nýafstöðnu flokksþingi Vinstri grænna var látið eins og
umræðan um það hvort ESB-umsókn væri tímabær væri ekki til.
Flokksþingsfulltrúar töldu greinilega að það væri kosningapólitískt
ekki taktískt fyrir flokkinn að setja þessa spurningu á dagskrá.
Samt ályktuðu þeir um að vilja starfa áfram eftir kosningar í stjórn
með Samfylkingunni, sem hefur ESB- og evruaðild afdráttarlaust á
stefnuskránni. Er forysta Vinstri grænna með þessari þögn í raun
að segja, að hún sé tilbúin til að starfa í ríkisstjórn sem stígur það
sögulega skref að sækja um aðild Íslands að ESB? Eða er hún frekar
að segja að hún vilji þvæla málið eins lengi og hún er í aðstöðu til
að gera það, í nafni frasa á borð við „ESB er ekki lausn á núverandi
bráðavanda þjóðarinnar“. Alveg eins og forysta Sjálfstæðisflokks-
ins, sem formaður VG lýsir sem öndverðum póli við eigin flokk,
hefur gert hingað til?
Leiðir út úr kreppunni:
Brýnu máli ýtt
á hliðarspor?
AUÐUNN ARNÓRSSON SKRIFAR
Úrslitin ráðin
Eins og sagt var frá í fréttum í gær var
Vigdísi Hauksdóttur gert að hætta
í starfi hjá Alþýðusambandi Íslands
eftir að hún þáði oddvitasæti á
framboðslista Framsóknarflokksins
í Reykjavíkurkjördæmi suður. Hún
telur að verið sé að refsa sér fyrir
pólitískar skoðanir sínar.
Það segir Gylfi Arnbjörns-
son, formaður ASÍ, að
sé af og frá: Það sé hins
vegar ekki hægt að vera
bæði þingmaður og
starfsmaður ASÍ og
þar sem Vigdís sé
í „nokkuð öruggu
þingsæti“ hafi
henni verið gert
að hætta.
Spyrjið Gylfa bara
Framsóknarflokkurinn hlaut engan
mann í Reykjavíkurkjördæmi suður í
alþingiskosningunum 2007 en ljóst
er að nú verður þar breyting á. Það
segir Gylfi að minnsta kosti. Það er
spurning hvort Gylfi gangi ekki bara
alla leið og upplýsi hvernig atkvæði
munu falla eftir mánuð og raði
mönnum í sæti eftir því. Það myndi
spara bæði tíma og fyrirhöfn.
Fyrst var það Innipúkinn
Bandaríska söngvaskáldið
Jonathan Richman leikur
í kosningamiðstöð
Vinstri grænna á
Tryggvagötu 2.
apríl næstkom-
andi. Það er engin
tilviljun; Richman er hér á vegum
vinstrigræningjans Gríms Atlasonar.
Richman flokkast til svokallaðra
Íslandsvina og lék meðal annars í
Iðnó á Innipúkanum 2005. Það er
líklega með skírskotun til þess, sem
og hinnar meintu ólundar sem VG er
stundum álasað fyrir, að
gárungarnir uppnefna
fyrirhugaða tónleika á
Tryggvagötu Fýlupúk-
ann 2009.
bergsteinn@frettabladid.is