Morgunblaðið - 04.01.2007, Síða 26

26 FIMMTUDAGUR 4. JANÚAR 2007 MORGUNBLAÐIÐ
Einar Sigurðsson.
Styrmir Gunnarsson.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
KERFIÐ Á ÁRINU 2007
Árum saman hefur fyrirkomulagafsláttarkorta Trygginga-stofnunar vegna læknisþjón-
ustu verið gagnrýnt fyrir að vera
flókið og notendafjandsamlegt.
Gagnrýnin hefur ekki sízt verið af
tvennum toga.
Annars vegar að miðað skuli við
almanaksárið, þegar réttur fólks til
afsláttar af læknisþjónustu er reikn-
aður út. Það þýðir að t.d. sá, sem slas-
ast eða veikist í desember fær engan
afslátt þótt hann sé farinn að nálgast
18.000 króna útgjöldin, sem miðað er
við, um áramót. Þá fellur réttur hans
niður og hann þarf að eyða 18.000 til
viðbótar á nýja árinu áður en hann á
rétt á afsláttarkorti. Ýmsir hafa orðið
til að benda á að nær væri að miða við
tólf mánaða tímabil, í stað almanaks-
ársins.
Hins vegar þarf fólk með ærinni
fyrirhöfn að bera sig sjálft eftir af-
sláttarkortunum. Safna þarf saman
kvittunum frá læknum, sjúkrahúsum
og heilsugæzlustöðvum og standa í
biðröð hjá Tryggingastofnun ríkisins.
Þar koma 250–300 manns daglega til
að sækja um afsláttarkort eða fá end-
urgreiðslu á tannlæknareikningum.
Það er ekki að furða að spurt hafi
verið hvort í rafrænu viðskiptaum-
hverfi nútímans væri ekki hægt að
koma því þannig fyrir að Trygginga-
stofnun héldi utan um greiðslur sjúk-
linga með rafrænum hætti og sendi
þeim afsláttarkortið sjálfkrafa þegar
þeir væru komnir upp í tilskilin út-
gjöld vegna heilbrigðisþjónustu. Fólk
myndi svo væntanlega ráða því sjálft
hvort það notaði afsláttinn eða ekki.
Ásta Ragnheiður Jóhannesdóttir,
þingmaður Samfylkingarinnar, hefur
meðal annars gengið eftir þessu á Al-
þingi.
Fyrir meira en tveimur árum hét
Jón Kristjánsson, þáverandi heil-
brigðisráðherra, því að útvega
Tryggingastofnun þær heimildir sem
þyrfti til að koma þessu í kring. Nú
fyrir áramótin tilkynnti TR að á
þessu ári yrðu gefin út afsláttarkort
sjálfkrafa fyrir þá, sem hefðu áunnið
sér rétt til afsláttarins. Sá böggull
fylgir hins vegar skammrifi, að sú út-
gáfa byggist eingöngu á upplýsingum
frá sérfræðilæknum, en ekki heilsu-
gæzlustöðvum eða göngudeildum.
Það er von að Ásta Ragnheiður Jó-
hannesdóttir segi í pistli á heimasíðu
sinni, sem til var vitnað Morgun-
blaðinu í gær: „Hagræðingin er því
lítil, því fólk gæti verið komið með
réttinn til afsláttarkorts fyrir löngu
án þess að Tryggingastofnun hefði
hugmynd um það, ef viðkomandi hef-
ur verið að greiða fyrir aðra þjónustu
en hjá sérfræðingum … Það er ótrú-
legt að árið 2007 skuli ekki vera hægt
að halda utan um þennan kostnað og
afgreiða afsláttarkortin sjálfkrafa
þegar hámarki er náð.“
Það myndi vafalítið spara bæði
Tryggingastofnun og viðskiptavinum
hennar mikla fyrirhöfn og tíma, ef
haldið væri utan um þessar upplýs-
ingar rafrænt. Hvers vegna er það
ekki hægt árið 2007?
HEGGUR SÁ ER HLÍFA SKYLDI
Ekki er annað hægt en fyllast við-bjóði og hryllingi þegar frá-
sagnir breska dagblaðsins The Daily
Telegraph í gær af meintum svívirði-
legum níðingsverkum og kynferðis-
glæpum friðargæsluliða Sameinuðu
þjóðanna gagnvart börnum í suður-
hluta Súdans eru lesnar.
Samkvæmt frásögn blaðsins er tal-
ið að þessi óhæfuverk friðargæsluliða
í suðurhluta Súdans hafi staðið í um
tvö ár, eða allt frá því að sveit frið-
argæsluliða á vegum Sameinuðu
þjóðanna var send þangað til þess að
aðstoða við uppbyggingu og friðar-
gæslu eftir 23 ára borgarastyrjöld.
Um 10 þúsund manna friðargæslu-
sveit Sameinuðu þjóðanna af fjöl-
mörgu þjóðerni er í landinu. Auðvitað
er það alltaf svo að það er misjafn
sauður í mörgu fé, það á við um frið-
argæsluliða Sameinuðu þjóðanna
sem aðra. En þeir sem reynast ekki
rísa undir þeim kröfum sem gerðar
eru þurfa einfaldlega að víkja og
þeim ber að refsa sem gerst hafa
brotlegir með jafn alvarlegum og
mannfjandsamlegum hætti og friðar-
gæsluliðarnir í Súdan eru nú ásakaðir
um.
Það er kaldhæðnislegt, að daginn
eftir að nýr framkvæmdastjóri Sam-
einuðu þjóðanna, Ban Ki-moon, tekur
við starfi og lýsir því yfir að ástandið í
Darfur í Norðvestur-Súdan verði efst
á framkvæmdalistanum skuli jafnöm-
urlegar ásakanir á hendur friðar-
gæsluliði Sameinuðu þjóðanna í Súd-
an koma fram.
Ban Ki-moon þarf að gera það að
forgangsmáli að hreinsa til innan
Sameinuðu þjóðanna; virkja starfs-
krafta sína og liðsmanna sinna í að
hreinsa Sameinuðu þjóðirnar af
hvers konar óværu og leggja þar með
sitt af mörkum við að endurreisa
tiltrú þjóða heims á þessa sameigin-
legu stofnun jarðarbúa.
Hér er um slíkar ásakanir að ræða
að ekki verður við annað unað en ít-
arleg og nákvæm rannsókn á óhugn-
aðinum fari fram og að þeir sem reyn-
ast sökudólgar verði látnir sæta fullri
ábyrgð.
Það er engin nýlunda að friðar-
gæsluliðar á vegum Sameinuðu þjóð-
anna séu sakaðir um þátttöku í vafa-
sömu, jafnvel glæpsamlegu athæfi,
svo sem smygli, misnotkun á börnum
og skipulögðu vændi. Hér þarf að
bregðast við af fullri hörku og hefja
allsherjarhreinsun meðal friðar-
gæsluliða Sameinuðu þjóðanna, svo
óværu sem þessari verði útrýmt í eitt
skipti fyrir öll.
Háleitasta markmið Sameinuðu
þjóðanna er og hefur allt frá stofnun
verið að tryggja þjóðum heims frið.
Það er því ekki einungis að friðar-
gæsluliðar á vegum samtakanna ráð-
ist gegn börnunum í Súdan með því
að nauðga þeim, svívirða og særa –
sömu börnum og þeir hafa verið send-
ir til að vernda og hjálpa í hvívetna –
heldur ráðast þeir einnig gegn og að
rótum þeirrar hugsjónar sem starf
Sameinuðu þjóðanna á að grundvall-
ast á. Hér heggur sá er hlífa skyldi.
Eftir Egil Ólafsson
egol@mbl.is
Stefnt er að því að virkjanirí neðri hluta Þjórsár verðisettar í útboð í haust. Ísumar er ætlunin að
leggja vegi, rafmagnsleiðslur og
ljósleiðara á fyrirhuguðu virkj-
anasvæði. Miðað er við að bygg-
ingaframkvæmdir hefjist í lok
þessa árs. Forsenda fyrir þessum
tímasetningum er að gengið verði
frá endanlegum raforkusamningi
við Alcan, en búið er að ná sam-
komulagi milli Alcan og Lands-
virkjunar um orkuverðið.
Áformað er að reisa þrjár virkj-
anir í neðri hluta Þjórsár,
Hvammsvirkjun (80 MW), Holta-
virkjun (50 MW) og Urriðafoss-
virkjun (125 MW). Landsvirkjun
ætlar að reisa allar þrjár virkj-
anirnar á sama tíma og að þeim
verði að mestu lokið árið 2011, en
þá er gengið út frá því að fram-
kvæmdir hefjist í lok þessa árs.
Orkan á að fara til Alcan
Fyrirhugað er að nota orkuna
frá virkjunum til að knýja stækkað
álver Alcan í Straumsvík. Um miðj-
an desember undirrituðu stjórn-
endur Alcan og Landsvirkjunar
samkomulag sem felur í sér form-
lega staðfestingu á að samninga-
nefndir fyrirtækjanna hafi náð
samkomulagi um rafmagnsverð.
Endanlegur samningstexti liggur
ekki fyrir en stefnt er að því að
klára hann á næstu vikum. Í fram-
haldinu verður samningurinn lagð-
ur fyrir stjórnir Alcan Inc. og
Landsvirkjunar til samþykktar.
Stjórnendur Landsvirkjunar og
Alcan hafa einnig undirritað samn-
ing um skiptingu kostnaðar vegna
undirbúnings virkjana í Þjórsá.
Alcan mun greiða 2/3 kostnaðar, en
fær þann kostnað endurgreiddan
verði af stækkun álversins.
Bæjaryfirvöld í Hafnarfirði hafa
ekki lokið umfjöllun um stækkun
álversins, en fyrirhugað er að gefa
bæjarbúum færi á að greiða at-
kvæði um stækkunina samhliða al-
þingiskosningum í vor.
Verði ekki af stækkun álversins í
Straumsvík munu framkvæmdir
við virkjanir í neðri hluta Þjórsár
frestast. Það eru hins vegar fleiri
aðilar sem óskað hafa eftir að
kaupa raforku af Landsvirkjun og
því bendir allt til að orkan fari til
uppbyggingar á öðrum iðjukostum
ef áform Alcan verða ekki að veru-
leika.
22 ferkílómetrar
af landi undir vatn
Undirbúningur að virkjununum
þremur hefur staðið í mörg ár. Bú-
ið er að meta umhverfisáhrif og
kæruferli vegna umhverfismatsins
lauk 2004. Sveitarstjórnir á svæð-
inu hafa fjallað um framkvæmd-
irnar í tengslum við skipulagsmál.
Unnið hefur verið að jarðfræði-
rannsóknum á svæðinu, en þeim
verður haldið áfram á þessu ári.
Að stærstum hluta er vatns-
magni til virkjananna stjórnað af
stíflum ofar í Þjórsá. Engu að síður
fer talsvert landsvæði á kaf. Um
4,6 ferkílómetrar lands fara á kaf
vegna Hvammsvirkjunar, álíka
mikið vegna Holtavirkjunar og um
12,5 ferkílómetrar vegna Urriða-
fossvirkjunar. Samtals eru þetta
um 22 ferkílómetrar og 75–80%
þessa lands er í farvegi árinnar. Til
samanburðar má nefna að Blöndu-
lón er um 56 ferkílómetrar að
stærð og Hálslón verður um 58 fer-
kílómetrar.
Hefur áhrif á landgæði
á 30–40 jörðum
Hönnun virkjananna er ekki lok-
ið. Helgi Bjarnason, verkefnisstjóri
hjá Landsvirkjun, segir að þess
vegna sé ekki hægt að fullyrða
endanlega um hversu mikil skerð-
ing verði á landgæðum við Þjórsá.
T.d. sé ekki búið að hanna vegi að
stöðvarhúsum og ekki liggi fyrir
hvaða mótvægisaðgerðir verði far-
ið út í.
Virkjanirnar í neðri hluta Þjórs-
ár hafa áhrif á landgæði á 30–40
jörðum. Helgi segir að 4–5 jarðir
verði fyrir mestu raski. Hann nefn-
ir t.d. Herríðarhól þar sem um 70
hektarar af landi gætu farið á kaf.
Helgi segir að hægt sé að verja
þetta land með því að koma fyrir
varnargarði með fram ánni og dæla
vatni frá aðliggjandi svæði. Það sé
nú til skoðunar að gera slíkan
varnargarð. Á bænum Akbraut
þarf að flytja bæði íbúðarh
fjós vegna byggingar stöðv
Holtavirkjunar.
Helgi segir að það sé ma
virkjunar að hægt verði að
búskap áfram á öllum jörð
Þjórsá þó að virkjanirnar v
reistar. Hann dregur samt
því að það sé missir fyrir b
að tapa landi undir vatn.
Landsvirkjun kynnti sve
arstjórnum og landeigendu
irhugaðar virkjanir á árun
og 2001. Málið var einnig k
heimamönnum í tengslum
umhverfismats. Samningav
við landeigendur um bætu
röskunar á jörðunum eru a
ast. Helgi segir stefnt að þ
ljúka þeim á þessu ári, en e
Undirbúningsframk
við Þjórsá hefjast í s
Landsvirkjun áformar að setja þrjár virkjanir í Þjórsá
Virkjanir Fyrirhugað er að reisa þrjár virkjanir neðarlega í Þjór
Urriðafossvirkjun. Þær gætu verið farnar að framleiða rafmagn


  
 
  


 !




 "
#






 
 

 


  



 











   




 



 
  
„MÉR fannst Landsvirkjun koma hreint fram þ
verið að kynna þessar framkvæmdir fyrir 4–5 á
mér finnst menn vera dálítið seinir núna. Virkj
að fara í hönnun og það er ekkert búið að tala v
bændur,“ segir Einar Haraldsson, bóndi á Urri
þegar hann er spurður hvernig honum finnist L
virkjun hafa staðið að málum gagnvart landeig
Það fer ekkert land undir vatn á Urriðafossi
ar segir að laxveiði í Þjórsá verði fyrir skaða af
virkjunarinnar og hann muni krefjast bóta veg
þessa.
Einar segist ekki geta ímyndað sér að bændu
heimila vegaframkvæmdir eða aðrar framkvæmdir á jörðum sínu
ar nema að búið sé að ganga frá samkomulagi um bætur. Það sé þv
synlegt að flýta þessum viðræðum við bændur.
Renate Hanneman, bóndi á Herríðarhóli, er sammála Einari um
Landsvirkjun sé of sein að ræða við landeigendur. Hún segir að bú
kynna málið fyrir bændum á Herríðarhóli, en engar viðræður séu
um bætur fyrir landspjöll. Allt að 70 hektarar lands fara á kaf af la
Herríðarhóls ef ekki verður gripið til mótvægisaðgerða, þ.e. gerð
argarðs. Renate segir bændur í mikill óvissu um það sem framund
Landsvirkjun of sein
að ræða við bændur
Einar Haraldsson