Andvari - 01.01.1939, Blaðsíða 73
Andvari
Blóm og aldin
69
regnbogans liti, nema sjaldan grænan, en hann er ann-
ars aðallitur plantnanna, Litunum er oftast svo fyrir-
komið, að þeir verði sem mest áberandi í landslaginu.
Lit sinn fá blómin af ýmsum efnum, sem ýmist eru upp-
leyst í frumusafa þeirra, eða þeir eru tengdir við sér-
stök litarkorn. Bláir, rauðir og fjólubláir litir stafa af
efnaflokki, sem kallast einu nafni antocyan. Þau eru
með mismunandi litblæ, en miklu veldur þó um lit blóm-
anna, hvort frumusafinn er súr eða lútarkenndur. Súr
frumusafi veldur rauðum litblæ en hinn lútarkenndi blá-
um. Þá geta ýmis önnur efni, t. d. málmar, gengið í
samband við litarefni þessi og valdið hinum furðuleg-
ustu litbrigðum. Gulur blómalitur kemur af efnum, sem
kallast xantofyl og karotin, en brúnir litir í blómum eru
venjulegast framkomnir við blöndun antocyans og karo-
tins. Hvítur litur stafar hins vegar ekki af nokkru lit-
arefni, heldur frá lofti, sem safnazt hefir í frumurúmin.
Á það verður ekki dreginn efi, að litur blómanna verð-
ur mjög til þess að vekja eftirtekt skordýranna á þeim,
°2 liggur þá beinast við að ætla, að þeir beini skor-
dýrunum leið. Má þar einnig benda á, að í mörgum
blómum eru hin svo kölluðu hunangsmerki, þ. e. blettir
eða rákir í krónublöðunum, sem liggja í ákveðna átt frá
hunangsgeymunum og gætu líkzt eins konar leiðar-
®erkjum að þeim. Til slíkra hunangsmerkja teljast blett-
irnir, sem oft eru á blöðum stjúpmóðurblóma og gefa
blóminu stundum svip af mannsandliti. Þeir hlutar blóm-
auna, sem oftast eru litaðir, eru krónublöðin, en stund-
um er þó bikarinn einnig litaður, eða þá að krónuna
^antar og bikarinn hefir einn tekið starf hennar, eins
°9 á hófsóleyjunni, sem hefir gulan bikar en enga krónu.
er ekki óvanalegt, að laufblöð, sem nærri standa
blóminu, litast, t. d. „Kallan“, sem margir rækta hér í