Fréttablaðið - 08.05.2012, Blaðsíða 15

ÞRIÐJUDAGUR 8. maí 2012 15
Það hefur líklega ekki farið fram hjá neinum hérlendis
að þjónusta heilbrigðisstarfs-
fólks, og þá sér í lagi lækna, er
lítið sem ekkert auglýst. Á þessu
er einföld skýring en samkvæmt
núgildandi læknalögum er ill-
mögulegt fyrir lækna að auglýsa
þjónustu sína, en þar segir orð-
rétt: „Lækni er einungis heim-
ilt að auglýsa læknastarfsemi
sína með efnislegum og látlaus-
um auglýsingum þegar hann
hefur störf eða breyting verður
á aðsetri eða viðtalstíma. Lækni
er heimilt að auðkenna sig með
nafni, sérgrein, aðsetri, síma
og viðtalstíma á dyraspjöldum,
nafnspjöldum og lyfseðlum“.
Samkvæmt 18. grein í Codex
Ethicus er tilgreint að fara skuli
að landslögum þegar kemur að
auglýsingum. Víða er því svo
farið að læknar mega ekki aug-
lýsa þjónustu sína að neinu marki
og eflaust eru rök bæði með og á
móti því. Það er þó skoðun undir-
ritaðs að bann við auglýsing-
um hafi verið of þröngt túlkað
í gegnum tíðina og sjálfsagt sé
að gefa þar meira svigrúm, en
sömuleiðis að eftirlit með slíku
sé virkt.
Nú er svo komið að ný lög um
heilbrigðisstarfsmenn munu taka
gildi þann fyrsta janúar 2013
og leysa af hólmi læknalögin og
önnur viðlíka lög um starfsemi
fagstétta á heilbrigðissviði. Í
þessum nýju lögum segir orðrétt
í 24. grein: „Við kynningu heil-
brigðisþjónustu og auglýsingar
skal ávallt gætt málefnalegra
sjónarmiða og fyllstu ábyrgðar,
nákvæmni og sanngirni. Ráð-
herra setur í reglugerð nánari
ákvæði um kynningu og auglýs-
ingar heilbrigðisþjónustu, svo
sem bann við ákveðinni aðferð
við kynningu eða auglýsingar“.
Þarna er sem sagt búið að opna
fyrir þann möguleika að fagstétt-
ir í heilbrigðisþjónustu og þar á
meðal læknar geti auglýst starf-
semi sína.
Nú spyrja sig eflaust einhverj-
ir hvort þetta skipti nokkru máli.
Því er til að svara að í heilbrigð-
isþjónustu sem annarri þjón-
ustu ríkir samkeppni, en hún
er af mjög skornum skammti. Í
nær öllum tilvikum er þjónustan
greidd af ríkinu, taxtar eru þeir
sömu meira og minna og í viðvar-
andi læknaskorti hafa hvort eð
er allir nóg að gera og enga þörf
fyrir að auglýsa sig eða þá þjón-
ustu sem þeir veita, ekki satt?
Þetta er ekki alls kostar rétt
en gefur nokkuð góða mynd af
raunveruleikanum og líklega
verður lítil breyting hér á næst-
unni miðað við það ástand sem
varað hefur varðandi mönnun í
heilbrigðisþjónustu. Þetta skapar
þó einnig vandamál fyrir sjúk-
linga, til dæmis þar sem hvergi
er, mér vitanlega, til opinberlega
aðgengilegur heildarlisti yfir
þá lækna sem eru starfandi hér-
lendis, hvar þeir starfa og hvern-
ig hægt er að ná í þá. Þegar nýir
sérfræðingar koma til landsins
úr sérnámi með mikilvæga þekk-
ingu og hefja störf er það jafn-
an hulið almenningi og jafnvel
okkur læknunum.
Læknar munu á næsta ári geta
auglýst nýjar meðferðir, ráðgjöf,
námskeið, aðgerðir og heilsu-
eflingu svo fátt eitt sé talið. Það
verður því spennandi að fylgj-
ast með og þá sérstaklega hvort
læknar muni nýta sér breytt
lagaumhverfi og þá möguleika
sem í því felast.
Auglýsingar í heil-
brigðisþjónustu
Teitur
Guðmundsson
læknir
HEILSA
e fnahagsmal. is
Þegar börn fæðast andvana eða deyja í móðurkviði finna for-
eldrar þeirra fyrir sárri sorg. Hún
varir lengi og eykst og minnkar til
skiptis. Þrátt fyrir sorgina þurfa
þeir að takast á við raunveruleik-
ann, kveðja barnið og tilkynna
aðstandendum og vinum barns-
missinn ásamt því að ljúka ýmsum
formsatriðum, eins og dánarvott-
orði og ganga frá barnaherberg-
inu sem kannski var fullbúið, auk
ýmislegs fleira. Verður ekki nógu
vel brýnt fyrir fagfólki að vera
vel undir það búið að taka á móti
foreldrum í þessari erfiðu stöðu.
Framkoman við þá getur skipt sköp-
um fyrir hvernig þeim gengur að
vinna úr sorginni. Orðaval þarf að
vanda og sýna hlýhug og samkennd
auk þess að leiðbeina þeim svo að
þeir þurfi sem minnst að hafa fyrir
sársaukafullum afgreiðslumálum
t.d. í stjórnkerfinu. Fólk man í smá-
atriðum orð og atvik undir þessum
kringumstæðum ekki síður en við
hefðbundna barnsfæðingu þegar
allt gengur að óskum.
Foreldrar í þessum aðstæðum
þurfa á leiðbeiningum að halda um
hvað sé best að gera. Það þarf að
upplýsa þá um möguleika sem í boði
eru varðandi það að kveðja barnið
með þeim hætti að þeir verði eins
sáttir og hægt er og sjái ekki eftir
neinu síðar meir.
Eftirfarandi er vert fyrir fagfólk
að hafa í huga:
• Virða og hafa skilning á hugsan-
legri bón foreldra um að fá álit
annars læknis á fósturgreining-
unni
• Aðskilja sængurkonuna frá barns-
hafandi konum og grátandi ung-
börnum sbr. reynslusögu í fjöl-
miðlum sl. viku
• Útskýra fæðingarferlið fyrir
fram og leyfa foreldrum að spyrja
spurninga
• Segja frá hvernig búast megi við
að barnið líti út við fæðingu
• Ræða óskir foreldra um kveðju-
stundir og athafnir
• Hvetja foreldra til að líta á barnið
sitt eftir fæðingu og halda á því
• Hvetja foreldra til að taka myndir
af barninu – ef þeir vilja það ekki
gæti starfsfólk sjúkrahússins tekið
mynd og geymt hana þannig að
foreldrarnir gætu komið síðar og
fengið hana ef þeir sjá sig um hönd
• Hvetja foreldra til að taka þátt í
að baða barnið og klæða eftir and-
vana fæðingu
• Leyfa foreldrum að fá barnið
þegar þeir vilja meðan á innlögn
stendur
• Gefa foreldrum hárlokk, þrykkja
fótspor á blað, geyma gögn og
gefa foreldrum úlnliðsmerki með
upplýsingum um barnið eins og
gert er við hefðbundna fæðingu
• Halda litla kveðjustund í kapellu
sjúkrahússins
• Láta félagsráðgjafa sjúkrahúss-
ins sjá um að senda dánarvott-
orð eða staðfestingu á andvana
fæðingu til Tryggingastofnunar
(þannig að foreldrar í sorg þurfi
ekki að útskýra eða rökræða við
starfsmann TR um hvernig andlát
barnsins bar að)
• Hvetja foreldra til að skrifa niður
spurningar sem vakna áður en
þeir koma í eftirskoðun
• Hringja eftir 3 -6 mánuði og
kanna líðan foreldra m.t.t.
áfallastreitu röskunar
Þessi ráð kosta ekki mikið og
ef þau væru fast verklag á hverri
kvennadeild myndi það auðvelda
foreldrum að ganga í gegnum raun
þessa þannig að sorgarferlið gangi
sem eðlilegast fyrir sig.
Það má tala um þetta!
Í Silfri Egils þann 6. maí síðast-liðinn tók Styrmir Gunnarsson,
fyrrverandi ritstjóri Morgunblaðs-
ins, þátt í umræðum um kosning-
ar í nokkrum Evrópuríkjum þar
sem öfgahægriflokkar hafa nýlega
styrkt sig í sessi. Hann sagði m.a.
að ein helsta ástæða fyrir þessari
þróun væri sú að stjórnmálamenn
hefðu reynst ófærir um að hafa
hemil á fjármálakerfinu og þeirri
kreppu sem það hefur leitt yfir
álfuna. Fjármálastofnanir fengu
að græða ótæpilega á bóluárunum
en þegar kreppan knúði dyra hefðu
vestrænar ríkisstjórnir þjóðnýtt
tapið með alvarlegum afleiðingum
fyrir efnahag landanna og afkomu
íbúanna.
Það er ekki hægt að vera ósam-
mála því. Aftur á móti er ástæða
til að andmæla ályktun Styrmis
um að þetta sýni að enginn munur
sé lengur á hægri stefnu og vinstri
í stjórnmálum. Það nægir að líta
á árangur sitjandi ríkisstjórnar á
Íslandi til að sannfærast um að sá
munur er mikill.
Klassísk hægri leið út úr kreppu
felst í niðurskurði á velferðar-
kerfinu og lækkun á sköttum í því
skyni að örva hagvöxt. Ef til vill
skilar þessi aðferð árangri en hún
eykur bæði ójöfnuð og tilfinningu
fyrir óréttlæti. Á móti vinnur sú
tilfinning gegn samhug og ógnar
friðnum í samfélaginu. Jafnaðar-
menn skera líka niður, en hlífa vel-
ferðarkerfinu og þeim sem minnst
mega sín með aðgerðum í skatta-
málum og bótum sem vinna gegn
sárustu afleiðingum kreppunnar.
Þannig standa þeir vörð um kaup-
mátt hinna tekjulægstu. Hinir
tekjuhærri draga saman seglin
og leggja meira til sameiginlegra
sjóða. Það er bæði réttlátt og efna-
hagslega skynsamlegt. Lágtekju-
hóparnir eyða launum sínum inn-
anlands og því fer nánast allt sem
gert er í þeirra þágu aftur út í hag-
kerfið með tilheyrandi jákvæðum
áhrifum á hagvöxt.
Nýbirt skýrsla Þjóðmálastofn-
unar eftir þá Stefán Ólafsson og
Arnald Sölva Kristjánsson stað-
festir að hægri stefna sú sem hér
var rekin af Sjálfstæðisflokki
og Framsóknarflokki um árabil
leiddi til ójöfnuðar. Hún sannar
líka að fjármálahrunið 2008 varð
til þess að lífskjör Íslendinga
drógust saman um tugi prósentu-
stiga. Fyrst og fremst segir hún
okkur að aðferðir jafnaðarmanna
séu bæði réttlátari og efnahags-
lega skynsamlegri en þær sem
hægri menn hafa upp á að bjóða,
því hún sýnir með óyggjandi hætti
að hagur þeirra sem minnst bera
úr býtum hefur verið varinn.
Það er því umtalsverður munur
á hægri og vinstri, ekki síst sá að
hægri stefnan beið eftirminni-
legt skipbrot hér á landi. Ef til
vill er til of mikils mælst að inn-
múraður og innvígður talsmaður
hennar um árabil geti séð það eða
vilji viðurkenna það. Aftur á móti
eru aðrir beðnir um að opna augu
fyrir því að það skiptir máli hverj-
ir stjórna.
Innvígð og innmúr-
uð glámskyggni
Heilbrigðismál
Hildur Jakobína
Gísladóttir
stofnandi samtakanna
Litlir englar
Stjórnmál
Torfi H.
Tulinius
prófessor í íslenskum
miðaldafræðum við HÍ