Morgunblaðið - Sunnudagur - 17.03.2013, Blaðsíða 12

Úttekt
12 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 17.3. 2013
A
ðgerðir Baracks
Obama Bandaríkja-
forseta gegn hryðju-
verkamönnum hafa
verið í sviðsljósinu í
þessum mánuði og þykir málflutn-
ingur gagnrýnenda hans bera keim
af þeirri gagnrýni, sem hann við-
hafði á sínum tíma gegn stjórn
George Bush, forvera síns á for-
setastóli.
Málþóf Rands Pauls, öldunga-
deildarþingmanns repúblikana frá
Kentucky, gegn tilnefningu Johns
Brennans í forstjórastól bandarísku
leyniþjónustunnar, CIA, beindi at-
hyglinni að notkun bandarískra
stjórnvalda á mannlausum loftför-
um til að ráða grunaða hryðju-
verkamenn af dögum.
Málþóf vekur umræðu
Málþóf þingmannsins, sonar Rons
Pauls, sem sóttist eftir tilnefningu
repúblikana til forsetaframboðs í
fyrra, helgaðist af því að bandarísk
stjórnvöld neituðu að útiloka af-
dráttarlaust að slík loftför yrðu not-
uð til að gera árásir í Bandaríkj-
unum. Sagði Paul að hann myndi
glaður víkja úr ræðustóli ef „forset-
inn eða dómsmálaráðherran myndi
gera grein fyrir því að þeir, sem
ekki teljast vígamenn, verði ekki
felldir í Bandaríkjunum“. Hann
fékk svar frá Eric Holder dóms-
málaráðherra þess efnis að það
væri ekki stefna Bandaríkja-
stjórnar. Fyrr hafði Holder lýst yf-
ir því að Obama hefði engar áætl-
anir um að fyrirskipa árásir
ómannaðra loftfara á bandarískri
grund, en þó væri ekki hægt að úti-
loka slíkt undir „óvenjulegum
kringumstæðum“ á borð við árás
hryðjuverkamanna á Bandaríkin 11.
september 2001.
Brennan, sem starfaði í CIA í 25
ár, hefur verið titlaður höfundur
áætlunarinnar um að nota ómann-
aðar flugvéla í baráttunni gegn Al-
Qaeda og raunar áhrifamesti skipu-
leggjandi stefnunnar gegn hryðju-
verkastarfsemi.
„John hefur verið einvaldur í
baráttu Bandaríkjamanna gegn
hryðjuverkum undanfarin fjögur
ár,“ sagði Bruce Riedel, fyrrverandi
starfsmaður CIA og greinandi hjá
Brookings-hugveitunni, við frétta-
veituna AFP. „Hann hefur verið af-
gerandi í öllum ákvörðunum og
helsti tengiliður við erlendar ríkis-
stjórnir, einkum Sauda.“
Gagnrýnendur segja að Brennan
hafi látið lagaleg áhyggjuefni sem
vind um eyru þjóta og stjórnað
leynistríði þar sem Bandaríkja-
forseti fari með mikið vald án þess
að þurfa að standa dómstólum,
þingi eða almenningi reikningsskil.
„Brennan hefur verið nokkurs
konar Forrest Gump eitraðrar
stefnumörkunar í þjóðaröryggis-
málum,“ sagði Christopher Anders,
lagalegur ráðunautur lýðréttinda-
samtakanna ACLU, við AFP.
„Hann var í herberginu þegar um-
ræða fór fram um allt frá pynt-
ingum til þess að fella bandaríska
ríkisborgara.“
Fyrrverandi embættismenn og
starfsfélagar hans sögðu hins vegar
að hann væri ekki þrjótur, heldur
hefði reynt að draga úr. Hann hefði
hafnaði beiðnum CIA og hersins
um að færa út kvíarnar í notkun
ómannaðra loftfara og þrýst á um
strangari reglur til að koma í veg
fyrir gagnrýni heima fyrir og
mannfall í röðum óbreyttra borg-
ara.
Ýtir undir tortryggni
Öldungadeildin staðfesti tilnefningu
Brennans með 63 atkvæðum gegn
34, en málþóf Pauls hefur haft sín
áhrif og vakti athygli að það átti
hljómgrunn meðal ólíkra hópa, allt
frá teboðshreyfingunni á hægri
vængnum til vinstri sinnaðra stríðs-
andstæðinga, sem eiga fátt annað
sameiginlegt.
Eins og sagði í fréttaskýringu í
The New York Times fer spurning
Pauls í kviku djúpstæðrar tor-
tryggni Bandaríkjamanna í garð
stjórnvalda, hersins og eftirlitsrík-
isins. Í henni er dregin upp mynd
af vélförum á flugi yfir bandarísk-
um borgum og bæjum með búnað
til að njósna og drepa undir stjórn
andlitslausra embættismanna. Ótt-
ann við stjórnvald án aðhalds er að
finna bæði á hægri og vinstri
vængnum og þeir möguleikar, sem
tæknilegar framfarir í smíði vél-
menna – eða vélfara – bjóða upp á,
gefa tortryggninni byr undir báða
vængi.
Til marks um hina tæknilegu
möguleika er fjögurra mínútna
myndband frá rannsóknarstofu
flughersins um „örflugför“. Þar er á
ferðinni framtíðarsýn þar sem
ómannað flugfar á stærð við bý-
flugu flýgur inn um opinn glugga
og fellir leyniskyttu með ör-
sprengju. Mörg hundruð þúsund
manns hafa skoðað myndbandið frá
því að það var sett á netið árið
2009.
Bandaríkjamenn hafa notað
ómönnuð loftför til mörg hundruð
árása á grunaða vígamenn Al-
Leynistríð
Obama
HÁTT Í FIMM ÞÚSUND MANNS HAFA FALLIÐ ÞEGAR BANDARÍKJAMENN HAFA
NOTAÐ ÓMÖNNUÐ LOFTFÖR TIL ÁRÁSA Í PAKISTAN, JEMEN OG VÍÐAR.
NOTKUN LOFTFARA TIL ÁRÁSA Á AÐ HEITA LEYNILEG EN ÞÓ ER EKKERT
LEYNILEGT VIÐ HANA. ÁRÁSIRNAR FARA HINS VEGAR FRAM ÁN AÐHALDS
OG EFTIRLITS OG AÐ SUMRA HYGGJU HANDAN DÓMS OG LAGA.
Karl Blöndal kbl@mbl.is
Þegar Barack Obama komst til
valda tileinkaði hans sér margar
þeirra aðferða, sem George
Bush, forveri hans á forsetastóli,
hafði beitt. Bush hafði sjálfur
gert ýmsar breytingar frá fyrra
kjörtímabili sínu á því síðara,
meðal annars vegna þrýstings
frá þinginu og dómstólum. Hann
hafði lokað leynilegum fang-
elsum CIA og fengið samþykki
þingsins til eftirlits án heimildar.
Þá hafði hann unnið að því að
loka fangelsinu Guantanamo á
Kúbu.
Obama bannaði harkalegar
aðferðir við yfirheyrslur þegar
hann kom í Hvíta húsið, en við-
hélt ýmsu öðru. Bush hafði beitt
mannlausum loftförum til árása,
en Obama hefur gengið mun
lengra. Þar með hefur hann
komist hjá viðkvæmum málum á
borð við varðhald og yfir-
heyrslur. Obama hefur einfald-
lega varpað sprengjum af himn-
um ofan á þá hryðjuverkamenn,
sem eltir hafa verið uppi í valda-
tíð hans.
Obama hét því að loka fang-
elsinu í Guantanamo og að rétta
yfir þeim, sem skipulögðu
hryðjuverkin 11. september
2001 fyrir borgaralegum dóm-
stólum. Þeim fyrirætlunum hans
var hrundið.
Sumir segja að Obama hafi
einfaldlega yfirtekið stefnu Bush,
aðrir halda því fram að hann sé
hófstilltari. En Obama hefur
ugglaust hagnast á því að margir
hörðustu gagnrýnendur Bush
eru tregir til að gagnrýna for-
seta úr röðum demókrata.
Barátta Baracks Obama gegn hryðjuverkum var að mörgu leyti framhald
af stefnu George Bush, forvera hans, þ. á m. notkun ómannaðra loftfara.
AFP
FRÁ BUSH TIL OBAMA