Morgunblaðið - Sunnudagur - 17.03.2013, Blaðsíða 45

Flokkar, sem telja að evran sé æxli og hafa efa-
semdir um að það sé góðkynja, í veikluðum efnahags-
líkama Ítalíu, fengu þar ríflegan meirihluta atkvæða.
Það afgreiddi formaður jafnaðarmanna í Þýskalandi
efnislega svo, að Ítalir hefðu kosið yfir sig tvo galla-
gripi, trúð og gamlaðan gleðipinna. En þótt formað-
urinn hafi beðist afsökunar á óviðurkvæmilegum um-
mælum sínum voru þau ekki mjög úr takti við það
sem landar hans á valdastólum létu iðulega út úr sér
fyrir kosningarnar, og hjálpuðu ekki þeim málstað
sem þeir báru helst fyrir brjósti.
En hvað nú?
Meiri ró hefur færst yfir og leiðtogar Evrópu hafa
látið pólitískt raunsæi ýta ergelsi sínu til hliðar. Það
sást í aðdraganda leiðtogafundar ESB, sem nú stend-
ur. Mikill þrýstingur er á að leiðtogafundurinn sendi
frá sér merki um að slakað verði á kröfum um aðhald
og samdrátt í þeim ríkjum sem eiga í vanda.
Hollande, forseti Frakklands, vísar ótæpilega til
úrslitanna á Ítalíu og að Grikkir séu að bugast, kröf-
um sínum til stuðnings, en þó er honum sjálfsagt enn
ofar í huga hið mikla fall persónulegra vinsælda
heima fyrir. Enginn forseti Frakklands hefur þurft
að þola svo bratt fall á síðari tímum.
Þegar aðeins tæpt ár er liðið frá kjöri Hollande hef-
ur hann hrapað í fylgi og svo er komið að hann getur
vart látið sjá sig á opinberum vettvangi vegna mót-
mæla og uppþota. Minnir það helst á ástandið sem
Sarkozy fyrirrennari hans þurfti að mæta á sínum
lokaspretti í forsetaembætti.
Leiðtogar ESB höfðu einsett sér að láta þennan
leiðtogafund ekki hafa brag enn eins neyðarfund-
arins. Áramótaboðskapur þeirra allra og búrókrat-
anna í Brussel hafði verið samhæfður til að koma í
gegn skilaboðum um að sennilega væri vandamálum
evrunnar lokið. Ákvarðanir leiðtoganna, en einkum
þó takmarkalaus seðlaprentun banka myntarinnar og
ólögmætt brotthvarf hans frá heilögum reglum sem
banna að bankinn „bjargi“ einstökum ríkissjóðum
hefðu tryggt sigur í úrslitaorustunni. Inntakið í sam-
hæfðum ræðum allra, hvað framtíð evruna varðaði,
var að „það væri ljós við enda ganganna“. Það er svo
sem algildur sannleikur að ljósglætu er að vænta við
gangaenda. En menn þurfa þó að hafa borað göngin
alveg í gegn svo í það glitti. Þar má ekki vera
ósprengt haft og jafnvel fleiri en eitt. Og það er ein-
mitt verkurinn. Evrukreppan, sem leikið hefur mörg
aðildarríkin svo grátt, hefur sannað kenningu um að
myntbandalag fullvalda þjóða fái ekki staðist. Sönn-
unarfærslan sú hefur verið þjóðunum þungbær.
Óöldin var alltaf í spilunum
En það er annað sem er ekki lengur deilt um: Þeir
sem knúðu á um sameiginlega mynt, þrátt fyrir rök-
studdar efasemdir færustu manna, gerðu það ekki
vegna þess að þeir drægju aðvaranir í efa. Þvert á
móti. Þeir töldu yfirgnæfandi líkur á því, að varnaðar-
orðin væru rétt, þótt þeir könnuðust ekki við neitt
slíkt upphátt. Þeirra plan var að gallar í forsendum
hinnar sameiginlegu myntar yrðu sniðnir af, þegar
þeir kæmu í ljós, sem var óhjákvæmilegt að þeir
myndu gera. Sú aðgerð yrði mesta hreyfiafl álfunnar
í átt hennar að lokamarkinu, einu evrópsku ríki, sem
gæti staðið Bandaríkjunum og Kína snúning. Því
„gallarnir“ sem yrðu sniðnir af, væru lýðræðislegt og
fjárhagslegt fullveldi einstakra ríkja. Á meðan þeim
tveimur þáttum hefði ekki verið fargað ætti sameig-
inleg mynt enga von. En stjórnmálamennirnir voru
raunsæir, þótt þeir væru eindregnir í að ná sínu fram.
Það væri nánast óhugsandi að nokkurn tíma yrði
hægt að fá þjóðirnar til að afsala sér þessum for-
sendum sjálfstæðrar tilveru nema mjög mikið væri í
húfi. Í þessu tilviki það að bjarga hinni sameiginlegu
mynt og eins og leiðtogarnir orða það „þar með Evr-
ópu“. „Falli myntin fellur Evrópa,“ hrópa þeir aftur
og aftur, hvað svo sem það þýðir. Vilja til þess að
farga fullveldi til að bjarga mynt og Evrópu myndi
verða hægt að skapa með nógu öflugum hræðslu-
áróðri um þær ógnir og skelfingu sem myndi fylgja
því að myntin spryngi í loft upp.
Og nú er komið að þeirri ögurstund. Og ekki er enn
hægt að segja fyrir með fullri vissu hvor niðurstaðan
verði ofan á. Áróðursmátturinn og samhæft afl hinn-
ar pólitísku elítu evrulandanna er mikill og má ekki
vanmeta. En kosningarnar á Ítalíu, efnahagsleg
vandræði Frakklands, ógnvænlegt atvinnuleysi í
fjölda evrulanda, vaxandi örvænting og nú síðast
merki um skipulagt andóf gegn evru í Þýskalandi
gætu, þrátt fyrir allt, bent til þess að málstaður skyn-
seminnar sé líklegri til að fara með sigur af hólmi en
hinn.
Stjórnmálamenn sem eru sannfærðir um að jafnan
megi sveigja almenning til hlýðni með því að beita of-
forsi og nægilega öflugum hræðsluáróðri ættu að
hafa eitt orð á bak við eyrað. Icesave.
Morgunblaðið/Ómar
17.3. 2013 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 45