Tímarit Máls og menningar - 01.06.1993, Page 72

ésson á móti herstöðvum á íslandi? Hvers
vegna var Halldór Laxness það, hvers
vegna Sigurbjöm Einarsson, hvers vegna
Kristján Eldjám?
Túlkunarleiðir
Höfundur Skipsfregnar hefur valið sonn-
ettu sinni þá umgjörð og tileinkun að við
fyrstu sýn verður að líta á hana sem samfé-
lagslegt kennsluljóð, þátttöku skálds í póli-
tískri umræðu, einsog um eru fjölmörg
dæmi þótt óvenjulegt sé að sjá sonnettu-
forminu beitt til slíkra verka. Sem slíkt hef-
ur ljóð Þórarins þó einn fímbulgalla:
Myndlíking þess stenst ekki. Árni Berg-
mann er einfaldlega ekki í umræddri skips-
áhöfn, hvað þá við líksmurning þar í
lestinni. Sú aðdróttun er ekki á rökum reist.
Höfundi verður ekki í alvöru gerð upp sú
fáviska að hann geri sér ekki grein fyrir
þessu. Þessvegna hefur mér þótt freistandi
að líta svo á að Skipsfregn sé í rauninni
allsekki sögð af hinu uppgefna tilefni, ekki
hönnuð sem umræðubútur frá höfundi sem
hyggst taka þátt í stjómmálum, heldur sé
sonnettan nýjasta orðsvar í einræðu sem
sjálft skáldið hefur átt við sjálft sig um
sannfæringarmál, um að tilheyra eða úti-
lokast, trúa eða efast. Við minnumst til
dæmis kvæðisins um reiðhjólið þegar
tryggðin við bamad'úna varð spéhræðslunni
yfirsterkari og ljóðmælandinn kýs sann-
leikann í kvæðislok: ,,ég skal renna á Möwe
gegnum lífið“. í öðru Ijóði, sonnettu, er því
lýst hvemig leitandinn getur lokast inní uni-
versitas sannleiksleitarinnar þannig að
sú var tíð að nám mitt hér ég hóf
og hugðist vinna . .. ekki man ég hvað
Og ekki verður eftir í veröld Sæmundar
Sigfússonar Búfts af honum sjálfum nema
„loðinn efi“ sem ,,í hjarta mínu grær“. f enn
einni sonnettu er fjallað um Stundir stórra
lína þarsem efinn tekst á við trúna á skipu-
lagið. Mönnum líður vel að láta sannfærast:
Og þú ert orðinn lífsins lagermaður
sem límir miða og raðar frjáls og glaður.
En ekki lengi. Að því kemur að „efinn
boðar nýjan sáttafund".
Hugsanleg túlkunarleið er að líta á Skips-
fregn sem nýjasta nýtt í glímu höfundar við
stórasannleik. Hann afneitar nú með öllu
Svartaskóla sovétsins og sósíalismans og
hæðist að þeim sem hann telur enn á þeim
skólabekk, og er þar á sinn hátt á svipuðum
slóðum og í fyrrnefndum ljóðum. Hér vant-
ar hinsvegar al veg einn helsta efnisþátt fyrri
ljóðanna, slaginn við efann. í Skipsfregn er
allt á hreinu, gott er gott og illt illt, og
ljóðmælandinn fyllilega sannfærður:
Allt greinist skilst og heldur hvað í annað
og hangir saman vitað þekkt og kannað
einsog segir í miðalímaraljóðinu. Lesanda
verður á að spyrja: hvar eru nú sáttafundim-
ir við hinn loðna efa? Sá sem afmunstraðist
— er hann núna kominn í land og farinn að
vinna á lífsins lager? Eða er hann bara
búinn að fá annað skip . ..?
Bragur og kveðandi
Svar við þessum spumingum er auðvitað
falið í ljóðinu og er í sjálfu sér ljómandi
snjallt. Sonnettan Skipsfregn er alls ekki
framlag til stjómmála- eða menningamm-
ræðu. Hún er ekki heldur þáttur af skáld-
70
TMM 1993:2