Lögmannablaðið - 01.03.2006, Blaðsíða 19

eða aðgerðarleysismálum fyrir EFTA-
dómstólnum. Aðild þeirra er viður-
kennd ef ákvörðun ESA sem á reynir
hefur beinst gegn þeim eða ESA hefur
látið hjá líða að beina ákvörðun til
þeirra. Aðild annarra einstaklinga eða
lögpersóna er aðeins viðurkennd ef
þeir hafa einstaklegra og beinna hags-
muna að gæta.
Það hefur reynt nokkrum sinnum á
þessi aðildarskilyrði fyrir EFTA-dóm-
stólnum og þar á meðal í fyrsta mál-
inu sem ég kom að sem dómari við
EFTA-dómstólinn, hinu svonefnda
Bellona máli. Stefnendur málsins voru
umhverfisverndarsamtök sem kröfð-
ust þess að ákvörðun ESA þess efnis
að tiltekinn ríkisstyrkur samræmdist
EES-samningnum yrði ógilt. Var mál-
inu vísað frá þar sem stefnendur máls-
ins töldust ekki eiga beinna hagsmuna
að gæta. Sambærilegar reglur gilda um
aðild einstaklinga og lögpersóna fyrir
dómstól Evrópubandalaganna. Þar
hafa í gegnum tíðina gengið margir
dómar þar sem reynt hefur á aðildar-
hæfi og þá einkum það skilyrði að
málsaðilar eigi einstaklegra hagsmuna
að gæta. Undirrétturinn hefur viljað
túlka þetta skilyrði víðara en dómstóll
Evrópubandalaganna, m.a. á grund-
velli sjónarmiða um réttarvernd.
Dómstóll Evrópubandalaganna hefur
hins vegar í nýlegum dómum snúið
dómum undirréttarins við, m.a. með
þeim rökum að aðildarhæfið verði
ekki rýmkað að óbreyttum lagatexta.
Hingað til hefur EFTA-dómstóllinn
túlkað málsmeðferðarreglur sem eru
sambærilegar málsmeðferðarreglum
dómstóls Evrópubandalaganna með
líkum hætti og dómstóll Evrópu-
bandalaganna.
Einstaklingar og lögpersónur geta
hins vegar einnig átt óbeinan þátt í
því að mál beri fyrir dómstólinn. Með
kvörtun til ESA geta þeir vakið athygli
ESA á samningsbroti EFTA-ríkis og
þannig haft áhrif á að ESA rannsaki
samningsbrot og ef til vill höfðað mál
gegn viðkomandi ríki. Þá geta ein-
staklingar og lögpersónur sem reka
mál fyrir landsdómstól reynt að hafa
áhrif á að viðkomandi dómari leiti eft-
ir ráðgefandi áliti EFTA-dómstólsins.
Það er þó dómari málsins sem hefur
það endanlega á valdi sínu hvort slíks
álits er leitað.
Í þessu sambandi má nefna að það er
ekki útilokað að sama ágreiningsefnið
komi samtímis fyrir dómstólinn eftir
tveimur leiðum. Ágreiningur fyrir
landsdómstól kann að snerta hugsan-
legt samningsbrot ríkis sem ESA hef-
ur einnig til skoðunar. Landsdóm-
stóllinn kann að leita eftir ráðgefandi
áliti á sama tíma og ESA ákveður á
fara með málið fyrir EFTA-dómstól-
inn. Sem dæmi um þetta má nefna að
ESA hefur um nokkurt skeið haft til
skoðunar lagareglur í Noregi um
einkarétt til happdrættisreksturs þar í
landi og hefur ákveðið að stefna Nor-
egi fyrir EFTA-dómstólnum vegna
þeirra. Á þessar sömu reglur reynir nú
einnig fyrir norskum dómstólum í
máli sem þar er rekið. Hæstiréttur
Noregs hefur nýlega ákveðið að fresta
LÖGMANNABLAÐIÐ – 1 / 2006 > 19
Þorgeir Örlygsson, dómari við EFTA-dómstólinn. Ljósm.: Pierre Levy