Lögmannablaðið - 01.03.2006, Blaðsíða 21

Hvert á efni beiðni um ráðgefandi álits
að vera?
Það er dómarinn í málinu sem ber
ábyrgð á að orða álitsbeiðni. Það má
þó ætla að það sé að jafnaði gert í ein-
hveri samvinnu við aðila málsins. Það
er a.m.k. skylda dómara samkvæmt
lögum nr. 21/1994 að gefa aðilum
máls tækifæri til að tjá sig áður en
hann kveður upp úrskurð sinn. Um
efni álitsbeiðni er rétt að hafa í huga
að dómstóllinn veitir eingöngu álit á
túlkun EES-reglu og ekki á landsrétti
og að dómstóllinn fjallar ekki um at-
vik viðkomandi máls. Þó svo að
EFTA-dómstóllinn fjalli ekki um at-
vik máls skiptir það talsverðu máli að
upplýsa hann um bæði málsatvik og
helstu málsástæður, þannig að EFTA-
dómstóllinn átti sig á því hvers vegna
álitið er nauðsynlegt og geti þannig
gefið svar sem gagnast landsdómstóln-
um sem best í því samhengi. Það gilda
engar reglur um á hvaða stigi málsins
álitið á að koma fram. Engu að síður
er æskilegt að atvik máls hafi verið
sem best upplýst áður en álitsbeiðni er
send.
Nú getur það skipt máli að mál gangi
sem hraðast fyrir sig, telur þú að lög-
menn og dómarar setji það fyrir sig að
vísa álitsbeiðni til EFTA-dómstólsins
þar sem það geti tafið málið?
Það er ekki útilokað, sérstaklega í mál-
um þar sem hagsmunirnir eru þess
eðlis að skjótrar úrlausnar er þörf.
Rétt er þó að taka fram að EFTA-
dómstóllinn hefur að undanförnu gef-
ið álit sitt innan 6 mánaða frá því að
málið er skráð hjá dómstólnum. Er sá
frestur í samræmi við starfsreglu sem
dómstóllinn hefur nýlega sett sér.
Veistu dæmi þess að ráðgefandi álit hafi
haft úrslitaáhrif um niðurstöðu máls
hér á landi?
Íslenskir og norskir dómstólar hafa án
undantekninga fylgt því áliti sem
EFTA-dómstóllinn hefur gefið. Ég
veit ekki betur en að sama megi segja
um dómstóla í Liechtenstein. Hæsti-
réttur Íslands hefur orðað það svo í
dómum sínum að íslenskum dómstól-
um beri að fylgja álitum EFTA-dóm-
stólsins nema eitthvað komi fram í
málinu sem leitt geti til þess að víkja
eigi frá því sbr. dómur Hæstaréttar í
Fagtúnsmálinu. Hæstiréttur Noregs
beitti svipaðri röksemdafærslu í Fin-
angermálinu.
Því má halda fram að Fagtúnsmálið sé
skýrasta dæmi þess að álit EFTA-
dómstólsins hafi haft áhrif á niður-
stöðu máls fyrir íslenskum dómstól-
um. Héraðsdómur leitaði ekki ráðgef-
andi álits EFTA-dómstólsins og
komst að þeirri niðurstöðu að þær
reglur sem á reyndi í málinu væru ekki
andstæðar EES-samningnum. Hæsti-
réttur, sem leitaði álits EFTA-dóm-
stólsins, komst hins vegar að gagn-
stæðri niðurstöðu og studdist í niður-
stöðu sinni við álit EFTA-dómstóls-
ins.
Telur þú að málum fyrir EFTA-dóm-
stólnum eigi eftir að fjölga í framtíð-
inni?
Það er ekki gott að segja. Í því sam-
bandi verður að hafa í huga að aðild-
arríki EES-samningsins eru aðeins
þrjú, öll eru þau fámenn, ekki í hópi
mestu viðskiptaríkja Evrópu, og dóm-
stólum aðildarríkjanna er aldrei skylt
að leita álits. Það er því ekki við því að
búast að til EFTA-dómstólsins berist í
framtíðinni mikið fleiri mál en reynd-
in er í dag, þ.e. um það bil 8-10 á ári.
Ég held þó að almennari þekking á
EES-samningnum meðal dómara og
lögmanna geti leitt til þess að málum
fjölgi þó það verði aldrei umtalsvert.
Þetta er þó ekki aðalatriðið heldur hitt
að dómstóllinn er til staðar og veitir
liðsinni við úrlausn mála þegar þess er
óskað.
LÖGMANNABLAÐIÐ – 1 / 2006 > 21