Þjóðmál - 01.06.2014, Qupperneq 24

Þjóðmál SUmAR 2014 23
Rafmagn á lager
Það eru tvö lykilvandamál sem Evrópu-þjóðir glíma við í raforkuvinnslu sinni .
Fyrra vandamálið tengist einni stærstu
óleystu tækniþraut nútímans, nefni lega
þeirri staðreynd að ekki er hægt að geyma
raf magn á lager í stórum stíl . Þrátt fyrir fram-
þróun í rafhlöðum og á öðrum tengdum
sviðum fer 99% af geymslu rafmagns ennþá
fram með elstu tækninni, vatni .4 Dæluvirkj-
anir nota ódýrt rafmagn á nóttunni til að
dæla vatni af láglendi upp í fjöll . Á daginn
er þetta vatn svo látið renna niður aftur
til að framleiða rafmagn . Raforkutapið
með þessari aðferð er að jafnaði um 25–
30%, en það er til marks um skort á betri
lausnum að þrátt fyrir þetta er verið að
byggja dæluvirkjanir bæði í Ölpunum og á
Bretlandseyjum .5 Dinorwig-dælu virkj unin
í Wales er t .d . með vinnslugetu upp á 1800
MW og talin mjög mikilvæg í raforku kerfi
Bretlands .6 Hún getur keyrt upp allt að
1300MW af afli á 12 sekúndum .7
Íslenskur sæstrengur gæti veitt sömu
þjónustu og dæluvirkjanir en með öðrum
hætti . Rafmagn yrði þannig flutt til Íslands
á nóttunni þegar rafmagnsverð er lágt og
afhent til stóriðju hérlendis . Á meðan yrði
vatn sparað í uppistöðulónum . Á daginn
væri síðan afhending tvöfölduð úr vatns afls-
stöðvunum . Í þessu tilfelli væri ekki verið
4 Sjá The Economist 3 . mars 2012: „Technology Quarterly:
Energy storage — Packing some power“ .
5 Sjá The Economist 3 . mars 2012: „Technology Quarterly:
Energy storage — Packing some power“, Wall Street
Journal, 11 . nóvember 2013, „Special Energy Report:
Hydropower is poised for major growth“ .
6 Bretar eru nú með fjórar stórar dæluvirkjanir sem
eru í Dinorwig, Cruachan, Foyers og Ffestini og hafa á
undanförnum misserum tilkynnt um frekari virkjanir
í Coire Glas, Balmacaan og Gwynedd . Sjá David JC
MacKay, „Sustainable Energy“, UIT Cambridge 2009, og
Financial Times, 11 . febrúar 2014, „Scottish Power eyes
hydroelectric expansion“ .
7 Sjá David JC MacKay, „Sustainable Energy“, UIT
Cambridge 2009 .
að auka magn raforku sem framleitt er á
Íslandi heldur auka aflgetuna; þ .e . í stað þess
að virkja meira er vatnsaflstúrb ínum fjölgað
í núverandi virkjunum . Gagn vart Bretum
væru Íslendingar að geyma rafmagn fyrir
þá „á lager“ . Gagnvart Íslendingum fengist
hærra verð fyrir sama magn af raf orku .
Hraði í upp- og niðurkeyrslu
Þar sem það er nánast ómögulegt að geyma rafmagn verður fram leiðsla á
hverju augnabliki að vera jöfn raf magns-
notkuninni . Þetta kann að hljóma nokkuð
einfalt mál en er í raun stórkostlega flókið
og kostnaðarsamt í framkvæmd . Það gengur
svo langt að heimsmeistaramótið í fótbolta er
sérstakt áhyggjuefni í Bretlandi: Um leið og
flautað er til hálfleiks rýkur raf magnsnotkun
upp um mörg þúsund mega vött þegar stór
hluti þjóðarinnar fer sam tímis að kveikja á
rafmagnstækjum eins og hraðsuðukötlum .8
National Grid, sem stjórnar raforkukerfi
Bretlands, er með sérstakt tölfræðikerfi sem
spáir fyrir um viðbótartíma í fótbolta af
þessum sökum þrátt fyrir að hér sé einungis
verið að tala um breytileika upp á 5 mínútur
að jafnaði .9 Þetta er síðara lykilvandamál
raf magns vinnslunnar, það er hversu erfitt
er að bregðast við skyndilegum breytingum
í rafmagnsnotkun . Kjarnorku- og kola-
orkuver geta bókstaflega ekki aukið raforku-
framleiðslu nema með löngum aðdraganda .
Það er því að mestu gasafl sem er notað í
þessum tilgangi í Bretlandi .10 Uppbygging
8 Sjá t .d . „Surging expectations“ í Gridline, tímariti
National Grid, sumarið 2010 . Mestu álagsbreytingar
í bresku raforkukerfi urðu þegar 2800MW aukning
varð í lok leiks Englands og Vestur-Þýskalands á
heimsmeistaramótinu í fótbolta 1990 . Til samanburðar er
allt uppsett afl íslenskrar raforkuvinnslu um 2600MW .
9 National Grid, 11 . júní 2010, „National Grid gears up
for big power surges as England begin their World Cup
campaign“ .
10 Breska fyrirtækið Elexon heldur utan um og birtir
ítarleg gögn um vinnslu raforku í Bretlandi .