Félagsbréf - 01.12.1962, Síða 12

8
FÉLAGSBRÉF
á reið, voru andstæðurnar: þunglyndi í aðra röndina, gáski í hina;
blíður í dag, grimmur á morgun, hreinlífur í þrá, lostagjarn í reynd;
hæverska og dramb; mannúðarþrá samfara drottnunargirni; hetjulæti
annað veifið, æðrur hitt veifið. Flestum þeirra, sem við listir og skáld-
skap fengust í þá tíð, varð meira og minna hált á þessum gljám og
svellabólstrum andlegrar sundurgerðar."
Þeir íslendingar, sem eitthvað muna aftur í tímann, kannast vel
við þennan „lífstón". Hann átti hér um skeið furðuríkt bergmál meðal
ungra skálda og annarra „gáfumanna" eins og Þórbergur Þórðarson
hefur lýst með miklum ágætum í íslenzkum aðli og sennilega hefur
hann orðið ýmsum þeirra kostnaðarsamur, ekki síður en lærimeistur-
unum í Höfn. En þeir, sem kynnzt hafa Gunnari Gunnarssyni, munu
ekki furða sig á því, að hann lét ekki ánetjast af slíkum tíðaranda. Allt
upplag lians og eðli, raunsæi hans og einstæð heilindi persónuleikans,
hlaut að rísa öndvert gegn hinni „andlegu sundurgerð", sjálfsblekking-
unni og lífsflóttanum, en þar að auki átti hann sér annan bakhjall:
land, fólk og örlög, sem hann hafði tekið með sér í útlegðina og slepptu
aldrei af honum hendinni, en urðu honum því nærstæðari sem lengra
leið. Gunnari farast sjálfum svo orð í Bogvennen-greininni frá 1912:
„Fyrir eitthvað tveimur til þremur árum, þegar ég var farinn ofurlítið
að átta mig á sjálfum mér og hafði öðlazt nokkur kynni af lífinu og
mönnunum eftir þá ringulreið, sem lífið í „hinum stóra heimi“ hafði
upphaflega komið á sál mína og hugsun, sá ég ísland stíga aftur fram í
endurminningunni — sá fyrir mér landslög, manneskjur, atburði og
örlög frá barnæsku minni — og nú leit ég þetta allt í nýrri, en fjarlægri
og sérkennilegi'i birtu. Augu mín höfðu opnazt fyrir því, að það sem
mér þótti ungum hversdagslegt í fari þeirra voru einmitt hin sérstæðu —
og stundum geðfelldu — eðliseinkenni þeirra, og mér varð ljóst, að
af hinum gráa hversdagsleika, því litlausa lífi, sem ég hafði ætlað þau
sérstaklega borin og dæmd til, höfðu þau minna að segja en nokkur
annar. . . . Það var þá að mér hugkvæmdist að skrifa íslenzka ættar-
skáldsögu frá nútímanum. . . . “
Af þessum rótum er sagan um Borgarættina sprottin. Höfundurinn
sendi Gyldendal handritið að Ormari Örlygssyni „einhvern tíma upp