Félagsbréf - 01.12.1962, Síða 23

FÉLAGSBRÉF
19
eða bókin komizt í hans hendur, þegar Guðbrandur biskup keypti Vatnshorn,
því að hann nefnir hana Vatnshyrnu.
Inn í sögur Ólafanna í Flateyjarbók er skotið ýmsum þáttum; en í þeim
koma Islendingar mjög við sögu. Þar er einnig að finna sögur eða kafla úr
sögum, svo sem Hallfreðarsögu, Fóstbræðrasögu, Færeyingasögu, Jarlasögur,
þætti um Vínlandsferðir og Grænland, Jómsvíkingasögu og fleira. Sérstakrar
tegundar eru Nornagestsþáttur og Völsaþáttur (um dýrkun hestvinguls, „phallic
■worship1'). Framan við Ólafs sögu Tryggvasonar setti Jón Þórðarson sögu
Eiríks víðförla, sem talin hefur verið til Fornaldarsagna Norðurlanda, en er í
rauninni helgisaga. Hefur hún frá hendi skrifara verið hugsuð sem inngangur
að Ólafssögunum, og gerir hann nokkra grein fyrir því í eftirmála við söguna.
Það sem stendur á undan Eiríks sögu víðförla er allt með hendi Magnúsar.
Eru þar auk formálans og nokkurra smáþátta eftirtalin kvæði: Geisli, kvæði
Einars Skúlasonar um Ólaf Haraldsson, flutt fyrir Noregskonungum í Krists-
kirkju í Niðarósi 1153; Ólafs ríma Haraldssonar eftir Einar Gilsson, en hún
mun vera elzta ríma varðveitt á bókfelli og ef til vill fyrsta ríman, sem var ort;
Hyndluljóð ásamt Völuspá hinni skömmu, sem aukið er inn í þau.
Við enda Ólafs sögu helga er kvæðið Noregskonungatal. Eru þar taldir allir
Noregskonungar frá Haraldi hárfagra niður að Sverri, Hálfdan svarti er einnig
nefndur. Kvæðið er ort Jóni Loftssyni til dýrðar, en eins og kunnugt er átti
hann til frændsemi að telja við norsku konungsættina.
Þá kemur Sverris saga eftir Karl Jónsson, ábóta á Þingeyrum, og því næst
saga Hákonar gamla, rituð af Sturlu Þórðarsyni á árunum 1264—’65. Þessar
sögur báðar hefur Magnús prestur skrifað eftir góðum handritum og engu
við aukið.
Hér á eftir kemur viðbætir við sögu Ólafs helga, „smáir articuli“, sem eru
merkilegir fyrir það, að höfundur formálans fyrir þeim, Magnús prestur Þór-
hallsson, segir berum orðum, að þeir standi „í sjálfri lífssögu hins heilaga Ólafs
konungs Haraldssonar, þeirri sömu er Styrmir prestur hinn fróði hefur saman
sett. ...“ Þeir eru því geysimerk bókmenntasöguleg heimild og „hljóta jafnan
að verða traustasta undirstaða þekkingar vorrar“ á bók Styrmis. (Sjá Sig.
Nordal: Form. f. Flat. IV.).
Ótaldir eru þá tveir þættir, Grænlendinga þáttur, um setningu biskupsstóls
að Görðum í Einarsfirði um 1125, og stuttur þáttur af Helga og Úlfi hinum
illa, ásamt sögu Játvarðar helga, sem Bretar nefna Edward Confessor, þ.e. ját-
anda. Hann sat að völdum eftir lát Hörða-Knúts 1042 til 1066.
Að lokum er annáll, sem eins og áður er getið, nær fram til ársins 1394.