RM: Ritlist og myndlist - 01.03.1948, Side 41

MÁLVERK EÐA „FRÆNKA'
RM
rœða, þegar talað er t. d. um Sym-
fóníu no. 5 eftir Beethoven eða
„Greftrunina“ eftir Titian. Kvæði
eftir Stein Steinarr getur heitið
„Jól“, en það er einnig kvæði, sem
benda má á að sé á ákveðinni
blaðsíðu í ákveðinni bók. Málverk
eftir Rembrandt getur verið kallað
„Gyðingabrúðkaup“, eða einungis
málverk, sem hangir á sérstökum
vegg í ákveðnu herbergi í mál-
verkasafni í Amsterdam. Málverk
getur einnig verið skírt „1 ljósa-
skiptunum", og valdið því, að
margir láta sig dreyma ákveðna
á, sem þeir liafa einlivern tíma séð
á sama tíma dags. En við þá með-
ferð er gengið framhjá hinni upp-
runalegu og eðlilegu tjáningu mál-
verksins. Og það verður í þess stað
eins og lituð ljósmynd, sem nota
má í sögu- eða landafræðilegum
tilgangi, eða til hægðarauka fyrir
einhverja uppgötvun eða eftir-
grennslan.
Við heyrum fólk á málverka-
sýningum tala um, að þessi eða
hin mynd sé alveg eins og „hún
frænka“, eða þessi sé alveg eins
og Esjan, og er þar með ánægt.
Ef gagnrýni á málverkum hefur
í rauninni nokkra þýðingu, ætti
það helzt að vera fyrir fólkið, sem
sýningar sækir — áhorfendurna.
Því miður virðast íslenzkir gagn-
rýnendur lielzt til oft undir sömu
sök seldir og þeir áhorfendur, sem
koma á sýningar til að finna þar
eftirlíkingar af „frænku“ eða Esj-
unni, og þykjast illa sviknir, ef
þeir sjá þar enga slíka kunningja.
Um þetta liöfum við nærtækt
dæmi:
Islenzkur gagnrýnandi, sem líka
er málari, skrifaði liér í blaðagrein
nýlega, orðrétt: „Vorið 1938 hyrj-
aði Picasso að teikna myndir, sem
líta út eins og þær séu gerðar úr
körfutágum eða strásólaefni“. —
Ekki var þessi íslenzki gagnrýn-
andi einn um að boða þennan
mikla vísdóm, heldur hafði hann
þetta eftir manni þeim, er heitir
Alfred Barr, og á heima vestur í
Ameríku. Við liverju er að búast
af leikmönnum, þegar sérfróðir
menn, sem jafnvel mála líka, skrifa
um málara á þennan hátt?
Eitt sinn var ég við fyrirlestur
uin málaralist, sem fyrrnefndur
Alfred Barr hélt. Hann sýndi einn-
ig skuggamyndir af málverkum, og
útskýrði þær. Meðal annarra mál-
verka, sem liann sýndi og „út-
skýrði“, var málverk eftir Picasso.
A. Barr talaði fyrst nokkur orð um
listamanninn, hvar hann væri
fæddur og livenær. Málverkið kvað
liann heita „Nautaat“. Síðan tók
hann sér í hönd langan staut, sem
liann beindi að myndinni, til end-
anlegrar útskýringar á liinni stór-
kostlegu athöfn, er þar færi fram
(nautaatinu). Fyrst skyldi oss sýnt
nautið, og í þeim tilgangi fór staut-
ur mannsins af stað í leit. Hann
fann halann strax og lét staut-
endann fylgja línum þeim, er hann
39