RM: Ritlist og myndlist - 01.03.1948, Blaðsíða 52

STEFAN ZWEIG.
(1881—1942). Stefan Zweig var aust-
urriskur gyðingur. Ungur að aldri tók
hann að rita um listir og bókmenntir
í tímaritin í Vín og á háskólaárum
sínum gaf hann út tvö Ijóðasöfn.
Seinna ferðaðist hann mikið um
Evrópu og einnig l öðrum heimsálfum.
Á ferðalögum slnum kynntist hann
mörgum frægustu rithöfundum sins
tlma og sneri á þýzku vefkum eftir
Verhaeren, Verlaine, Romain Rolland
og fleiri. Eins og flestir þeir höfund-
ar, sem ólust upp í Vinarborg á síð-
ustu árum austurriska keisaradæm-
isins, var Zweig mikill heimsborgari
og ákafur andstæðingur þjóðernis-
stefnunnar (nationalismans). 1 anda
þess var hann lika einn af þeim fáu,
sem reyndu að veita viðnám stríðs-
áróðri ófriðaraðilanna i heimsstyrj-
öldinni fyrri, og meðan á henni stóð
skrifaði hann leilcritið Jeremía (1917).
Eftir að Hitler hafði innlimað Aust-
urríki í Þýzkaland var Stefan Zweig
útlægur ger úr Þriðja rikinu og bæk-
ur hans brenndar til ösku þar í landi.
Er síðari heimsstyrjöldin brauzt út,
var Zweig staddur í Bath á Eng-
landi og hafði þá öðlazt brezkan borg-
ararétt. Skömmu síðar fór hann til
Bandarikjanna og þaðan til Brasilíu,
en þar framdi liann sjálfsmorð árið
19i2, þá rúmlega sextugur að aldri.
Mikill fjöldi rita í óbundnu máli
liggur eftir Stefan Zweig, en einna
kunnastur mun hann vera fyrir ævi-
sögurnar. Auk þeirra fékkst hann
við hin margvíslegustu efni, samdi
leikrit, smásögur og ritgerðir og eina
langa skáldsögu, Ungeduld des Her-
zens (1988). Ótalið er þó það ritið,
sem ef til vill er mesta afrek Stefans
Zweigs, nefnilega sjálfsævisagan, Die
Welt von Gestern, sem út kom að
honum látnum. Við íslendingar eig-
um kannski erfitt með að hugsa okk-
ur sjálfsævisögu öðruvlsi en fulla af
slúðursögum og upptalningum á öll-
um liinum hégómlegustu einkamálum
höfundarins. Hér bregður heldur
öðruvísi við. Þessi sjálfsævisaga er
jafnframt brot úr menningarsögu
Evrópu, þessarar heimsálfu, sem
Stefan Zweig unni hugástum og taldi
óskipta vera föðurland sitt. Hið sama
gildir, hvort hann lýsir skólabragn-
um á 19. öld, hinum rotnu, liræsnis-
fullu siðferðismálum borgaranna eða
dvöl sinni í höfuðborgum Evrópu, um
allt þetta er fjallað með öryggi og
yfirsýn heimsborgarans, og á þann
hátt að manni verður ógleymanlegt.
Lýsingar hans í bókinni á þeim
Romain Rolland, Rilke, James Yoyce
og mýndhöggvaranum Rodin o. fh
munu eiga fáa sína líka.
Það sýnishorn úr ævisögunni, sem
hér er prentað, er tekið úr kafla, sem
nefnist Skólar á 19. öld.
Bækur Stefans Zweigs, sem þýddar
hafa verið á ■ íslenzku, eru: Maria
Antoinette, Maria Stuart, Joseph
Fouché, Magellan og Undir örlaga-
stjömum.
I. P.
46