Fróðskaparrit - 01.01.1985, Blaðsíða 4

8
FØROYSKA BÓKMENTAALMENNIÐ í 19. ØLD
oyar. Hendan stýrisskipan kravdi alment kjak
fyri at virka eftir ætlan. Samfeløgini skuldu
stýrast av fólkavaldum umboðum, fremstu
pallarnir í politiska almenninum vórðu lands-
ting og ríkisdagur og løgting. Men miðilin
til at knýta sambandið milium fólkið og tey
fólkavaldu og til at hýsa almenna kjakinum
var ikki enn.
Leingi vardi tað tó ikki, til roynt varð at
bøta um hetta.
Niels Winther var løgfrøðingur og sak-
førari í Havn eina tíð. Hann var fólkatings-
maður 1851-56, keypti sær eina handpressu
og gav fyrsta blaðið út í Føroyum. Hann var
kendur fyri ikki at óttast at finnast at emb-
ætismonnum, og hetta sæst í blaðnum, tá
ið hann hevur at handilsviðurskiftunum —
enn var monopolhandil.
»Færingetidende« komu út níggju ferðir
frá 14. mai til 27. juli 1852. Ætlanin við blað-
num var, at tað skuldi vera millumliður mill-
um veljararnar og tingið — danska og før-
oyska:
Folket er dog baade berettiget og forpligtet til med
Opmærksomhed at se til, hvorledes dets udvalgte
Mænd te sig, og man trænger derfor til et Organ
eller Mellemled, hvorigjennem de forskjellige An-
skuelser offentlig kunne træde frem og møde hin
anden indtil Sandheden sejrende bliver paa Val-
pladsen.
Fceringetidende nr. 1, 13.5.1852.
Her verða høvuðseyðkennini í stýrisskip-
anini roknað upp. Fólkið, sum talan er um,
eru tey, sum hava valrætt, og tað var bert ein
partur av fólkinum tá. Valrættur var treyt-
aður av ávísari inntøku, ogn, aldri (30 ár)
og kyni (menn). Hetta fólkið hevur rættindi
og ábyrgdir í mun til stýrislagið, og blaðið
ger seg til amboð hjá tí. Blaðið skal vera tann
vígvøllur, har sjónarmiðini dystast. Tað sjón-
armiðið, sum at enda vinnur, er sannleikin,
tí at tað samanfatar áhugamál borgaranna.
Undir hesum býr hugsanin um fría og frælsa
kjakið millum fólk á jøvnum føti, tað er mill-
um borgararnar.
Harafturat skuldu »Færingetidende« eisini
virka sum uppalari:
Nu, da Folket efterhaanden kommer til Bevidsthed
om dets Delagtighed i Styrelsen af de offentlige
Anliggender, begynder man ogsaa at gjøre disse til
Gjenstand for Omtale.
Sama rit.
Blaðið vildi venja fólk til at taka ábyrgdina
av fólkaræðinum. Niels Winther grundaði
soleiðis politiska almennið í Føroyum.
Meginparturin av teimum níggju bløðunum,
ið komu, er ein long frágreiðing um »For-
handlinger om Færøerne paa den sidste Rigs-
dag«. Greinin er sett saman sum eitt kinesisk
eskja við fleiri inngangum og frásøgufólkum.
Innganginum til frágreiðingina stendurNiels
Winther sum blaðstjóri sjálvur fyri. Har
verður greitt frá, hví tað er rímiligt at prenta
hesa frágreiðing úr ríkisdegnum. Tað er sjálv-
sagt, tí at valt umboð (Niels Winther) er har
úr Føroyum, og nevnda endamálsorðing
blaðsins er eisini havd í huga. Síðan byrjar
frágreiðingin, sum er løgd í munnin á einum
blaðfólki, sum er í ríkisdegnum. Frágreið-
ingin er í brævlíki, har brævskrivarin vendir
sær til blaðið og greiðir frá vantandi og bein-
leiðis vánaliga førleika sínum til at endurgeva
slíkt orðaskifti. Eftir hetta kemur sjálv frá-
søgnin úr ríkisdegnum, og har er aftur ein
eg-persónur — politikarin.
Niels Winther hevur soleiðis tríggjar leik-
lutir í greinini: blaðánarin, blaðmaðurin,
fjaldur sum brævskrivari, ogpolitikarin. Hesir
leiklutir samsvara við leiklutirnar hjá borg-
aranum sambært borgaraliga almenninum.
Á sosiala økinum er Niels Winther hann,
sum eigur framleiðslutólið, prentsmiðjuna.
I politiska almenninum er hann politikarin