Fróðskaparrit - 01.01.1985, Blaðsíða 7

FØROYSKA BÓKMENTAALMENNIÐ f 19. ØLD
11
sum tað gjørdi har. Ónøgdin snúði seg um,
at tað var á donskum og ikki á føroyskum.
Føringatíðindi skuldu virka fyri at verja mál
og siðir, royna at fáa føroyingar at standa
saman og stríðast fyri størri tjóðskapi. Hugs-
anin tykist at hava verið, at málið verður vart
og ment best við at brúka tað. Tað, málið
skuldi verða nýtt til, var at tala fyri sam-
anhaldi, tjóðskapi osfr. Skuldi hetta yvirlitið
verið fullfíggjað, átti eg eisini at viðgjørt
stríðið um stavsetingina í 1890-árunum. Tað
fari eg ikki at gera, men bert nevna, at tað
óivað ber til at greina hetta málstríðið úr
sama sjónarhorni, sum eg havi brúkt framm-
anfyri. í sambandi við stavsetingina, má
spurningurin vera: Hvønn týdning høvdu
viðurskiftini í borgaraliga almenninum fyri,
at tað var etymologiska stavsetingin, ið
sigraði? Dømi um kanning av stríði um
stavseting úr hesum sjónarhorni er rit eftir
Idar Stegane (1984). Harafturat skuldu
Føringatíðindi eisini viðgera ítøkilig viður-
skifti sum »mangt og hvat, sum kann verða
til gagn fyri okkara vinnuvegir á sjógv og
landi« (Føringatíðindi nr. 1, 1890). í blaðn-
um er nakað um vinnuviðurskifti, eitt nú
uppskot til og hugleiðingar um landbúnaðin,
meðan fiskivinnan ikki so ofta verður við-
gjørd. Øðrum vinnuvegum gera Føringatíð-
indi lítið burturúr, og hetta er ein av aðal-
mununum millum Føringatíðindi og Fugla-
frama.
Beint mótsett øðrum bløðum, sum tá høvdu
verið í Føroyum, setti Sverri Patursson onga
rættiliga endamálsorðing upp, tá ið hann fór
undir at geva Fuglaframa út í 1898. Haraftur-
ímóti skrivar hann um hug »til at virka fyri
góðum framburði í Føroyum, og at ikki tykist
mær (t.e. Sverra), heilsusom framgongd fer
at verða, uttan bygt verður uppá landsins
egna grunn« (Fuglaframi nr. 1,1898). Fugla-
frami royndi meira enn Føringatíðindi at
umrøða aðrar vinnumøguleikar enn teir van-
ligu, landbúnað og fiskiskap. Fuglaframi
talaði nógv og ofta fyri at bøta um handverk-
arakorini og um at stuðla til nýggjar hand-
verksgreinir soleiðis, at handverk av ymsum
slag kundu gerast tað neyðuga ískoytið til
fiskivinnuna. Fuglaframi loysti á henda hátt
eina av upprunaligu uppgávunum hjá almenna
kjakinum: skilagott og sáttliga at viðgera
vinnuviðurskifti, sum eru felags áhugamál
borgaranna.
Hesi bæði fyrstu bløðini á føroyskum vóru
tjóðskaparlig, og bæði høvdu málið sum
høvuðsendamál. Bæði bóru tíðindi uttan úr
heimi og innanoyggja. Sambært Habermas
fingu uttanlandstíðindi alt størri týdning, so
hvørt kapitalisman mentist og kravdi upp-
lýsingar um viðurskiftini og støðuna í markn-
aðarlondunum (Habermas 1980, s. 14 og
20).
f mun til undanfarnar royndir at gera ein
karm um almenna kjakið, so høvdu Føringa-
tíðindi og Fuglaframi tann fyrimun, at pol-
itiska almennið var longu grundað, og tí tal-
aðu hvørki Føringatíðindi ella Fuglaframi
um, at landsins stýrisskipan kravdi alment
kjak og støðutakan. Tað var longu undirskilt.
Bløðini røktu bæði politiskar uppgávur í
borgaraliga almenninum, tí at tey vóru mill-
umliðir millum veljararnar og tingið við
at prenta frásagnir úr løgtinginum og fólka-
tinginum. Tey vóru »meiningapressa« á tann
hátt, at tey endurgóvu tað, sum var havt
frammi á fremsta politiska pallinum, úr sín-
um serliga sjónarhorni, tí tjóðskaparliga.
Føringatiðindi og Fuglaframi orðaðu tjóð-
skaparligar hugsanir og bóru tær saman við
tað, sum fór fram á tingi.
Men munur var á støðu teirra. Føringa-
tíðindi vildu ongantíð taka støðu til flokkar-