Fróðskaparrit - 01.01.1985, Blaðsíða 33

Burðarvektir í Føroyum 1969-1981
Sjúrður Fróði Olsen
Inngangur
í fleiri ár hevur millum starvandi við heilsu-
verkið verið talað um, at burðarvektir í Før-
oyum munnu liggja hægri enn aðrastaðni,
serstakliga enn í Danmørk. Fá hagtøl hesum
viðvíkjandi hava verið almannakunngjørd
áður (1, 2, 3). Fegersten Saugstad (4) vísir í
eini millumlanda sammeting, at Føroyar hava
ta hægstu burðarvektina millum tey lond,
hon hevur kannað. Kanning hennara fevnir
tó bert um 21 ymisk lond og bert um 780
nýføðingar í Føroyum. Harumframt verða
burðarvektir í Føroyum og í øðrum londum
sammettar, uttan at ansað verður eftir, at tær
ikki eru beinleiðis sammetiligar (ymiskar
vektbólkingar verða nýttar, og uppi í summ-
um eru roknað deyðfødd, uppi í summum
ikki). Tað var tí hildið forvitnisligt gjøllari
at kanna, hvørt tað veruliga er so, at vit í
Føroyum hava óvanliga høga burðarvekt,
og um so er, tá at finna fram til møguligar
orsakir.
í høvuðsheitum verða í hesi grein burðar-
vektir hjá øllum livandi føddum í Føroyum
í tíðarskeiðinum 1969-81 uppgjørdar og sam-
mettar við burðarvektir í londum um allan
heim. í øðrum lagi verða burðarvektir í Før-
oyum sammettar gjøllari við burðarvektir í
Danmørk.
Evnislýsing
Burðarvektin hevur týdning fyri at ætla um
framtíðarútlitini hjá nýføðinginum. Fer burð-
ar vektint.d. niður um 2500 g, veksur deyða-
talið kring føðing (perinatal mortality) í
stórum; somuleiðis veksur tað, um burðar-
vektin fer upp um 4500 g, men í nógv minni
mun (sí t.d. 5). Um ymisk lond verða sam-
mett, tykist at galda alment, at lægri burðar-
vektin er í einum landi, hægri er deyðatal
pinkubarna (infant mortality) (4). Tað er tí
týdningarmikið at vinna sær sum mestan kunn-
leika til tey viðurskifti, sum eru avgerandi fyri
burðarvektina við tí í hyggju at nýta hesa vitan
til fólkaheilsugagn.
Ein ávís spjaðing er knýtt at burðarvektini
hjá fólki eins og at øðrum lívfrøðiligum
støddum. Kanningar gjørdar millum annað
í Noregi (6) hava víst á, at umleið 1/4 av hesi
spjaðing stendst av ymiskleika í umhvørvi,
meðan 3/4 av henni standast av ymiskleika
í ættarbregði hjá fostri og móður.
í ein ávísan mun hevur verið gjørligt at
greina nøkur viðurskifti hjá fostri og móður,
sum hagfrøðiliga hava tilknýti til burðar-
vektina (sí t.d. 7), og í summum førum hevur
vissa kunnað fingist fyri, at hesi viðurskifti
Fróðskaparrit 32. bók (1985): 37-46.