Tíminn - 24.12.1958, Blaðsíða 4

4
★ JDLABLAÐ TÍMANS 195B ★
hefur reynzt mér ,og endurnærðu
hjarta mitt í Kristi.
I fullu trausti
Betur var ekki hægt að biðja
Svo endar hann bréfið á fáein-
um setningum:
„í fullu trausti til hlýðni þinnar
rita ég til þín, og veit, að þú munt
gera fram yfir það, sem ég mælist
til. En hafðu líka til gestaherbergi
handa mér, því að ég vona, að ég,
vegna bæna yðar muni verða gef-
inn yður“.
Meö tilliti til þess, sem áður er
sagt, á Páll hér ekki við hlýðni
við sjálfan sig, heldur hlýðni við
Krist. Og þegar hann biður líka
um gistingu handa sér, ef hann
einhverntíma verði látin laus, er
óbein yfirlýsing um það, að hann
búist við, aö Onesímus fái góðar
viðtökur.
Síðan skilar hann kveöjum frá
nafngreindum vinum, og endar
með kveðju, sem e rmjög lík þeirri,
er var í upphafi bréfsins: „Náöin
Drottinn vors Jesú Krists sé meö
anda yðar“.
V.
Fór Onesimus
a<S beiðni Páls?
Engar beinar sögulegar sannanir
eru til fyrir því, hvort Filemon
segja i Efesus. Raunar átti það sér
stað, að þrælar gengdu hinum
hæstu embættum í kristnum söfn-
uðum, því að í bræðralagi kist-
inna manna var ekki gerður mun-
ur á þrælum og frjálsum mönnum,
svo að þetta út af fyrir sig sannar
ekki, að Ónesímusi hafi verið gefið
frelsi. En það bendir undir öllum
kringumstæðum til þess, að hann
hafi ekki hlotið hin venjulegu ör-
lög strokuþrælsins.
Hvernig svo sem hinum ytri lík-
um eða sönnunum kann að vera
varið, er örðugt að hugsa sér, út
frá mannlegum tilfinningum og út
frá þeim anda, sem ríkti í frum-
kristnni, að Filemon hafi ekki lát-
iö aö orðum vinar sins í fangels-
inu. Það hefði mátt vera undarlega
gerður maöur, sem fengi slíkt bréf
sem hann fékk, og vera ósnortinn
af.
Bo&skapur bréfsins
Eins og áður er getið, er Fíle-
monsbréfið einkabréf, og vel gat
svo farið, að þaö hefði varðveitzt
af beinum persónulegum ástæðum,
eða blátt áfram vegna þess, að það
var ritað af frægum manni og af
slíkri snilld sem raun ber vitni um.
Slíkt mundi þó tæplega hafa nægt
til þess, aö það héldi stöðu sinni
hefir farið að orðum Páls eða ekki.
En af ýmsu má ráða, að svo hafi
farið, sem til var ætlast. í fyrsta
lagi er ósennilegt, að Filemons-
bréfið hefði geymst meöal helgra
rita kristninnar, ef Filemon sjálf-
ur hefði ekki einmitt stuöiaö að
því, og það hefði orðið almennings-
eign í söfnuðinum. í öðru lagi eru
til gamlar sagnir um það, aö
Ónesímus hafi síðar orðið biskup
í borg einni í Makedóníu, og aðrir
innan regluritasafnsins. Til þess
þurfti það að hafa meira en per-
sónulegt gildi eða listagildi. Það
þurfti að verða viðurkennt, að það
ætti erindi til safnaðar, og verð-
skuldaði að vera lesið upp við guðs-
þjónustur. Það er því tilhlýðilegt
að spyrja að lokum, hvaða boðskap-
ur það sé, sem þetta litla bréf
flytji kristnum söfnuði. — Það er
í fáum oröum sagt þetta, að
í Kristi eiga allir að vera brœöiir,
án tillits til stéttar eða stöðu, og
breyta liver við annan samkvœmt
þvi.
VL
Mannréttindin
Það hefir verið fundið að þessu
bréfi, og afstöðu Páls postula yfir-
leitt til þrælahaldsins, að hann hafi
ekki skýlaust bannað allt þræla-
hald. Hann segir meira að segja í
Kólossubréfinu aöra eins setningu
og þessa: Þér þrælar, verið hlýðn-
ir í öllu yðar jarðnesku drottnum
ekki með augnaþjónustu, eins og
þeir, er mönnum vilja þóknast,
heldur i einlægni hjartans, svo sem
þeir er óttast drottin“. — En hann
bætir svo við: „Þér drottnar, veit-
iö þrælum yðar það, sem rétt er
og sanngjarnt, og vitið, að einnig
þér eigið drottin á himni“ (Kol. 3.).
Það er því alveg rétt, að Páll boðar
ekki þjóðfélagsumbætur í venju-
legum nútímaskilningi þess orðs.
-— Þrátt fyrir það er það ekkert
annað en útúrsnúningur á kenning
um hans að eigna honum þá skoð-
un, aö þrælahald og þar með hvaöa
kúgun sem er, sé réttlát. Það væri
fróðlegt að ræða nánar afstöðu
kristindómsins til þjóðfélagsmála
yfirleitt, 'en það efni er of víðtækt
til þess að um það verði fjallað
hér. Þó get ég ekki stillt mig um,
að vitna til orða hins spakvitra
unitaraprests Williams Channing,
sem ritaði um málið á þeim tim-
um, er þrælahald var ennþá um-
deilt mál í landi hans, Bandaríkj-
unum. Hann bendir á, aö á dögum
postulans hafi þrælahald verið svo
ofið inn í skipun þjóðfélagsins, að
bein prédikun um afnám þess hefði
ekki haft annað í för með sér en
blóðuga uppreisn, sem alveg vafa-
laust hefði endað með hreinni eyði
leggingu hinna dreifðu krtstnu safn
aða. Páll réðst þvi ekki á skipu-
lagið sjálft, heldur lét hann sér
nægja að útbreiða grundvallar-
kenningar, sem hlutu smátt , og
smátt að gera þetta skipulag að
engu. Hann tryggði þrælnum rétt-
indi kristins manns.
Channing segir orðrétt:. „Það er
oss ekki litil sönnun fyrir guðdóm-
legum uppruna kristindömsins, að
hann boðar bræðralag mannanna
og fylgir fram mannréttindum“.
Eg hygg, að það verði heldur
ekki framhjá því komizt, að út-
breiðsla kristninnar hafi átt sinn
mikla þátt í að þrælaháldið hvarf
úr sögunni meðal vestrænna þjóða,
ef hann var þar ekki megin-orsök.
En það, sem mesta þýðingu hefir
í þessu máli, er þó ekki það, að
kenningar eins og þæ:r, sem fram
koma í Fílemonsbréfinu, visa leiö-
ina'til lausnar á einstöku þjóðfé-
lagslegu vandamáli, heldur hitt, aö
þær vísa veginn í maimréttinda-
málum yfirleitt, sem nú eru
einmitt mikið rædd I heimin-
um. Það getur verið gott og
blessað út af fyrir sig, að
kenningar um mannréttindi séu
settar fram á alþjóðaþingum, og
gerðar yfirlýsingar á fundum Sam-
einuðu þjóðanna og annars staðar.
En framkvæmdin sjálf getur þó
aldrei orðið örugg, nema. á einum
grundvelli, — þeim, sem tagður er
í Nýj a testamentinu. Þar er maður-
inn aldrei skoðaður sem dautt verk
færi, sem aðrar mannlegar verur
megi með ofbeldi nota i eigin þágu,
heldur sem bróðir í samfélagi kær-
leikans, og barn Guðs sjálfs. Bæði
voldugir og vanmáttugir eru borg-
arar þess ríkis, sem er jörðinni of-
ar. Og þó að heimspekin sé góð og
þjóðfélagsfræöin geti mótað vitur-
legar kenningar, þá veröur hún
aldrei það afl í lifi mannanna, sem
trú í kærleika getur oröið.
Eg læt nú staðar numið um bréf-
ið, sem ritað var i rómversku fang-
elsi skömmu eftir miðja fyrstu öld,
en vona, að einhverjum lesenda
minna finnist það ómaksins vert
að kynna sér það sjálfir, því að það
er í flestra höndum hér á landi. Og
langt er það ekki, aðeins ein blað-
síða í íslenzku biblíunni.
Biblían er kóróna heimsbók-
menntanna. Hún er sett stórum og
fögrum gimsteinum, sem lýsa því
skærar, sem betur er í þá horft.
Fílemonsbréfið er einn hinna
minnstu þessara gimsteina, og fer
lítið fyrir honum innan um hina
stærri. En sá, sem gefur sér tóm
til að skyggnast inn í ljóma hans,
mun finna, hvernig ljósið mikla
leiftrar og lýsir i hinum smáa fleti.