Tíminn - 24.12.1958, Blaðsíða 8

□
'k JOLABLAÐ TÍMAN5 195B ★
-t
íélagið sænska þurfti að láta
prenta vegna hátíðarinnar, var
--lostað af Bonniersútgáfunni, sem
oft hefir sýnt mikinn höfðingsskap,
þegar rithöfundar eiga í hlut.
í lokaveizlunni sungu tveir ágæt-
ír einsöngvarar, hlj ómlist var mikil
og góð, auk þess var lesið upp og
ræður fluttar. í öllum veizlunum
var ræðum mjög í hóf stillt, t. fl.
var i hverri veizlu einhverjum ein-
:im falið aö þakka, í síðustu veizl-
mni var það bróðir Svíakonungs,
Vilhelm prins, sem sjálfur er rit-
höfundur og hafði tekið þátt i há-
ííðahöldunum að mestu.
ÍV. Heldur bækur en smjör
- íöstL'daginn 15. ágúst héldu rit-
höfundar fund í Frímúrarahöllinni
Karlstad, í salnum þar sem sænsk
norska ríkjasambandið var ieyst
upp fyrir fimmtíu og þremur árum.
Nú var ekki veriö að leysa, heldur
freista þess, hvort ekki mætti tak-
ast að binda norræna rithöfunda
traustari böndum meö því að fylkja
, þeim um hugðarefni þeirra og hags
muni.
Dr. Stellan Arvidson, formaður
sænska rithöfundafélagsins sló i
oorðið með hinum sagnfræga fund-
arhamri frá 1905 og setti fundinn.
„Hamrinum lyfti ég með hljóm-
glöðum slögum“, stendur í ljóði
eftir hann, Hringurinn heitir það
og er til í þýðingu Magnúsar Ás-
geirssonar. 'Ég kynni Arvidson meö
erindi eftir hann úr þessu ljóði:
.Fjarrí stoíunnar friði og yl,
t’ast við eilífra loga skin,
reiðum vér hamarinn höggva til,
hömrum við belgianna dyn
frlagahringinn <neð hl'jómglöðum slögum
Hhlífur er hann, en vér alin hraðfeig af
nótt og dögum.
Fundarefnið var norrænar bók-
menntir og heimsmarkaðurinn,
írummælandi Gunnar Ahlström,
ilósent. Margir nokkuð tóku til
rnáls, en umræðurnar verða ekki
„'aktar hér. Það kom fram bæði í
framsöguræðu og umræðum, að
Hnglendingar hafa engan teljandi
áhuga fyrir norrænum bókmennt-
um, sósíalísk lifsskoöun í skáldskap,
-ýsingar á lífi bænda og verkafólks
á ekki upp á háborðið hjá enskum
íesendum.
Með Nóbelsverðlaunum sínum
stofnaði Bernhard Shaw Angló-
Swedish Litterary Foundation.
Tekjunum, sem eru um 400 pund
árlega er varið til að greiða kostn-
að við þýðingu sænskra bóka á
ensku. En þá er eftir að fá bæk-
arnar útgefnar og vekja áhuga
lesenda fyrir þeim.
í Danmörku er unnið skipulega
að því að kynna danskar bókmennt
:.r eriendis og valdar til þess bæk-
-U’, er standast mat dómnefndar
eða bókmenntaráðs, er nefnist Bók-
menntaúrvalið. Talið er, að Danir
standi í þessu efni framar Finnum,
Norðmönnum og Svíum, enda haft
eftir dönskum menntamálaráö-
nerra, að meira skipti fyrir Dan-
nörku að flytja út bækur en
smjör.
Á átjándu öld og fram að seinni
heimsstyrjöldinni sýndi Þýzkaland
mikinn áhuga fyrir bókmenntum
Norðurlanda og öndvegishöfundar
áttu þar vísan markað fyrir verk
sín, en bókaútgáfa þar hefir enn
ekki færzt í sama horf og hún var
iyrir stríö.
Það, sem Þýzkaland áður var
skandinaviskum höfundum hafa
Norðurlönd, einkum Danmörk, ver-
:.ð okkur íslendingum. Ei'fiðleikar
akkar íslendinga liggja ekki fyrst
Dg fremst í því að við eigum ekki
írambærilegar bókmenntir, heldur
í þvi hversu fáir, hversu sárafáir
geta þýtt íslenzkar bækur á önnur
til meira jafnaðar.
mál svo að vel sé. Skáld þarf til
þess að þýða ljóð, svo að þeim sé
ekki spillt, skáldgáfa og vandvirkni
Magnúsar Ásgeirssonar gerði ljóða-
þýðingar hans að list.
Finnskir rithöfundar eiga það
sammerkt með íslenzkum, að bæk-
ur þeirra þurfa yíirleitt aö þýðast
á annað Norðurlandamál (sænsku)
til þess að komast á heimsmarkað-
inn. En aðstaöa þeirra hvaö þýð-
endur snertir er ekki sambærileg,
þar sem hjá þeim er um fjölmarga
þýðendur að ræða, en hið gagn-
stæða hjá okkur.
Rætt var um að vinna ao út-
breiðslu norrænna bókmennta i
austurvegi. Rússar eru í sömu aö-
stöðu og við íslendingar, að hafa
þýtt meira af verkum erlendra
höfuntía og gefið út en hvað verk
rússneskra höfunda hafa vei'ið
gefin út erlendis. Þeir gera kröfu
í norrænu menningarmálanefnd
inni hefir veriö til athugunar,
hvort ekki mundi fært aö gefa út
á ensku áttatíu binda safn nor-
rænna bókmennta. Skyldi rit þetta
byrja á fornbókmenntum og halda
áfram með úrvalsrit gegnum ald-
irnar. Álitið var, að í of mikið
mundi ráðizt og yrði heppilegra
að snúa sér fremur að nútima
bókmenntum. Sú tillaga fékk góð-
an byr að athuga útgáfu á tíu binda
skáldritasafni frá hverju landi, og
kæmi hvert ritsafn út á vegum við-
komandi lands.
í lok þessarar stuttu frásagnar
minnar af athyglisverðum fundi
vil ég geta þess, hve mér fannst
Vel til fundið. að ræða um út-
breiðslu norrænna bókmennta á
aldamótahátíð Selmu Lagerlöf.
Fyrir varfærni sakir fullyrði ég
ekki, en tel mig þó hafa heyrt, að
bækur hennar hafi verið þýddar á
um það bil fimmtíu tungumál. Áð-
ur en svo langt var komið gerðist
eftirfarandi atvik:
í samkvæmi einu hafði Selma
Lagerlöf að sessunaut þýzkan rit-
höfund, sem gladdist yfir géngi
sínu og fannst mikið til um að bæk
ur hans höfðu verið þýddar á sex
tungumál. Hann spurði Selmu,
hvort hún hefði ekki fengið bæk-
ur sínar þýddar á einhver erlend
mál.
„Jú“, svaraði Selma Lagerlöf
hógvær, „þrjátíu og sex“.
V. „Vármeland du sköna. .“
Mikil var eftirvæntingin! Heilan
dag áttum við, norrænir rithöfund-
ar og aðrir Lagerlöfsgestir, að fá
að ferðast um hið fagra, söguríka
Vermaland. Gösta Berlings land er
héraðiö oft nefnt, sem ieið okkar
lá um.
Á leiðinni til Márbacka stöldr-
uðum við stundarkorn á æsku-
heimili skáldsins Erik Gustaf
Geijer, er það geymt til minja um
hann og fleiri fræga og ágæta lista-
menn, er þar hafa átt heima, nefni
ég til Fredrik August Dahlgren,
höfund söngleiksins Vennlending
ar, sem hefir notið geysilegra vin-
sælda í Svíþjóð í meira eri öld.
Geijersbær er Íágreistur, miðað
við herragarð, laus við skrum bg
prjál en ber sannferðugan svip
þeirra tíma, þegar saga hans gerð-
ist, að því viðbættu, að þangað
hefir verið safnað handritum, bók-
um, listaverkum og listmunum, er
verið hafa í eigu þeirra manna,
er gerðu garðinn frægan.
Geijersættin hefir veriö tengd
sögu Vermalands siðan á stórveld-
istímabili Svía og hefir stofnað
ættarfélag, sem hefir beitt sér fyr-
ir því að varðveita sögulegar minj-
ar ættarinnar og hefir allan kostn-
að og vanda af Geijersbæ, sem er
höfuðverkefni og miöstöð ættarfé-
lagsins. Er þar stundum glatt á
góðra vina (frænda) fundi og dans
stiginn á breiöum gólffjölunum af
vermlenzku fjöri, „er danslagið
dunaði og svall“.
Selma Lagerlöf tók við óðali
feðra sinna niöurníddu og gerði
það að nýtízku stórbýli. Litla rauð-
rnálaða húsið, sem föður hennar,
liðsforingjanum lifsglaða en fram-
kvæmdalitla, fannst of rislágt,
hvarf ínn í hvíta höll með svölum,
súlnaröðum og háu risi. Hið innra
er húsið íburðarmikiö að allri 'til-
högun, til dæmis málaðar, teikn-
aðar og gullbronsaðar veggskreyt-
ingar, dýrmæt húsgögn kennd við
listtímabil fyrri alda, kristalsljósa-
krónur, listaverk hvers konar, er
ýmist hafa verið keypt eða borizt
að gjöf. Selma Lagerlöf bjó sér
konunglegan bústað, reisti sjálfri
sér og ætt sinni minnismerki með
heimili, er hún með arfleiðsluskrá
ákvaö að skyldi geymast sem minja
safn.
Allt umstangið á Márbacka og
gestanauð hlýtur að hafa stórtaf-
ið Selmu við ritstörfin, en eigi aö
síður samdi hún bækur fram á
elliái' og fyrr þurru kraftar hennar
en yrkisefni. Meðal bóka hennar
frá efri árum: Márbacka, Bernsku-
minningar og Dagbók Selmu Ottilíu
Lovísu Lagerlöf.
Á Rottneros-herragaröi, Eikabæ
kavaléranna, býr nú helzti kavaléri
Vermalands nútínians, aúðjöfurinn
og menningarfrömuðurinn Svante
Pahlson. Hann kvæntist ungii og
elskulegri heimasætu á Rottneros
og herragarðurinn varð þeirra eign.
perlan meðal vermlenzkra herra-
garða.
Rottneros á sér langa sögu og
vafalaust bæði sigurljóð og rauna-
bögu. Talið er, að þar muni hafa
veriö stórbýli á þeim tíma, er Birg-
ir jarl, ættfaðir Fólkunganna, stofn
setti höfuöborg landsins. Járn-
bræðslustöð var á Rottneros frá
öndverðri sautjándu öld og lengi
eftir að kavalérarnir fóru liina
frægu för með Eikabæjarjárnið til
Gautaborgar, sem frá er sagt í
Gösta Berlingssögu. Nú hefir herra
garðurinn höfúðtekjur sínar af
skógarhöggi og trjávinnslu.
Eikabær við Lövenström er
heimsfræeur staður. sem í tugi ára
hefir dregið að sér aðdáendur Gösta
Berlings víðs vegar að úr heimin-
um. En Rottneros hefir á síðari ár-
um öðlazt nvja frægð og þar með
stóraukið aðdráttarafl. Á fjörutíu
hektara svæði umhverfis herragarð
inn, sem eftir bruna 1929 reis úr
öskunni enn glæsilegri en áður,
hefir verið gerður hinn fegursti
skrúðgaröur meö höggmyndasafni
og er þar samræmd höggmyndalist
og garðvrkjulist á hinn unaðsleg-
asta hátt og sannast þarna, að
höggmyndir njóta sín bezt innan
um fagran gróður undir beru lofti.
Garðinum er skipt í fjölmörg
svæöi eöa smágarða, sem hver um
sig hefir sína sérstöku fegurð, sín
sérkenni. Plöntu- og trjásafn er
geysilega fjölskrúðugt, höggmynd-
irnar eru hátt upp í hundrað tals-
ins, þar á meðal hin stórbrotna
mynd Ásmundar Sveinssonar Móð-
ir jörð, sem ríkir ein sér á túni,
sem hefir verið gert til samræmis
við styttuna.
Majórshjónin á Rottneros, Gréta
og Svante Páhlson. buðu öllum
þátttakendum Lagerlöfshátfðarinn
ar og fJeiri gestum til dvrðlegrar
veizlu með skemmtiatriðum: ein-
söne' og list.dansi. Er ónerusöngkon
an Helea Görlin söne Vermalands-
l.ióð Anders Frvxell. Ach VármeJand
du sköna du hárliga la.nd... .hylltu
allir Vermala.nd með bví að rísa úr
sætum. DaebJöðin gátu þess í frá-
söen um veizluna, að nú værl
Vermaland búið aö fá þjóðsöng sinn
viöurkenndan.
AlJa daeana, sem LaeerJöfshátíð-
in stóð. fóru fram leiksvnmgar á
útileiksviði í Sunne. sveitinni henn
ar Selmu. Þangað var haldið frá
Rottneros og horft á hinn marg-
slunena leik um líf og Jist Selmu
LaeerJöf. Leikstjórinn. Irma Krist-
enson Jék Selmu svo afburða vel, að
það var sem stæði Seima Lagerlöf
siálf á JeíksviÖinu í leiksJok. um-
lukin töfrum faeurrar elli. Margir
áhorfenda áttu um hana Ijóslifandi
minninear frá siðustu æviárum
hennar. og allir höfðu séð mvndir
af henni, dökkklæddri með hvíta
hárkrónuna. lvsandi biarta á hör-
und með mildan, dulúðean svip.
Kvöidrökkrið færðist yfir Sunne,
en oklcur auðnaöist ekki að sjá, er
„ .yfir byggðina stjörnunótt blikaöi fögur
yfir blátæru vatni með' laufskógakögur....“
Regnhöfgur himinninn var grár
og lauftakkar trjákrðnanna, er
báru við himinn að baki áhorfenda
svæðisins höfðu skipt frá grænum
lit sumardagsins yfir í skuggalit
síðkvöldsins, meðan við horföum
heilluð á ævintýraleikinn um völv
una í Vermalandi og vermlenzku
söguna, sem vildi komast út í heim-
inn. —
Framhald d bls. 30
Frá Karlstad.