Morgunblaðið - 24.02.1961, Blaðsíða 8

8
loncvi\*r 4fíiÐ
Föstudagur 24. febrúar 1961
Þetta má aidrei veröa
í MORGUNBLAÐINU 10. þ.m.
(febrúar) mátti lesa þessa „orð-
sendingu til lögfræðinga og
þeirra annarra, sem eiga Lands-
yfirréttardóma og hæstaréttar-
dóma um íslenzk mál 1802:—73: —
Innan skamms er væntanlegt nýtt
bindi (hið 9.) af þessum dómum,
og sér rektor háskólans, Ármann
Snævarr, um útgáfuna. Verður
það þriðja síðasta bindið, en ráð-
gert að tvö hin síðustu komi út
á næstu tveim árum. Upplag þess
ara þriggja síðustu binda ritsins
verður lítið, og eingöngu miðað
við afgreitt upplag af næstu bind
lim á undan . . .. “
Það er ísafoldarprentsmiðja, er
þennan boðskap sendir, og má
vera að nokkur skýring sé hér
nauðsynleg; hæpið að allir les-
endur Morgunblaðsins þekki þá
sögu, er hér liggur á bak við.
Hartnær hálf öld er nú liðin
*íðan Sögufélagið hóf útgáfu
dómasafns þessa, sem er stór-
merkileg heimild um íslenzka
réttarfarsögu og menningarsögu
þrjá fyrstu fjórðunga nítjándu
aldar. Er ekki ósennilegt að Klem
ens Jónsson, sem var í senn lög-
fræðingur og sagnfræðingur, hafi
átt frumkvæði að útgáfunni. Svo
mikið er víst, að það féll í hans
hlut að annast hana meðan hon-
um entist líf til þess, en að hon-
um látnum tóku við aðrir ágætir
fræðimenn, hver af öðrum. Fram
að þessu hefir því óheillaráði ver
ið fylgt að gefa dómasafnið út í
árlegum smáheftum. Þessu hefir
féskortur Sögufélagsins valdið, og
önnur félög (t.d. Bókmenntafél-
agið) hafa haft sama hátt um sín-
ar útgáfur. En hann er alls stað-
ar illur og hér á landi með öllu
óhæfur sökum þess hve litlir
hirðumenn við erum um bækur,
en fornbókaverzlun (sem er
menntalífinu hið sama og banka-
Hungurs-
neyð
— í Tíbet
NÝJA DELHI, 10. febr. — Enn
fer flóttamannastraumurinn
frá Tíbet til Indlands vaxandi.
Orsök hans að þessu sinni er
hungursneyð í landinu, en
húr er aftur afleiðing hungurs
neyðarinnar I ýmsum héruð-
um Kína. Hefur mjög dregið
úr flutningi matvæla frá
Kína til kínverska hernáms-
liðsins í Tibet og hefur það
haft í för með sér, að hernáms
liðar hafa tekið æ meiri hluta
uppskerunnar í Tibet og ekki
nóg eftir handa almenningi.
Nú á fáeinum dögum hafa
900 tíbezkir flóttamenn komið
yfir landamærin til Indlands.
Allt flóttafólkið er illa haldið
af matarskorti. Þó segir það
að kjör margra í Tíbet séu enn
verri, því að þúsundir manna
hrynji niður í hungursneyð-
inni í ýmsum héruðum Tíbets.
Frá Kína berast stöðugar
fréttir af hinni availegu hung'
ursneyð í ýmsum héruðum
ríkisins. Hafa borizt fréttir
um að soltinn múgur hafi ráð-
izt á matvælageymslur og
flutningatæki sem flytja mat-
væli. T. d. réðist hópur örvíln
aðra manna á stóran vörubíl
sem flutti korn skammt fyrir
norðan brezku nýlenduna
Hong Kong og tókst þeim að
ræna öllu korninu. Ástandið
í nágrenni Canton og Hong
, Kong er mjög slæmt.
starfsemin viðskiptalífinu) að
mestu í mikilli óreiðu allt fram á
þennan dag. Um dómasafnið er
því svo ástatt nú að vafasamt má
telja hvort til eru af því meir en
hundrað heil sett í landinu. Er
hörmulegt til slíks að hugsa, en
samt hollast að gera sér þessa
staðreynd ljósa eins og hverja
aðra.
Dómasafn Landsyfirréttarins
segir mikla sögu um það tímabil,
er það tekur yfir. Ekki er sú saga
falleg; það er nú eitthvað annað.
En hún er þó okkar eigin saga og
bæði skylt og lærdómsríkt að við
lærum að þekkja hana. Öll okkar
saga er ljót og á köflum hræði-
legri en svo að tárum taki, og
ekki er það alltaf okkar eigin
sök; því fer fjarri. Um liðinn
tíma tjáir ekki að sakast, en hitt
er okkur í sjálfsvald sett að láta
ekkert ógert til þess að saga ó-
komna tímans megi verða feg-
urri en þeirra alda, sem þegar eru
liðnar.
Klemenz Jónsson
Nú skulum við halda áfram
sögunni. Sögufélaginu var alla
tíð féfátt, en hreint eru það und-
ur hvað því tókst samt að inna
af hendi mikið og merkilegt starf.
Um hríð blómgaðist hagur þess,
svo að nokkuð birti yfir. Það var
er það réðst í að endurprenta
Þjóðsögur Jóns Árnasonar, sem
ekki voru þá seldar öðrum en fé-
lagsmönnum, var og bætt stór-
lega um hina fyrri útgáfu. En sú
dýrð tók enda, og loks var svo
komið að haldinn var fundur til
þess að gera útför Sögufélagsins.
Það var raunalegt hlutverk og
þjóðinni óafmánanleg smán og
grátlegt tjón ef þessu hefði fram
farið. En þarna var nú stjórn
þess komin í sorgarklæðum og
formaðurinn með fjósskófluna
sína til þess að „sletta rekum á
hrægarminn". Þá reis Guðbrand-
ur Jónsson úr sæti sinu, en hann
hafði liðugt tungutak og var
bjartsýnn maður. Neytti hann nú
mælsku sinnar til þess að fá jarð-
arförinni frestað unz hann hefði
gert úrslitatilraun til þess að
fá dugandi forleggjara til þess
ganga inn í þrotabúið og bjarga
lífi félagsins. Til allrar hamingju
leyfði fundurinn þetta, og þess
var ekki langt að bíða að Guð-
brandi tækist’ að telja Gunnar
Einarsson, sem þá var forstjóri
ísafoldarprentsmiðju, á að tak-
ast á hendur björgunarstarfið.
Er skemmst af að segja, að öll
þau mörgu ár, sem siðan eru lið-
in, hefir Sögufélagið flotið á ára-
burði ísafoldarprentsmiðju, og á
þessum tíma leyst af hendi ó-
metanlegt starf.
Arkarsmiðirnir unnu gagn, en
aðrir nutu. jÞað er þjóðin sem í
þessu tilfelli hefir notið ávaxt-
anna (að svo miklu leyti sem hún
hafði menningu til þess að færa
sér þá í nyt), en prentsmiðjan
mun aldrei hafa spunnið á því
gull að róa uiw ar þessum ómaga.
Þó var þarna farin einmitt rétta
leiðin og sú leið sem samskonar
félög fara erlendis. En það er að
láta reyndan foleggjara annast
kaupsýsluhliðina. Þessa sömu leið
skilst mér að Rímafélagið fari nú
og ætla ég að vel muni gefast.
Nú mun þó ísafoldarprentsmiðja
tekin að gerast langþreytt á þessu
baksi.
Torvelt er að reikna út fram-
tíðina. Síðan útgáfa dómasafnsins
hófst, vantar ekki mikið á að
fólksfjöldi í landinu hafi tvöfald-
ast á ný þá fjóra áratugi sem eftir
eru aldarinnar. Á þessum sama
tíma hefir velmegun þjóðarinnar
margfaldast, og við vonum að
efnahagurinn haldi áfram að efl-
ast. Eigum við ekki líka að vona
að áhuginn á sögu okkar eigi eftir
að glæðast? En slík heimildarrit
sem dómasöfnin, annála, Forn-
bréfasafnið og Alþingisbækurnar
þarf í raun réttri að gefa út í svo
ríflegu upplagi að heil sett séu
fáanleg í nokkra áratugi eftir að
útgáfu lýkur. Saga Fornbréfa-
safnsins er slík raunasaga að kvöl
er að minnast á hana. Mikill meg-
inþorri þess hefir lent í eldi og
sorpi, og þar á ofan bætist hitt,
að hinir betu fræðimenn telja all-
mikinn hluta þess svo óvöndug-
lega útgefinn að þar sé engu að
treysta og því sá einn fyrir hendi
að leita til frumskjalanna; m.ö.o.
verkið verður að vinna upp aftur.
Um ljósprentun útgáfunnar getur
þannig ekki verið að ræða. Til
allrar hamingju er þessu öðruvísi
háttað um bæði Alþingisbækur,
Dómasafn og Annál.
Nú eru með öllu þrotin (meira
að segja fyrir löngu, fyrstu þrjú
bindi Dómasafns, en eitthvað lít-
ið til af 4—8 bindi. Ég get ekki
betur séð en að óumflýjanlegt sé
að ljósprenta sem fyrst þau þrjú
bindi, sem horfin eru, og síðan
hin eftir því sem þau þrýtur. Sjá
þá væntanlega allir hvílíkt óráð
það væri að prenta nú aðeins
lítið upplag af þrem síðustu bind-
unum.
En á meðan við erum þessar
sauðkindur að við sinnum ekki
kaupum á Dómasafni, liggur hitt
líka í augum uppi hvílík fjar-
stæða það væri að ætlast til þess
af einkafyrirtæki eins og ísafold
arprentsmiðju að hún færi að
setja fé sitt fast í áratugi í riti
er svo seldist dræmt að árleg
sala mundi líklega ekki hrökkva
fyrir geymslukostnaði og vöxt-
um. Hér verður því að koma til
framlag af almannafé.
Það er meðallagi skemmtilegt.
að knýja sí og æ á sömu dyr um
fjárstyrk til slíkra menningar-
mála þjóðarinnar: dyr alþingis og
ríkissjóðs. Auk þess veit ég ekki
hver skilningur nú ríkir í þing-
inu á mennngarmálum þessarar
tegundar. Þaðan eru nú horfnjr
þeir menn er ég mundi bezt hafa
treyst í þessu efni, þeir Jón Sig-
urðsson, Jörundur Brynjólfsson,
Pétur Ottesen og Þorsteinn Þor-
steinsson. Vera má að í staðinn
séu komnir þeirra makar eða
aðrir enn fremri. En svo er fyrir
að þakka að fleiri sjóðir eru til
en ríkissjóður, og þá að sjálf-
sögðu fyrst og fremst Menning-
arsjóður. Mikið var það fé sem
fyrir siðaskipti rann til kirkjunn
ar í syndagjöld, og til vors allra
náðugasta konungs í fyrstu þrjár
aldirnar eftir siðaskiptin. En nú
er Menningarsjóður, að mér skilst
viðlíka fiskinn, því enn syndga
menn, og fyrir syndirnar verður
fépyngjan að bæta. Um þetta þarf
ég ekki að eyða fleiri orðum, því
aðrir eru mér, svo miklu fremri
í fjármálunum, sem alla tíð hafa
verið mín veika hlið — eða ein
af mínum veiku hliðum.
Skyldu ekki nokkuð margir
geta orðið mér sammála um það,
að hér þurfi eitthvað að gera?
Og þá þarf líka helzt að gera það
strax, áður en litla upplaginu af
9. bindi Dómasafns er rent gegn-
um prentvélina.
Það er annars óralangt frá því
að þetta sé í fyrsta sinni sem ég
kem fram á þessum vettvangi.
Ég hefi í áratugi bent á nauðsyn
þess að endurprentuð væru (í
s. a. s.
í TILEFNI af 10 ára afmæli
skandinaviska flugfélagsins
S.A.S. þann 24. þessa mánaðar
voru gefin út frimerki í Dan-
mörku, Noregi og Svíþjóð, og
heiðra lönd þessi á þennan
hátt afmæli félagsins. Verð-
gildi merkjanna eru: Danmörk
60 aurar, Noregur 90 aurar og
10 ára j
Svíþjóð 40 aurar eins og sjá
má á meðfylgjandi mynd.
í þessu sambandi má geta
þess, að Flugfélag íslands á
25 ára afmæli á næsta ári, og
væri þá tilhlýðilegt að ísl.
póststjórnin minntist þess af- I
mælis með útgáfu nýrra flug- k
frímerkja. í
flestum tilfellum Ijósprentuð)
ýms þau undirstöðurit í bók-
menntum okkar, sem horfin eru
úr umferð, en hverjum sæmi-
lega menntuðum manna nauð-
synleg, sum jafnveþörugg á er-
lendum markaði ef rétt væri
á haldið (t. d. Fornmannasögur).
í Fornleifafélaginu var ég án
efa orðinn beinlinis illræmdur
fyrir það, að á hverjum ársfundi
þrástagaðist ég á því (ekki að
Karþagó skyldi lögð í rúst, held-
ur) að hafist skyldi handa um
ljósprentun þeirrra gersemar,
sem Árbók félagsins er. Vitaskuld
fékk ég engu áorkað (það hefir
æfilangt verið hlutskipti mitt að
fylla sæti Kassöndru). Félags-
menn eru allir kurteisir og gerðu
aldrei gys að mér opinberlega,
og nöldur mitt var samvizku-
samlega ritað í gjörðabók félags-
ins, en sjálfsagt brostu flestir á
laumi. Þó var það aldrei efa-
mál, að með því að gera þetta,
mátti smala fólki inn í félagið
eins og sauðfé í rétt; svo fróð-
leg og skemmtileg er Árbókin,
eða a. m. k. margt í henni; t. d.
allt það er Brynjólfur á Minna-
Núpi á þar, og það er ekkert
smáræði.
Að sjálfsögðu hefi ég alltaf
átt von á dauða minum eins og
hver annar, en fyrir löngu hafði
ég örvænt um að fá í lifanda lífi
uppreisn í þessu máli. En hvað
verður svo? Ekki annað en það,
að á fundi Fornleifafélagsins í
vetur, kemur fram tillaga um
það, að farið verði að ljósprenta
Árbókina. Og sá sem nú vakti
máls á þessu, var einmitt sá
maðurinn sem mest hefir unnið
félaginu og er höfuðprýði þess:
Dr. Matthias Þórðarson. Verður
nú fróðlegt að sjá hvert hans ráð
verða vettugi virt.
Boðar þetta máske nýja tíð?
Verður farið að ljósprenta, við
skulum segja, Biskupasögumar
eldri og Safn til sögu íslands?
Broddar
í heimsókn
Budapest, Ungverjalandi,
20. febrúar (Reuter).
LEONID Breznev forseti Sovét-
ríkjanna kom til Búdapest í dag
á heimleið úr opinberri heimsókn
til Ghana, Guineu og Marokkó.
Ekki er vitað hve lengi hann
dvelur í Budapest. Fyrr í dag
kom til borgarinnar Antonin No-
votny forseti Tékkóslóvakíu, en
hann er einnig formaður komm-
únistaflokksins í heimalandi sínu.
Hann er í fimm daga opinberri
heimsókn í Ungverjalandi.
Það veit ég að sjálfsögðu ekk!,
en nú skyldi ég hlæja ef ég væri
ekki dauður. Ég held að ég mundi
brosa ef ég lifði að sjá hafist
handa um þetta þrent. En margt
er það annað sem líka bíður fram
taksins.
Svo að lokum aðeins eina
spurningu, því að þetta er orð.
ið langt mál. Er það ýanzalaust
hinum yngri mönnum að þeir
skuli þegja um þessi mál, en láca
þann mann tala sem svo er orð-.
inn aldraður að ekki er hugsan.
legt að hann eigi næsta mörg
fótmál óstigin? Svari þeir þeirri
spurningu. Það er þeirra kyn-
slóð sem á að erfa landið. En
enginn þeirra mun dirfast að
segja að hér sé farið með hreint
hégómamál. Alvarlegar bók-
menntir eru aldrei hégómamál,
og saga þjóðarinnar getur eng-
um sæmilegum manni nokkru
sinni orðið hégómamál.
Aðgerðir í Dómasafnsmálinu
skilst mér að ekki muni þola bið,
Það væri ósvífni af mér, eða
hverjum sem helzt öðrum að
heimta að ísafoldarprentsmiðja
setti meira fé fast í þessu riti
en stjórn hennar telur skynsam-
legt. Hún er þegar búin að gera
vel í áratugi. En að nú sé prent-
að smánarlega lítið upplag —
það má ekki verða.
Sn. J.
Verkfall hjá
flugfélögum
New York, 21. fei,,.
(NTB-Reuter)
VÉLAMENN starfandi hjá banda
rískum flugvélum eru sem stend
ur í verkfalli vegna ágreinings
um fyrirkomulag kjarasamninga.
Vilja þeir sjálfir semja um kjör
sín, en flugfélögin vilja binda
samninga þeirra við samninga
fiugmanna.
Virðist nú svo komið í verk-
fallinu að það geti breiðst út
til flugfélaga í Evrópu. Hefur
verið farið fram á það að stéttar
félögin í Evrópu geri sólarhrings
samúðarverkfall., en engin
ákvörðun hefur verið tekin enn.
Norðurlandaflugfélagið SAS er
meðal þeirra félaga sem samúð-
arverkfall mundi bitna á ef til
kæmi.
Verkfallið er hið umfangs-
mesta og kostnaðarsamasta sem
komið hefur hjá fluginu. Þrjú
stærstu flugfélög heims, þ. e.
Ameriran, Trans-World og East
ern Airlines hafa lagt niður allt
flug en hjá þrem öðrum flug-
félögum, Pan-Ameriran, National
og Western Airlines er aðeins
um málamynda hiónustu að
r-æða.