Morgunblaðið - 24.02.1961, Blaðsíða 11

Föstudagur 24. febrúar 1961
MOnrinshLAÐiÐ
11
Þorsteinn Þorsteinsson
alþingismaður — Minning
í DAG verður Þorsteinn Þor-
steinsson fyrrv. alþingismaður
og sýslumaður Dalamanna, bor
inn til moldar. Hann andaðist að
kvöldi dags hinn 15. þ. m.
Þorsteinn sýslumaður, en svo
var hann oftast nefndur, jafn-
vel eftir að hann lét af sýslu.
mannsembætti, var fæ-ddur á
þorláksmessudag, hinn 23. des
ember 1884, að Arnbjargarlæk í
Þverárhlíð. Var hann af góðu
foergi brotinn. — Foreldrar hans
voru Þorsteinn hreppstj. Davíðs-
son og kona hans, Guðrún Guð
mundsdóttir. Á höfuðbólinu Arn-
bjargarlæk ólst Þorsteinn upp
Ihjá foreldrum sínum. Var hann
látinn ganga menntaveginn og
lauk stúdentsprófi árið 1910.
Cand. juris frá Háskóla íslands
varð hann 18. júní 1914..
Að afloknu lögfræðiprófi
fékkst Þorsteinn við ýmis kon
ar lögfræðistörf um þriggja
ára skeið, var m.a. um stund
settur sýslumaður Mýra- og
Borgarfjarðarsýslu, en stundaði
jþó jafnframt sveitavinnu á
sumrum. Var hann vel kröftum
búinn til allrar vinnu og vaskur
glímumaður á þessum árum.
Yfirréttarmálaflutningsmaður í
Reykjavík varð hann 3. sept.
1914. Þá starfaði hann einnig í
fjármáladeild Stjórnarráðs fs-
lands frá 1. okt. 1917 til 31. júlí
1920, en á þeim árum var hann
ium stundarsakir settur bæjar-
fógeti á Seyðisfirði og sýslumað
ur í Norður-Múlasýslu og enn-
fremur um tima í Árnessýslu.
Hinn 31. júlí 1920 var Þorsteinn
settur sýslumaður í Dalasýslu,
en skipaður í það embætti 1.
júlí 1921. Hann var sýslumað
ur Dalamanna samfleytt í þrjá
og hálfan áratug, eða þar til
hann lét af embætti fyrir aldurs
sakir á árinu 1955. f embætti
sinu sat Þorsteinn lengst af á
friðarstóli sem farsæll og reglu
samur embættismaður og undi
vel hag sínum. Ávann sér traust
og vináttu fjölmargra þegna
sinna.
Á Alþingi sat Þorsteinn um
20 ár, frá 1933—1953, lengst af
þingmaður Dalamanna en nokk
ur ár landskjörinn þingmaður
Sjálfstæðisflokksins. Á þeim vett
vangi naut hann sem annars
staðar trausts og viðurkenningar.
Voru honum falin fjölmörg trún
aðarstörf innan þings og utan.
Var hann t.d. um skeið forseti
Efri deildar Alþingis. Ennfrem-
ur átti hann lengi sæti í banka
ráði Búnaðarbanka fslands, eft
irlitsnefnd opinberra sjóða, út
hlutunarnefnd listamannalauna
o. fl.
Á þingi var hann sem eha
jþéttur fyrir og ötull við að
Ikoma áhugamálum sínum á fiam
færi og í framkvæmd. Lét hann
einkum landbúnaðarmál til sín
taka, svó og fjármál, enda hygg
inn maður og hagsýnn.
Áhugi á búskap og ræktunar
málum var Þorsteini í b!óð bor
inn. Er hann tók við sýslumanns
embætti í Dalasýslu, hóf hann
jafnframt búskap á höfuðbólinu
Staðarfelli á Fellsströnd. Bjó
hann þar í 6 ár. Síðar rak hann
um skeið búskap í Sælingsdals
fungu og loks á Fjósum í Baxár
dal, en þá jörð hafði hann í ábúð
unz hann lét af embætti. Þor-
steinn var stjðmarnefndarmaður
í Búnaðarsambandi Dala og Snæ
fellsness frá 1932—1945. Þá átti
hann sæti á Búnaðarþingi í mörg
ár. Á sextugs afmæli Þorsteins
stofnuðu þau sýslumannshjónin
í Búðardal Jarðræktarsjóð Dala
sýslu af eigin framiagi. Tilgang
ur sjóðsins er sá a<5 styrkja Dala
menn til hvers konar fram-
kvæmda, er að gagni mega koma
til eflingar jarðrækt innan sýsl
unnar, svo sem verkfærakaupa
©g girðinga, með verðlauna-
(greiðslu fyrir jarðræktarfram- ]
kvæmdir, en þó einkum til þess,
,að bændur geri hentug skýli
(geymsluhús) yfir búvélar sín
ar og verkfæri. — Þannig var
rfektun landsins honum einatt
hugstætt áhugamál. Þá er vitað
að skógræktin átti formælanda og
stuðningsmann, þar sem Þor-
steinn var.
Að sjálfsögðu verða ótalin fjöl
mörg störf, sem Þorsteinn innti
af höndum innanhéraðs og utan
og til heilla horfðu. Þess skal
þó enn geta, að hann var for-
maður skólaráðs Húsmæðraskól
ans að Staðarfelli 1939—1946, og
í stjórn Sparisjóðs Dalasýslu átti
hann sæti um 20 ár, og var
stjórnarformaður síðasta ára-
tuginn, sem hann dvaldist í Döl-
um.
Ekki verður Þorsteins getið
sem vert er án þess að minnast
um leið nokkrum orðum eigin
konu hans, frú Áslaugar Lárus
dóttur, sem látin er fyrir nokkr
um árum. Gengu þau í hjóna-
band árið 1922. Frú Áslaug var
dóitir síra Lárusar Benedikts-
sonar, prests í Selárdal, systir
sæmdarmannsins Olafs Lárus-
sonar, prófessors, sem er nýlát-
inn. Má með sanni segja, að frú
Áslaug hafi verið eiginmanni
sínum stoð og styrkur meðan
hennar naut við. Ekki varð þeim
hjónum barna auðið, en börn
nákomin þeim að frændsemi
dvöldust oftsinnis hjá þeim og
nutu umhyggju þeirra.
Þá er enn ógetið ritstarfa Þor
steins sýslumanns og bókasöfn
unar. Á því sviði var hann fyrir
löngu orðinn þjóðkunnur mað
ur. Hann átti eitt merkasta og
verðmætasta bókasafn í einka-
eign á íslandi. Hafði hann safn
að til þess af mikilli kostgæfni
svo áratugum skipti og gætti þess
sem sjáaldurs augna sinna. Var
honum sýnt um ytra útlit bóka,
en bar eigi að síður gott skyn
á efni þeirra og innihald. Var
prýðilega að sér í þjóðlegum
fræðum og sögufróður vel. Þor-
steinn var bréfafélagi í Vísinda
félagi íslendinga 1944 og síðan.
A ritsmfðum Þorsteins sfeal
aðeins getið ævisögu Magnúsar
Ketilssonar, sýslumanns, er hanr,
samdi; ágrips af landbúnaðar-
sögu Dala — og Snæfellsness og
ritgerðar þeirrar um Dalasýslu,
er hann reit í Árbók Ferðafélags
fslands 1947. Er það hið hand-
hægasta yfirlitsrit um Dalahérað
ritað á kjarngóðu máli.
Ég kynntist Þorsteini sýslu
manni lítið fyrr en hin síðustu
ár, en hann var aldavinur for
eldra minna og fleiri skyld
menna. Undanfarin ár bar fund
um okkar oft saman. Hafði ég
jafnan mikla ánægju af að hitta
hann. Var hánn löngum góður
heim að sækja, gestírisinn og
glaðvær, og hafði ævinlega marg
víslegEm fróðleik og hnyttirði á
hraðbergi.
Þegar Þorsteinn sýslumaður
lét af embætti fluttist hann til
Reykjavíkur og bjó að Tjarnar
götu 44 hin síðustu æviár. Þang
að sóttu hann heim margir Dala
menn. vinir og samherjar frá
liðnum árum, sem vanir voru að
leita til hans um vandkvæði sín
og áhugamál. Spurði Þorsteinn
þá margs að vestan og fylgdist
vel með öllu, sem þar gerðist.
Með Þorsteini sýslumanni er
merkur og sérstæður persónu-
leiki til moldar genginn. Fyrir
hönd sýslubúa sendi ég honum
hinztu kveðju. Er ég þess full
viss, að minningin um hann og
konu hans mun lengi lifa í hug-
um Dalamanna.
Friðjón Þórðarsoir
t t t
Þorsteinn Þorsteinsson fyrrv.
sýslumaður í Dalasýslu er bor
inn til grafar í dag frá Dómkirkj
unni í Reykjavík. Hann lézt í
Landakotsspítalanum hinn 15.
þ. m., 76 ára að aldri. Við frá
fall hans er merkur maður til
moldar genginn. Hann hafði á
hendi opinbert embætti um langt
árabil, gegndi samhliða því
öðrum margþættum opinberum
störfum og rak umsvifamikla at
vinnu, búskap, um langt skeið.
Auk þess var hann prýðilega
ritfær og mikill fræðimaður.
að taka því boði. Þá sýndu Dala
menn, að hugur þeirra til sýslu
mannsins var enn óbreyttur.
Hann fékk almennar áskoranir
frá héraðsbúum að hverfa frá
þeirri ráðabreytni og fara hveigi
og varð hann við þeim óskum.
Auk þess að gegna sýslumanns
embættinu og stunda bú-
skap fyrst framan af á tveimur
jörðum samtímis, tók Þorsteinn
sýslumaður mikinn þátt í opin
berum málum og kom víða við.
Hann bauð sig fram við Alþmg
iskosningar 1933 og sýndu þá
Dalamenn, að þeir höfðu ekki
glatað trausti sínu á sýslumann
inum. Hann náði kosningu og
igekk eftir það með sigur af

Liggur eftir hann fjöldi greína í
blöðum og tímaritum. Hann rit
aði og gaf út æfisögu Magnúsar
Ketilssonar, sýslumanns. Um
landbúnað í Dalasýslu og Snæ-
fellsnesi fram um miðja 19. öld.
Bændaför Dala- og Snæfellsness.
■St'aða. og landfræðilýsinga,r í
Árbók Ferðafélags fslands, o.fl.
Var honum sérlega sýnt um að
koma fyrir miklu efni í stuttu
máli.
Þorsteinn sýslumaður tók við
sýlumannsembætti í Dalasýslu
árið 1920 og gegndi því sam-
fleytt í 35 ár, eða lengur .en nokk
ur annar fyrirrennara hans, að
undanteknum Magnúsi sýsiu-
manni Ketilssyni á Skarði.
Dvaldi Þorsteinn öll manndóms
og þroskaár sín í Dalasýslu,
enda mátti oft á honum skilja,
að hann var orðinn afarsamgró
inn Dalamönnum, enda þótt sterk
bönd tengdu hann jafnan átthög
un/um, hinu fagra Borgarfjarð
arhéraði.
Erfiðir tímar voru fyrir alla
afkomu almennings, þegar Þor
steinn sýslumaður tók við Dala
sýslu. Harðindi voru nýáfstaðin,
verðfall var á framleiðsluvörum
og fjárkreppa í aðsigi, er síðar
þrengdi mjög kost almennings.
Þá kom sér vel, að sýslumaður-
inn var hagsýnn í fjármálum og
gætinn. Hann kom fjármálum
sýslufélagsins fljótlega á traust
an grundvöll og sýndi þegar mik
inn áhuga á framfaramálum hér
aðsins, sérstaklega samgöngu-
málum og verðlagsmálum land-
búnaðarins. Dalamenn báru því
fljótlega óskorað traust til hins
unga sýslumanns síns og fóru
þess á leit ,með almennum undir
skriftum, við hlutaðeigandi stjórn
arvöld, að hann yrði skipaður í
sýslumannsembættið, en hann
hafði verið settur til að gegna
því um sundarsakir. Hið ó-
skipta traust héraðsbúa, er fram
kom í upphafi, hélzt alla embætt
istíð Þorsteins sýslumanns.
Tuttugu árum síðar átti hann
kost á rólegu en vellaunuðu em
bætti í Reykjavík og mun hafa
verið um skeið á báðum áttum
Þorsteinn
Þorsteins-
son.
hólmi við alþingiskosningar í
mörg ár, þó sendu andstöðuflokk
ar hans enga meðalmenn honum
til höfuðs, en persónufylgi Þor
steins og vinsældir voru þung á
metunum. Á alþingi gerðist hann
'brátt umsvifa- og atkvæðamikill,
starfaði þar í fjölmörgum nefnd
um, m.a. fjárveitinganefnd um
árabil. Þá var hann forseti Efri
deildar árin 1946 til 1947.
Það er hægt að skrifa langt
mál um Þorstein sýslumann og
hin margþættu opinberu störf
hans, enda veit ég að aðrir munu
verða til þess, svo að ég sleppi
að fara ránar út í það. En ég
hef; margs að minnast frá liðr.
um árum eftir meira en 3C ára
ní ið og ánægjutcgt samstarf við
hann.
Þorsteinn sýslumaður var mik
ill reglumaður í allri embættis
færslu og krafðist slíks hins
sama af öðrum sem undir hann
voru gefnir. í skrifstofu hans
var jafnan allt í röð og reglu,
enda gekk hann ríkt eftir að
svo væri. Hann var ágætur hús
bóndi og yfirmaður, er jafnan
sýndi umburðarlyndi og vildi
laga og bæta það, er miður fór,
ef hann fann, að starfsfólk hans
gerði sitt bezta til að rækja störf
sín vel. En kærúleysi og léttúð
í störfum gat hann aldrei þolað.
Hins vegar dró hann enga dul á,
ef honum fannst eitthvað vel
gert, en varð þá ánægður mjög
og fór um það viðurkenningar-
orðum.
Þorsteinn sýslumaður var mik
ill að vallarsýn og sópaði að hon
um í dómarasæti. í framkomu
var hann yfirlætislaus og mjög
fjarri því að sýna nokkru sinni
embættishroka eða steigurlæti.
Sumum kann, ef til vill, að hafa
fundizt hann hrjúfur á yfirborð
inu og lítt aðgengilegur, en svo
var ekki við nánari kynni. Hann
var oft léttur í máli og fund-
vís á létta kímni og græzku-
laust gaman og varð þá oft eink
ar orðheppinn.
Dóma og úrskurði íhugaði
Þorsteinn sýslumaður rækilega,
enda stóðust þeir vel gagnrýnýi
og athugasemdir á hærri stöð-
um og mun þeim sjaldan hafa
verið breytt. En hann var jafn
framt mildur dómari og mann_
úðlegur. Ég minnist þess, er ég
var eitt sinn viðstaddur réttar-
höld hjá honum. Eitt réttarviOi
ið var ungur maður, sem varð
mjög miður sin, er hann skyldi
svaiæ spurningum dómarans. Ég
»iun aldrei gleyma föðurlegri
samúð sýslumannsins eða því
hvernig hann hagaði spurning-
um sínum, af drengilegri mann
úð og umburðarlyndi.
Þorsteinn Þorsteinsson, sýslu-
maður, var kvæntur Áslaugu
Lárusdóttur prests í Selárdal,
hinni mætustu konu. Hún bjó
manni sínum friðsælt og fagurt
‘heimili, þar sem gestrisni og
höfðingslund skipuðu öndvegi og
þar sem ætíð var jafnánægjulegt
að koma. Frú Áslaug lézt í októ
bermánuði 1956.
Sýslumaður tók lát hennar
mjög nærri sér og mun aldrei
hafa náð sér að fullu eftir missi
hennar, enda fór þá heilsu hans
mjög að hnigna.
Síðustu árin bjó hann í Tjarn
argötu 44 í Reykjavík og naut
þar frábærrar aðhlynningar
Ingveldar Elímundardóttur, en
hún hafði verið þjónustustúlka
isýslumannshjénanna að mestu
leyti síðustu þrjátiu árin. Hún
annaðist sýslumann af stakri um
hyggju, er varð honum ómetan
leg eins og á stóð. Vinir hans og
ættingjar þakka henni fórnfúst
og óeigingjarnt starf nú, að leið
arlokum.
Þessi kveðjuorð eru hinzta
kveðja okkar hjónanna til þin,
látni vinur, með innilegri þökk
fyrir órofatryggð og ógleyman-
legar ánægjustundir. Þú trúðir
á sigur lífsins og því vil ég
kveöja þig að síðustu með orð
um Jónasar Hallgrímssonar:
„Sízt vil ég tala um svefn við þig.
Þreyttum anda er þægt að blunda
og þannig bíða sælli funda.
Það kemur ekki mál við mig.
Flýt þér vinur, í fegra heim.
Krjúptu að fótum friðboðans,
og fljúgðu á vængjum morgun-
roðans
meira að starfa guðs um geirn".
Sigrtryggur Jónsson
t t t
Þegar vinur minn, Þorsteinn
Þorsteinsson sýslumaður, leggur
upp í sitt hinzta ferðalag, lang
ar mig til að fylgja honum úr
hlaði með nokkrum orðum, —
bæði fyrir mína hönd og Ferða
télags fslands. Þorsteinn tók sér
stöku ástfóstri við þann félags
skap. Tvær árbækur þess hefur
hann samið, aðra um Dalasýslu,
lögsagnarhérað sitt og löngum
kjördæmi, hina um Mýrasýslu,
átthaga sina og æskustöðvar.
Fyrir þessi verk vildi hann enga
greiðslu þiggja. Hann gaf félag
inu einn;'T mvn^^-tega oeninga-
gjöf, svo því hafa vart borizt
aðrir meiri. Fé þetta hefur ekki
verið gert að eyðslueyri, en ekki
heldur tekin ákvörðun um ráð-
stöfun þess. Þorsteinn var einn
af fjórum heiðursfélögum Ferða
félags fslands og jafnan gestur
þess á „sviðamessú* í Skíða-
skálanum ásamt btaðamönnum.
Þgr var hann manna hressileg-
astur og fyndnastur í orðum.
Þorsteinn virti það ekki hvað
sízt við Ferðafélagið. að það vildi
starfa af eigin ramleik og koma
nýtilegum verkum í framkvæmd
án þess að biðja um styrk til
þess úr ríkissjóði. Þetta var
mjög að skapi Þorsteins, enda
taldi hann það sjaldgæft.
Kynni okkar Þorsteins hófust
í raun og veru með því að hand
rit hans með lýsingu Dalasýslu
fór í gegnum mínar hendur sem
ritstjóra Árbókar F.f. Fór hið
bezta á með okkur og því betur
sem við kynntumst meira, Þor-
steinn átti til að gera sig snögg
an og kaldranalegan í viðmóti,
þegar svo bar undir, en í raun
og veru var hann hjartahlýr og
viðkvæmur. Hann var kappsmað
ur i orði og á borði og leið eng
um bótalaust að troða sér um
Framh á bls. 14.