Morgunblaðið - 12.05.1965, Blaðsíða 11

Miðvikudagur 12. maf 1965
MORCUNBLAÐIÐ
11
Einar Sigurbsson, ijfgerðarmaður:
Á ég að gerast virkur jbáft
takandi í atvinnulífinu?
JÓN Á. HÉÐINSSON hefur í dæmi af, var ekki nema 192 lesta
greinarkorni í Morgunblaðinu 6.
maí sl. fundið hvöt hjá sér til
þess að gera tortryggilegt hluta-
félag, sem ég er að stofna, um
kaup og útgerð á 250—300 tonna
stálfiskiskipi. Ég hefði þó haldið,
að það þyrfti ekki að vera þyrnir
í augum eins eða neins, þótt til-
raun væri gerð til þess að fá
almenning til að gerast þátttak-
andi í útgerð. Það ætti þó frekar
að verða til þess að skapa vel-
vilja og skilning á þörfum þessa
höfuðatvinnuvegar þjóðarinnar,
að sem flestir yrðu virkir þátt-
takendur í honum. Sem kunnugt
er, á þjóðin ekki lítið undir vel-
gengni hans, þar sem landsmenn
fá frá sjávarútveginum 95 aura
af hverri krónu, sem þeir verja
til kaupa á erlendum nauðsynj-
um sínum.
„Sigurður“
Því er skotið inn í greinina, án
þess að séð verði samhengið á
milli togarans og þess, sem er til
umræðu, að ég muni ekki hafa
staðið í skilum með afborganir
af togaranum Sigurði og ríkis-
6jóður hafi orðið að hlaupa þar
undir bagga. Það er ekki í fyrsta
sinn, sem þetta blessað skip er
notað mér til áfellis, þegar allt
annað þrýtur.
Það er ekkert sérstakt með
greiðslu afborgana af „Sigurði"
frekar en þriggja hliðstæðra tog-
ara, Narfa, Víkings og Maí. Stað-
ið hefur verið við aflakvöð, viss-
an hundraðshluta af brúttóafla,
lem þessum skipum hefur verið
gert að greiða tii ríkissjóðs upp
í afborganir og vexti af þeim
lánum, sem hann er í ábyrgð
fyrir. Það er margupplýst á
alþingi og í blöðum, hvernig
þessi mál standa. Afborganir af
þessum skipum voru allt of örar,
til þess að nokkur von væri til
þess, að hægt væri að standa við
þær, eins og búið er að íslenzkri
togaraútgerð. En þetta hefði þó
ellt blessazt, ef skipin hefðu ekki
verið með gengisbreytingu hækk
uð um 100%, úr 25 millj. króna
í 50 millj. króna, einmitt þegar
þau voru í þann veginn að koma
til landsins. Ofan á allt saman
bœttist svo, að veiðar þær, sem
íkipin voru keypt til að stunda,
karfaveiðar við Nýfundnaland,
brugðust gersamlega, og hafa
ekki verið stundaðar síðan að
neinu marki, jafnframt því sem
þeir hafa verið reknir af sínum
hefðbundnu heimamiðum.
En ríkissjóður hefur ekki skað-
ezt á tilkomu þessara góðu og af-
kastamiklu skipa. Fyrir a-fia
„Sigurðar“ hafa fengizt 65 millj.
króna í erlendum gjaldeyri, og
hefur þá verið dreginn frá sölu-
og löndunarkostnaður erlendis og
afli landað heima tvöfaldaður í
verði vegna vinnslunnar. Toll-
tekjur ríkissjóðs af erlendum
gjaldeyri voru nýlega taldar op-
inberlega 35 aurar af hverri
gjaldeyriskrónu. Þar að auki eru
aðrar tekjur ríkissjóðs af útgerð
•líkra skipa miklar, svo sem
tekjuskattur skipshafnar, sölu-
•kattur og ótal önnur opinber
gjöld. Ríkissjóður og þjóðin í
heild ætti heldur að vera þakk-
lát þeim mönnum, sem brutust í
því að kaupa þessi skip með
erfiðismunum, en þó miklu meiri
erfiðleikum að gera þau út, í
■tað þess að nota hvert tækifæri
til að ófrægja þá. í nágranna-
löndum okkar eru togarakaup
■tyrkt stórlega, kannske allt upp
á 40%.
Afkoma stálfLskiskipanna
Ég geri ráð fyrir, að afkoma
hinna nýju stálfiskiskipa sé mjög
misjöfn, enda skipin ólík að
•tærð, gerð, ganghraða og öllum
útbúnaðL Það skip, sem ég tók
og hafði þó IVz millj. króna upp
í afskriftir. Það kostaði um 9
millj. króna og aflaði yfir árið
fyrir sem svarar andvirði sínu.
Það er heldur gott, en ekkert
sérstakt. Ég var hreinskilinn í
umsögn minni um afkomu þeirra
þriggja stálfiskibáta, sem ég á,
eins og ég vil alltaf vera í öllum
málflutningi. Ég sagði í blaðavið-
talinu, það er nauðsynlegt að
rifja það upp, af því að verið er
að gera tilraun til að rangfæra
það, sem ég sagði: „Ég get helzt
talað frá eigin reynslu. Vélskipið
Engey, sem var fyrsti stálfiski-
báturinn, er ég eignaðist, skilaði
á síðasta ári einni og hálfri
milljón króna upp í afskriftir.
Að vísu gekk ekki eins vel á hin-
um tveimur stálbátunum mínum,
enda komu þeir ekki til landsins
fyrr en nokkuð var liðið á árið
og misstu því af vetrarvertíð.
Varðandi Engey er það mjög
gott að fá hálfan höfuðstólinn í
afskriftir, þótt afskriftir séu
ekki sama og gróði. Og 50%
stærra skip ætti að hafa enn
betri afkomumöguleika“. Þótt ég
komist svo að orði um afkomu
hinna tveggja bátanna, sem eru
mun stærri, Viðey 232 tn. og Ak-
urey 252 tn., tel ég, að þeir eigi
eftir að skila betri afkomu en
Engeý, þegar til kemur, enda
eðlilegt.
Það þyrfti að vera þannig búið
að útgerðinni, að meginhluti bát-
anna hefði sæmilega afkomu,
það er kannske ekki hægt að ætl-
ast til, að allir hafi það. En alltaf
hlýtur að vera mikill munur á
nokkrum tugum aflabeztu bát-
anna og svo aftur þeim lökustu.
Ég tel, að nýr 250—-300 tn. stál-
fiskibátur hafi skilyrði til góðrar
afkomu. Á hann ætti að vera
unnt að fá „toppskipstjóra“, en á
skipstjóra og skipshöfn veltur,
eins og allir vita, mikið. Ég geri
mér vonir um meira upp í af-
skriftir á slíkum bát en á Engey.
Ég reyndi að eyða óttanum
við, að hlaðið yrði á útgerðina
launagreiðslum fyrir fram-
kvæmdastjórn, skrifstofuhald og
eftirlit með bátnum með því að
bjóðast til að taka þetta að mér
fyrir 2%, sem er áreiðanlega
mjög ódýrt.
En þótt ég legði spilin á borðið
og skýrði satt og rétt frá afkomu
míns eigin báts, var mér Ijós efi
manna um skjótan og mikinn
gróða, jafnvel að þeir fengju sitt
fé aftur, svo að ég lofaði að á-
byrgjast mönnum persónulega
endurgreiðslu á framlagi þeirra
eftir 1 árs útgerð, að viðbættum
útlánsvöxtum.
Kostir góðrar samvinnu
Reynt er að gera þessa hug-
mynd um stofnun almenns út-
gerðarfélags tortryggilega með
því að segja, að höfuðtilgangur
minn sé að fá hráefni í frystihús
mín og síldarverksmiðju. En
hvaða goðgá væri það, þótt ég
keypti aflann af bátnum að öðru
jöfnu eins og af svo mörgum öðr-
um. Ég sé það ekki. Einhvers
staðar þarf báturinn að leggja
upp, og það verður oft fyrsta
verk útgerðarmanns, sem eignast
nýjan bát, að koma honum í við-
skipti við einhverja vinnslustöð.
Er það ekki þvert á móti nokkur
trygging fyrir útgerð skipsins að
eiga vísa löndun. Það var a. m. k.
svo með nótafiskinn í Vestmanna
eyjum bæði á sl. vertíð og í fyrra,
og er það tjón 'ómælt, sem marg-
ur hlaut af langri löndunarbið í
Þorlákshöfn eða að þurfa að sigla
með afla, sem var fenginn við
Eyjar, vestur fyrir Reykjanes.
Ekki er langt síðan slíkt hið sama
átti sér stað með síldina. Það
ætti heldur ekki að vera ókostur
að eiga aðgang að frystihúsi með
sölu á síld til frystingar fyrir
50% hærra verð en í bræðslu,
ekki hefur alltaf gengið svo vel
að losna við síld til frystingar.
Kostir góðrar samvinnu fisk-
kaupanda og seljanda eru miklir,
og þau viðskipti eru ekki ein-
hliða i þágu fiskkaupandans, eins
og látið er liggja að.
Hlutafélagsformið
Hlutafélagsformið er einfalt í
framkvæmd og hefur marga
kostL Venjulega getur hluthafi
fengið eign sína eða verulegan
hluta hennar, sem safnazt hefur
fyrir í félaginu, með því að selja
hlut sinn. Hins vegar hefur sala á
hlutabréfi, þótt selt sé langt yfir
nafnverði, engin áhrif á hag
félagsins, og er það mikiil kost-
ur. —
Það er veruleg hreyfing nú í
þá átt að stofna hlutafélög með
almennri þátttöku. Ég veit ekki,
hvort það félag, sem hér um ræð
ir og er stofnað til að kaupa og
gerá út eitt fiskiskip, getur taliet
almenningshlutafélag. En það er
kannske ekki mikið atriði, hvaða
heiti það fær. Eitt af einkennum
almenningshlutafélaga er mikil
takmörkun á atkvæðisrétti. — f
þessu félagi er fyrirhugað, að at-
kvæðisrétturinn takmarkist við
að einn hluthafi megi mest fara
með 5—10% af heildaratkvæða-
magninu og verður sennilega
frekar 5%. Hluthafarnir í því
verða fleiri en almennt gerist í
útgerðarfélögum, þeir eru orðnir
30, sem hafa skrifað sig fyrir \Ví
millj. króna, svo að þeir yrðu
sennilega 60—80 þegar hlutafjár-
söfnun væri lokið, en hlutaféð er
fyrirhugað 3—4 millj. króna, eftir
því hvað stór bátur yrði keyptur.
Langalgengasta hlutafjárloforðið
er 25 þúsund krónur, sem er lág-
markið.
Það.er jafneðlilegt að stofna
almenn hlutafélög um útgerð og
fiskiðnað á íslandi eins og að
stofna þau um bilaiðnað og stál-
framleiðslu í löndum, sem eru
auðug af málmum.
Luna-5 á leið
til tunglsins
Moskvu, 10. rn-aí.
— (AP-NTB —
S K Ý R T var frá því í
Moskvu á sunnudag að
sovézkir vísindamenn
hefðu skotið á loft nýrri
tunglflaug er nefnist „Luna
5“. Tunglflaugin vegur
1476 kíló, og eru í henni
ýms mælitæki til athugana
á tunglinu.
Litlar upplýsingar hafa ver-
ið gefnar um tunglflaugina, og
er ekki vitað hvort hún á að
lenda á tunglinu eða taka
myndir af því og fara síðan á
braut umhverfis sól eða
jörðu. Þetta er fimmta tungl-
flaug Rússa. Fyrstu þrjár
tunglflaugarnar voru sendar á
loft 1959. Varð ein þeirra
fyrsta flaugin, sem lenti á,
tunglinu, en önnur sendi til
jarðar fyrstu myndirnar af
bakhlið tunglsins. Fjórðu
tunglflauginni var skotið á
loft í apríl 1963, og fór hún
framhjá tunglinu í 8.500 km.
fjarlægð.
Búast má við að „Luna-5“
komi að tunglinu á fimmtu-
dag. —
Kirkjutón-
listarnám-
skeið að
Eiðum
DAGANA 7.-16. júní heldur söng-
málastjóri þjóðkirkjunnar kirkju
tónlistaTnámskeið að Eiðum á
Flj ótsdalshéraði.
Er það í þriðja sinn, sem hann
gengst fyrir slíku námskeiði, en
hin tvö voru haldin í Skálholti
(1963) og á Akureyri (1964). Ráð
gert ér, að þátttakendur búi í
heimavist Eiðaskóla. Náms- og
dvalarkostnaður er kr. 800 á
mann.
Starfandi og verðandi organ-
leikarar, kirkjusöngstjórar og
aðrir, sem áhuga hafa á að taka
þátt í námskeiðinu, þurfa að gefa
sig fram sem allra fyrst, eða fyrir
20. maí, við formann Sambands
austfirzkra kirkjukóra, Kristján
Gissurarson kennara, Eiðum, sem
veitir nánari upplýsingar.
Teheran, 10. maí AP.
• FJÓRIR menn voru í gær
dæmdir til dauða fyrir aðild
að morði fyrrverandi forsætis-
ráðherra írans, Hasan Ali
Mansours. Sex aðrir voru
dæmdir í 1 ífstíðarfangelsi,
einn í fimmtán ára fangelsi og
tveir til fimm ára fangavistar.
í opinberum fregnum frá rétt-
arhöldunum í máli þessara
manna segir, að þeir hafi játað
brot sín og fyrirætlanir um að
myrða einnig keisara landsins.
La Paz, Bolivíu, 10 maí AP.
• HERFORINGJ AST J ÓRN -
IN í Bolivíu tilkynnti í
gær, að kosningum, seni fram
áttu að fara í landinu í októ-
ber nk. yrði frestað um
áákveðinn tíma.
—□—
London, 10. maí AP.
• BREZKI leikarinn Ric-
hard Burton sagði í gær
í viðtali við eitt Lundúnablað-
anna, að hann hyggðist hætta
að leika eftir þrjú ár, þegar
yfirstandandi samningar hans
renna út.
IVIILK CHOCOLATE WAFER
Bandit
Særún ÍS-309
8 tonna stálbátur, smíðaður 1961, með 27 ha. Lister
vél, ganghraði 8 mílur, selzt með sérstökum vildar
kjörum, ef samið er strax. — Semja ber við Friðrik
Sigurbjörnsson, lögfræðing, Fjölnisvegi 2, sími
16941, eða hjá Morgunblaðinu, sími 22480.
NYGEN STRIGINN ER
STERKARI EN STÁL
AÐEINS
GENERAL HJÖLBARÐINN ER
MEÐ NYGEN STRIGA
GENERAL
TIRE
INTERNATIONAL
hjólbarðinn hf.
IAUGAVEG 178 SÍMI 35260