Morgunblaðið - 12.05.1965, Blaðsíða 23

Miðvikudagur 12. maí 1965
MORGUNBLAÐIÐ
23
skipulaigsmálum bæjarins með
því að gerður hefur verið verk-
samningur við sérfróða menn um
að ljúka á ákveðnum tíma skipu
lagsáætlun fyrir landssvæði, sem
bygginga um allanga framtíð.
í þessu sambandi felur bæjar-
stjórn hinum ýmsu starfsnefnd-
Framhald á bls. 25
Frá hátíðafundi bæjarstjórn ar Kópavogs í gær. Frá vinstri: bæjarfulltrúarnir Sigurður
Helgason, Kristinn G. Wíum og Axel Jónsson. Fyrir miðju sitja þeir Pormóður Pálsson,
forseti bæjarstjórnar og Hj álmar Ólafsson, bæjarstjóri. í ræ ffiustóli er Axeil Benediktsson,
bæjarfulltrúi, }>á Bjöm Einarsson, Ólafur Jensson, Svandis Skúladóttir og Ólafur Jónsson.
Næstur er Sigurffiur Ólafsson, fundarritari.
Hátíðafundur bæjar-
stjórnar Kópavogs
I GÆR var haldinn i félagshelm-
lli Kópavogs hátíðafundur bæjar-
etjórnar Kópavogs í tilefni af 10
ára afmæli kaupstaðarins. Voru
á fundinum tekin fyrir þrjú mál
og voru tillögur þær, er fram
komu, allar samþykktar einróma.
Fundurinn, sem er hinn 92. í
röðinni, hófst með ávarpi forséta
bæjarstjórnar, Þormóðs Pálsson-
«r. Bauð hann alla velkomna til
þessa fundar og rifjaði síðan stutt
lega upp sögu bæjarstjórnar kaup
rtaðarins. Sagði hann m.a., að á
þeim tíu árum, sem bæjarstjórn
Kópavogskaupstaðar hefði starf-
eð, væru bæjarfulltrúar orðnir
ells 36 talsins. Nú væru bæjar-
fuVtrúar 9 að tölu.
Hjálmar Ólafsson, bæjarstjóri,
las næst heillaóskaskeyti, sem
bænum hafa borizt í tilefni af-
mælisins. Voru þau frá næriggj-
andi bæja- og sveitafélögum og
ýmsum öðrum aðilum.
Næst á dagskrá var tillaga bæj-
arfulltrúanna Axels Benedikts-
sonar, Axels Jónssonar, Ólafs
Jónssonar um kvikmyndun.
Hljóðaði tillagan svo:
1 tilefni af 10 ára afmæli kaup-
staðarins ákveður bæjarstjórn
að láta gera stundaxfjórðungs
kvikmynd um Kópavog.
Axel Benediktsson fylgdi til-
lögunni úr hlaði og var hún sam
þykkt einróma.
Næsta mál á dagskrá var til-
laga bæjarfulltrúanna Ólafs Jóns
sonar, Axels Benediktssonar,
Axels Jónssönar og Ólafs Jens-
sonar, sem hljóðaði svo:
Bæjarstjórn samþykkir að
stofna sjóð til eflingar lista- og
menningarlífi í bænum.
Stjórn sjóðsins skal skipuð 7
mönnum, sem bæjarstjórn kýs til
eins árs í senn.
Framlag bæjarins til sjóðsins
skal ákveðið með samþkykt fjár-
haigsáætlunar ár hvert, og telur
bæjarstjórn æskilegt, að það sé
hálfur af hundraði af útsvars-
tekjum bæjarins hverju sinnL
Listaverkanefnd bæjarins er
falið að gera tillögur til bæjar-
stjórnar um starfsreglur fyrir
sjóðinn.
Nokkrar umræður urðu um til
lögu þessa, en hún var síðan bor-
in undir atkvæði og samþykkt í
einu hljóði.
Þá var borin fram tillaga bæj-
arfulltrúanna Ólafs Jenssonar,
Axels Jónssonar, Ólafs Jónssonar
og Axels Benediktssonar um
skipulags- og byggingarmál. Var
tillagan á þessa leið:
Á þessum þáttaskilum í sögu
Kópavogskaupstaðar leggur bæj-
arstjórn sérstaka áfherzlu á
mikilvægi skipulagsmálanna fyr-
ir framtíðarþróun bæjarfélagsins.
Skipulag bæjarins hefur frá
öndverðu mótazt í meginatriðum
af vegakerfi, sem lagt var um
bæjarlandið löngu áður en þétt-
býlismyndun varð séð fyrir. Þar
sem bærinn er nú að vaxa upp úr
þeim stakki, er honum var þann-
ig sniðinn, fagnar bæjarstjórn
þeim áfanga, er náðst hefur í
Um Leiklistarskóla
Þjóöleikhússins
MÉR BR ljúft að verða við þeim
tilmælum nemenda í Leiklistar-
ekóla Þjóðleikhússins, sem nú eru
alls níu talsins, að ég rökstyðji
ummæli mín þess efnis að Leik-
listarskólinn sé þjóðinni til
ekammar. Er það létt verk og
löðurmannlegt, eins og flestum
þeim mun kunnugt sem hafa
íkynnt sér starfsemi þessa maka-
lausa skóla og borið hana saman
við starf hliðstæðra skóla er-
lendis. Ég skal ekki leggja neinn
dóm á hjálpsemi, skilnimg og
þrautseigju núverandi kennara
ekólans, enda eiga þeir ekki sök
á niðurlægingu hans, og hef ég
hvergi vikið að viðleitni þeirra.
Fyrir rúmu ári gerði ég allýtar-
lega grein fyrir áliti mínu á Leik-
listarskóla Þjóðleikhússins í
tveimur greinum, annarri í Les-
bókinni og hinni í Morgunblað-
inu. Virðist mér flest af því sem
Þá var saigt eiga við enn, nema
Ihvað námstími skólans hefur
verið lengdur úr tveimur í þrjú
ár, eins og ég lagði til. Þar hefur
sennilega mestu ráðið, að Leik-
félag Reykjavíkur hefur um ára-
bil rekið þriggja ára skóla, og
eru nemendur þar nú yfir 30
talsins. Samanburður á þessum
tveimur skólum er Leiklistar-
skóla I?jóðleikhússins sízt til
sóma, þar sem hann er rílkissikóli,
að nokkru kostaður af opinberu
£é, en Leikfélagið rekur sinn
skóla fyrir framtak nokkurra öt-
ulla áhugamanna.
Til að gera langt mál stutt skal
ég hér einungis drepa á örfáar
orsakir þess, að ég tel Leiklistar-
skólann þjóðinni til skammar, og
vona ég að háttvirtir níu nem-
endur láti sér röksemdirnar
lynda, þó þær kunni að stangast
á við hugmyndir þeirra um full-
gildan leiklistarskóla.
1 fyrsta lagi er það þjóðinni til
skammar, að Leiklistarskóli Þjóð-
leikhússins lýtur stjórn manns
sem hvorki hefur leiklistarmennt-
un né ber neitt skynbragð á leik-
list umfram aðra almenna borg-
ara, auk þess sem hann hefur
margsinnis orðið að viðundri fyr
ir tiltæki sín og ummæli um is-
lenzk leiklistarmál.
í öðru lagi er það þjóðinni til
skammar, að Leiklistarskóli
Þj óðleikhússins skuli hafa meðal
prófdómenda sinna tvo menn
sem ekki hafa neina sérmenntun
í leiklist (þjóðleikhússtjóra og
formann þjóðleikhúsráðs).
í þriðja lagi er það þjóðinni til
skammar, að Leiklistarskóli
Þjóðleikhússins, eini ríkisskólinn
í þessari grein, skuli hvergi nærri
fullnægja þeim kröfum sem gera
verður um raunhæfa menntun
íslenzkra leikara. Hann er kvöld-
skóli sem nemendur stunda í
hjáverkum, að jafnaði tvo tíma
á dag. Námið er sundurlaust og
mjög gloppótt. Þannig fer t.d.
ekki fram kennsla í undirstöðu-
atriðum eins og taltækni, en í
mörgum öðrum greinum ræður
kylfa kasti, hvernig og hve lenigi
er -kennt, t.d. í sálfræði, brag-
fræði og íslenzkri leikritunar-
sögu.
í fjórða lagi er það þjóðinni
til skammar, að í hinu fámenna
kennaraliði Leiklistarskólans eru
leikarar sem á undanförnum ár-
um hafa orðið að leggja niður
kennslu svo mánuðum skipti
vegna anna við hlutverk í Þjóð-
leikhúsinu. Þetta er að sjálfsögðu
ekki sök kennaranna, heldur
þeirra forráðamanna skólans sem
virðast láta sig einu gilda hvaða
fræðslu nemendurnir fái.
1 fimmta lagi er það þjóðinni
til skammar, að skólastjóri Leik-
listarskóla Þjóðleikhússins skyldi
láta svo ummælt fyrir rúmu ári,
að ekki væri þörf á fullgildum
leiklistarskóla í Reykjavík að svo
komnu máli, vegna þess að hann
kynni að skapa stétt atvinnu-
lausra leikara! Þetta viðhorf við
skólanum og leiklistinni yfirleitt
er kannski mælskasti votturinn
um niðurlægingu skólans.
f sjötta og síðasta lagi er það
þjóðinni til skammar, að ávöxt-
urinn af 14 ára starfi Leiklistar-
skóla Þjóðleikhússins hefur verið
ömurlega rýr, ekki sízt með til-
liti til þess að Þjóðleikhúsið van-
hagar mjög um unga leikkrafta.
Læt ég svo upptalningunni
lokið að sinni og vona að Leik-
listarskólinn og forráðamenn
hans sjái sóma sinn í að gjalda
nemendunum níu hollustu þeirra
við skólann með meiri og mark-
vissari kennslu í framtíðinni.
Sigurffiur A. Magnússon.
— / fáum orðum
Framhald af bls. 19.
hefði notað hluta af andvirði
lýsisins til að festa kaup á
byggingarefni í verksmiðjuna
og samið hefði verið um flutn-
ing þess til landsins.
Bankastjórinn, sem við átt-
um tal við. reis úr sæti sínu
og mælti: „Þessu leyfið þér
yður að skýra frá í aukasetn-
ingu“ og kvaðst mundu kæra
þetta framferði fyrir banka-
ráðinu.
Vorum við Jón Gunnarsson
síðan boðaðir fyrir formann
bankaráðs Landsbankans Jón
Árnason og bankastjórana til
þess að gera grein fyrir þessu
óskapa framferði.
Er mér óhætt að segja, að
þar hafi sikrattinn hitt ömmu
sína, því að vi'ð svörðum
áminningunum fuldum hálsi,
þar sem bygggingafram-
kvæmdirnar studdust við lög
frá Alþingi og leyfi ríkis-
stjórnarinnar og S.R. höfðu
eigið fé til framkvæmdanna.
Síðasti hlutinn af vélunum
I Raufarhafnarverksmiðjuna
fór frá Noregi 9. apríl 1940
sama daginn og innrásin var
gerð. Fyrir frábæran dugnað
Jóns Gunnarssonar komst
verksmiðjan upp í byrjun
vertíðar 1940 og bræddi það
ár 210 þúsund mál síldar
og hefur síðan orðið að ómet-
anlegu gagni fyrir sjávar-
útveginn og landið í heild.
Ég segi frá þessu sem dæmi
um það hve nauðsynlegar
framkvæmdir í atvinnumálum
voru erfiðar hér á landi, þegar
gjaldeyrisskömmtun og inn-
flutningshöft voru í algleym-
ingi.
Þetta óheillakerfi tafði bygg
ingu Raufarhafnarverksmiðj-
unnur svo árum skifti og
mátti ekki tæpra standa,
vegna stríðsins, að það tefði
byggingu hennar um 6 — 7
ár til viðbótar.
Auk starfa minna hjá Síld-
arverksmi'ðjunum er rétt að
geta þess, að á árunum 1929
til 1944 vann ég á veturna
við útgerð Halldórs Þorsteins-
sonar og lærði margt af þess-
um merka brautryðjanda í ís-
lenzkri togaraútgerð.
— En svo fórstu að salta
sjálfur.
— 1940 keypti ég nokkrar
lóðir á Raufarhöfn með það
fyrir augum að hefja þar síld-
arsöltun að stríði loknu. Ég
rak þar síldarsöltun með öðr-
um og stofnaði þar hlutafé-
lagið Hafsilfur 1950. Reisti ég
á 17 lóðaskikum, sem ég hafði
ýmist keypt eða fengið leigða,
eina stærstu söltunarstöð. á
landinu, en þó gátu fram-
kvæmdir ekki hafizt fyrr en
sjö árum eftir að ég hafði
sótt um fjárfestingar- og gjald
eyrisleyfi í fyrsta skipti, en
því jafnan verið synjað þar
til komið var fram á haust
1951. Hafði ég þar forgöngu
um byggingu á síldarplani og
vönduðu íbúðarhúsi fyrir
starfsfólk, en þessar eignir
seldi ég að nokkru leyti 1962,
og að öllu leyti 1964. Vetur-
inn 1960 til ’6l byggði ég sölt-
unarstöðina Hafölduna á Seyð
isfirði, sem var stærst sinnar
tegundar á Austfjörðum, en
1964 seldi ég einnig mína
hluti í henni. Ég var fram-
kvæmdastjóri þessara fyrir-
tækja í mörg ár. en ástæðan
ti'l þess að ég seldi stöðvarnar
var sú, að rekstur þeirra var
svo umfangsmikill, að ég
þurfti að vera fjarverandi úr
Reykjavík mestallt árið, ef
þær hefðu átt að ganga sæmi-
lega að mínum dómi. En ég
hafði ýmsum störfum að gegna
hér í bænum og gat ekki dval-
izt langdvölum úti á landi,
enda vildi ég vera í Reykja-
vík og halda áfram að taka
þátt í ýmsum félagsmálum,
eins og ég hef gert lengst af
ævinnar.
— Og að lokum, Sveinn,
langar mig að spyrja þig einn-
ar spurningar: þú hefur boðið
þig fram til þings.
— Já, ég bauð mig fram
fyrir Sjálfstæðisflokkinn í
Norður-Þingeyjarsýslu 1934
og var á lista Sjálfstæðis-
flokksins í Alþingiskosning-
unum hér í Reykjavík 1937.
Ég var kosinn varamaður
flokksins í kosningunum hér
1937, en var þó aldrei boðað-
ur til þingsetu. Ekki harmaði
ég það. Þingstörf eru erilsöm
og þreytandi fýrir þá, sem
hafa í mörgu að snúast, og
mér hefur raunar fundizt að
ég hafi haft nóg að gera, þó
að ég sæti ekki á þingi.
— Hvenær hefur annríki
þitt verið mest?
— Það var veturinn 1947 —
’48 í sambandi við flutninga
á Hvalfjarðarsíldinni til
Siglufjarðar. Ágreiningur var
í verksmiðjustjórninni um það
hvaða afskipti hún ætti að
hafa af síldarflutningum, en
ég taldi óhjákvæmilegt að
S.R. hefði forgöngu um þessa
flutninga, til að bjarga þeim
miklu verðmætum sem bárust
að landi hér í Reykjavík, en
engar síldarverksmiðjur voru
þá sunnanlands til að hagnýta
aflann. Á rúmum fjórum mán-
uðum var flutt um 1 millj.
mála frá Reykjavík til Siglu-
fjarðar, en aflahrotan var svo
skörp um tíma, að nauðsyn-
legt var að taka síldina til
geymslu hér í Reykjavík, þar
til flutningaskip fengjust til
að flytja hana norður. Komu
þá fram ýmsar tillögur / um
geymslustað fyrir síldina. Ein
tillagan var sú, að láta rýma
verbúðirnar á Grandagarði og
hvolfa síldinni ofan í þær um
þakglugga, önnur um að fylla
Fiskiðjuver ríkisins af
bræðslusíld og tveir komu
með tillögu um það að nota
laugarnar í Sundhöll Reykja-
víkur og Sundlaugunum sem
síldarþrær, og voru þessar til-
lögur gerðar í fúlustu alvöru.
Mér þykir skömm að þurfa
að segja frá því, að ég var
ekki nægilega kunnugur í
bænum til að þekkja Fram-
völlinn og aðstæður þar, norð
an við Sjómannaskólann f
Grjótnámi bæjarins. Ég ræddi
málið við Bjarna bróður minn,
sem þá var borgarstjóri, og
benti hann á þennan stað, og
fór ég með honum til að at-
huga aðstæður. Sá ég strax að
staðurinn var hinn ákjósan-
legasti. Að fengnu leyfi hlut-
aðeigandi áðila létu S.R. setja
plankagólf á Framvöllinn og
var síldinni síðan ekið inn
eftir, söltuð um leið og henni
var hvolft fram af grjótstál-
inu og látin renna í slyskjum
niður á völlinn, en hann var
með dálitlum halla, svo síld-
in dreifðist um hann allann.
Alls voru geymd á vellinum
um 200 þús. mál síldar, sem
með núverandi útflutnings-
verði síldarafurða mundi
nema um 80 millj. króna.
í ungdæmi mánu, sagði
Sveinn Benediktsson að lok-
um, var svo mikill skortur á
arðbærri atvinnu, að menn
þurftu að tryggja sér sildar-
vinnu með árs fyrirvara.
En á síðastliðnu hausti
voru erfiðleikar á þvi að fá
fólk til starfa við síldarútveg-
inn á sjó og landi, þrátt fyrir
uppgripaafla og miklar tekj-
ur.
M.