Morgunblaðið - 11.07.1965, Blaðsíða 6

6
MORCUNBLAÐIÐ
Sunnudagur 11. júlí 1965
KAMPAKÁTIR ríða smalarnir
að heiman í morgunsárið og
stefna úr byggð, því að í dag á
að smala til rúnings. Það er kom
spretta úr spori um leið og rið-
ið við á bsejunum og látið
ið er í hlað. Öðru hverju æja
menn ögn og leyfa hestunum að
grípa niður, ekkert liggur á;
framundan er heitur júlídagur
og sumarnótt björt og hlý.
Við þeysum að efsta bænum,
þar sem bóndi stendur fyrir dyr
um úti ásamt sveinum sínum og
býður góðan dag. Og við látum
svo sem á okkur sé asi og okkur
sé mest í mun að tefja ekki frek-
ar, heldur stefna til heiða. En
bóndi sér gegnum ólíkindalætin
og byður okkur að ganga til
eldhúss, þar sem rjúkandi kaffi
er á könnunni. Húsfreyja segir,
að hér sé varla manni inn bjóð-
andi í svo skuggalega og ótízku-
lega vistarveru, en við eyðum
því af kurteisi. — Einhver er að
tuldra úti við vegg, og mér verð-
ur litið að litlum glugganum,
sem horfir við norðri, og sé upp
í heiðan himininn. Nú heyri ég,
að það er hundurinn minn, sem
er éítthvað að muldra í barm
sér. Hann er forvitri og geltir
aldrei að fé, sízt í smalamennsK-
um. Hundurinn segir ,að hér sé
gott að koma. Hann segir, að
þetta sé bezta eldhúsið, sem
hann hafi komið í á ævi sinm,
— og ef ég héldi að þú rnættii
missa mig, mundi ég vilja eiga
hérna heima. Hér hafa fleiri
stoltir hundar þegið bita en í öðr
um eldhúsum, segir hann. Um-
ræðuefni eru óþrjótandi. (Dýr-
bitið lamb fannst í heimahögum
í gær. Sumir óttast, að hundur-
inn hafi sloppið, þegar refaskytt
an vann grenið hérna uppi í urð
um á dögunum).
En það er ekki til setu boðið.
Og nú eru allir, sem von er á,
komnir í einn hóp. Flestir hafa
tvo til reiðar og skipta hérna
um hest. Menn ríða léttan, þó að
öll leiðin sé á fótinn.
Á kögunarhóli, sem víðsýnt er
af, æja smalamenn saman í sein-
asta sinn, en fjallkóngurinn geng
ur snertispöl frá öðrum og er
hugsi; það er komið að þeirri
mikilvægu stund, að skipt verði
í leitír. Bezt væri að losna við að
fara upp, eins og þeir kalla það.
Þeir, sem ganga á fjallið og eru
efstir, verða að skiljast við reið-
skjótana. í dag verður heitt þar
uppi og féð latrækt. Þá væri
betra að halda sig í námunda við
klárana.
Hingað til hefur ekki verið
farið að neinu óðslega, engu lík-
ara en þegar skákmaður er að
þreifa fyrir sér í upphafi tafls.
Leitarmenn hafa hver um sig velt
deginum fyrir sér eins og efni-
við, sem þeir skuli nokkuð smíða
úr. Þeir hafa þuklað hann og
farið um hann höndum á ýmsa
vegu, þefað af honum og leitt
hann augum frá öllum hliðum.
Þetta gjöra þeir af mikilli leikni,
án áraunar, án þess að veita þvi
sérstaka athygli. Að baki hafa
þeir reynslu af morgnum þúsund
ára í þessu landi.
Leitarmenn hverfa hver í sína
áttina, og rokið er út í buskann
kankvíslegt skeytingarleysi morg
unsins. Frá þeirri stund, að skipt
hefur verið í leitir, hefur hver
gangnamanna ófrávíkjanlegt hlut
verk eftir reglum, sem hafa gilt
í mörg hundruð ár. Og það er
fjallkóngsins að sjá um, að þeir
hlíti þeim meginreglum, sem sett
ar voru í öndverðu.
Við Snati geysumst um holt og
móa, mosaþembur, hraunbreið-
ur og mýrasund. Mest er gleði
okkar þar sem fjalldrapinn vex.
Þá er ekki um annað að gjöra
en skreppa af baki, ná sér í kvist
og stinga upp í sig. Eða þá sortu-
lyngsbekkurnar, enginn stenzt
eggjunarorð þeirra; rammur safi
þeirra veldur stórflóðum í lend-
um munnvatnskirtilsins. Alls stað
ar dunar af lifi, jafnvel mýflug-
an hefur slæðzt upp eftir. En
skemmtilegasti íbúi heiðarinnar
þykir okkur Snata þó rjúpukarr-
inn, sem öðru hverju sprettur
upp rétt undan hófum hestanna
og ropar ákaflega. Snata.finnst
eðlileg kurteisi að skokka
snuðrandi í humátt eftir honum,
Gjarnan má hann eiga okkur að,
þegar vetrar, ef hann skyldi þá
slæðast heim að túngarði hvítur
með loðnar tær. 1 dag ber rauðan
kamb hans við brúnt lyngið.
Að óvörum stöndum við and-
spænis símalínunni, og hún trufl-
ar okkur andartak i hugrenning-
um smalamennskunnar, komin
með skilaboð um langan veg, alla
leið úr byggð einverunnar í fjöl-
býli afréttarins. í dag höfum við
engan tíma til að leggja eyrað að
símastaurunum, hrjúfum eftir
gadda klifurskónna, og hlera þar
eftir fjarlægum röddum eins og
forðum. Og til allrar hamingju
komumst við í ham gangnamanns
ins óðara aftur — svo Sem þrjá
faðma frá staurunum liggja skin
in bein í grárri mosaþembu.
Þetta þarf nákvæmrar athugun-
ar við. Þessar rytjur sýnast vera
af þrevetlu eftir hornunum að
dséma. Ef marka má ullartjás-
urnar, hefur hún orðið hér til
fyrir svo sem tveimur árum. Um
eyrnamark er ekki að ræða fram
ar, og brennimarkið er veðrað og
ólæsilegt. Eftir að hafa stumrað
hæfilega lengi yfir skininni beina
• Er bezta æskufólk
Evrópu á íslandi?
Nýiega er komin út bók,
sem fjallar um evrópska æska
(Anthony Kerr: Youth of
Europe) og ýmiss konar vanda
mál hennar. Velvakandi hefur
ekki séð bókina, en lesið rit-
dóm-um hana. Er bókinni hælt
um marga hluti, en heldur þyk-
ir gagnrynandanum hún þó
yfirborðsleg og _ höfundurinn
stundum einfaldur. Mikið er
fjallað um æskulýðsvanda-
mál nútímans, það er óstýri-
læti og illa hegðirn unglinga og
afbrot þeirra. Segir gagnrýn-
andinn, að þetta vandamál eigi
sér hvarvetna stað, þar sein
heil kynslóð ungs fólks hafi
vaxið upp með mikinn eyðslu-
eyri handa á milli og án ábyrgð
grindinni held ég áfram að hóa
og Snati að snuðra milli þúfna.
En þegar minnst vonum varir,
verður á leið okkar reisuleg
hundaþúfa, græn í lituum mel-
hól, og hún tekur fanginn hug
rakkans um sinn, enda sýnir
hann henni alla virðingu af
háttvisi þess hunds, sem er
hreinræktaður íslendingur að
langfeðga tali.
Við keppumst við að láta ekki
hlut okkar eftir liggja, en jafn-
framt gefum við nánar gætur að
smölunum, sem eru næstir okk-
ur á báðar hendur, því að eftir
þeim verðum við að haga okk-
ur, hversu hratt við rekum
fram. Við og við heyrum við
þá hóa, og einu sinni heyrðist
okkur ekki betur en sá til vinstri
syngi hástöfum: Inn milli fjall-
anna hér á ég heima / hér liggja
smaladrengsins léttu spor.
Líður að nóni. Fjárhóparnir
þéttast og stækka. Við rekumst
ekki framar á eina og eina
lambá á stangli rjátla makinda-
artilfinningar. Slíka æsku sé
óhjákværnilega að finna í hin-
um háþróuðu iðnaðarlöndum
undantekningar finnist segir
gagnrýnandi. Til dæmis sé lítið
um afbrot unglinga í hinu
auðuga Svisslandi. Ástæðan sé
sú» að þjóðfélagið þar hafi
lengi verið í sömu skorðum,
samfast og sjálfu sér sam-
kvæmt. En slíkar undantekn-
ingar séu aðeins til að undir-
strika regluna. Jafnvel SvissL
verði að ienda í öðru sæti fyrir
Paradís norðursins, Islandi,
landi jafnréttis, bræðralags og
frjálsræðis. Á fslandi virðast —
segir gagnrýnandi, engin vanda
mál vera tiL, hvorki í sambandi
við æskuna né annað. Þar
þurfi engir að líða sálarkvalir
vegna hinnar hræðilegu, ensku
lega fjárgötur, sem hlykkjast
um holt og móa tæplega spann-
arbreiðar. Fasmiklir • hópar
steypa sér hver af öðrum í
breiða elfi fjársafnsins, sem
Dyltist fram hægt og þungt. Hér
er ær í ullarhafti. Við náðum
henn á svipstundu og bregðum
sjálfskeiðungnum á haftið. En
það ætlar ekki að ganga greið-
lega að losa það af hægri aftur-
fæti, þar sem það hefur skorizt
inn í bein. Sinar virðast þó vera
óskaddaðar, svo að líklega fær
hún fótinn aftur. Mikið anzi er
hún hölt greyið. Frjálsræðið hef
ur orðið henni nokkuð dýrkeypt,
segir eigandinn og tekur í
nefið.
Þegar komið er til réttar, keyr
ir hundgáin, fárjarmurinn og há-
reysti smalanna um þverbak. Eng
inn liggur á liði sínu. Og þó að
nokkur lömb og einn eða tveir
gemlingar sleppi við fyrstu at-
rennu, hefir tekizt að reka allt
safnið í gerðið fyrr én varir, enda
eru krakkar og aðrir, sem komn-
ir eru í réttina, ólatir að leggja
fram lið sitt.
Smalamenn bera saman bækur
sínar, nokkrar kindur hafa slopp
ið, einhverjar orðið milli gangna,
tvær gefizt upp undir þykku reyf
inu. Heimamenn spyrja tíðinda,
og það er skrafað og skeggrætt.
stéttaskiptingar, vegna þess
að þar eru engar stéttir til, sem
hægt er að tilheyra. Þar er
ekkert seningasnobberi, vegna
þess að svo að segja allir hafi
600—1200 sterlingspunda tekj-
ur á ári (72 — 144 þús. kr.)
Enginn munur sé gerður á
mönnum eftir ætterni og upp-
runa, því að allir íslendingar
eigi svipaðar ættartölur, sem
raktar eru til Jóns biskups
Arasonar, en hann var sam-
nefndur faðir þjóðar sinnar
(nefndur Job Aranson í enska
textanum). íslendingar eiga sér
engin vandamál vegna lausa-
leiksbama, segir gagnrýnand-
inn enn, því að í landi þeirra
ríkir ánægjulegt lauslæti
sem allir eru ánægðir með
(„happy promiscuity“) meðal
unglinga, sem geri það að verk-
En nú er ekki beðið boðanna.
Smalar gleypa í sig einhvern
bita, svo fara allir að rýja, sem
vettlingi geta valdið. Ómerking-
ar eru leitaðir uppi og þeir dregn
ir sér í dilk. Þeir, sem misstu
óbornar ær út í vor, svipast um
eftir þeim stinga þeim inn í dilk-
inn til ómerkinganna. Ýmsir fjár
margir og liðfáir rýja næturlangt
og þá má stundum sjá vinnulega
hönd grípa um lúið bak, er dreg-
ur að morgni.
Að aflíðandi óttu eru æmar
rúnar og lembdar og undarlega
kyrrt yfir þessum stað, sem í gæ-
kveldi kvað við af rómi manns
og kindar, meðan snefsnir rakkar
urruðu og buðu hver öðrum byrg
inn. Og þá er að leggja hnakk
á drógína og láta lötra heim.
Liggur hann þá ekki þarna enh
hundkvikindið og bíður herra
síns. Það, sem maðurinn leitar
að, finnur hann hjá hundinum,
kvað skáldið. Kannski mætti líka
með nokkrum sanni segja, að það,
sem hundurinn leitar að, finnur
hann hjá manhinum.
Og þó að seinasti jarmurinn sé
dáinn út við réttarvegginn, held-
ur hann enn lengi áfram fyrir
svefnsljóum eyrum réttarfólks
og smala.
Bjarni Sigurðsson.
Frakkar taka ekki
þátt í kjarnorku-
vopnanefnd NATO
París, 9. júlí, NTB.
FRANSKA stjórnin hefur til-
kynnt fastaráði Atlantshafs-
bandalagsins að hún hafi ekki
áhuga á þátttöku í kjámorku-
vopnanefnd, sem í eigi sæti vam-
armálaráðherrar aðildarríkjanna,
en hafi á hinn bóginn ekkert á
móti því að önnur aðildarríkl
NATO ræði tillöguna, sem Rob-
ert McNamara, vamarmálaráð-
herra Bandaríkjanna, á uppá-
stunguna að. í tillögu McNamara
er gert ráð fyrir a, í nefndinni
sitji fjórir eða fimm varnarmála-
ráðherra og skuli samræma
stefnu aðildarríkjanna í kjarn-
orkumálum og ræða hversu
skyldi dreifa upplýsingum milli
ríkjanna ef ákvörðun yrði tekin
um að nota kjarnorkuvopn.
um, að elztu böru hverra for-
eldra séu venjulega fædd utan
hjónabands.
• Eru menn sammála?
Fleira segir gagnrýnandi,
en óneitanlega væri fróðlegt að
lesa, hvað höfundur hefur
annars um íslenzka æsku að
segja. Það er ekki ónýtt að
heyra, að ungt fólk á íslandi
hagi sér bezt allra jafnaldra
sinna í Evrópu og sé laust við
ýmsar sálarflækjur, sem hrjá
annað æskufólk.
Eklu er víst, að allir lesendur
Velvakanda séu þessu sam-
mála, en áreiðanlegt er þó, að
hin svokölluðu unglingavanda-
mál og afbrot æskufólks eru
em minni í sniðum hér og auð-
viðráðanlegri en víðast annara
staðar. Kannske er það ef því,
hve stutt er síðan ungt fóik
fór að vinna sér inn miklar
tekjur hér á landi og hafa ráð-
stöfunarrétt á fénu sjálft.
Annars er það svo, að ábyrgð-
artilfinning ungs fólks vex að
mun, þegar það fær sjálft að
ráða fé sínu og hefur nokkurt
fé undir höndum, en alltaf
verða einhverjir til, sem kunna
ekki r.ieð það að fara.
Nýtt simanúmer:
38820
BRÆÐURNIR ORMSSON h.f.
Vesturgptu 3- — Lágmúia 9.