Morgunblaðið - 11.07.1965, Blaðsíða 14

MORCUNBLAÐIÐ
Sunnucfagur 11. júlí 1965
Sól yfir Héraði
Heimsókn á prestsetrið að Eiðum
Frá Guðna* Gíslasyni.
SÓLSKINIÐ er svo mikið yfir
Fljótsdalshéraði þennan vorlanga
dag, að manni finnst það ætti að
nægja fyrir landið allt, — Og
það sem meira er um vert, það er
líka mikið af sólskini í sálum
mannanna hér einsog annarsstað-
ar, þrátt fyrir ísinn á hafinu og
kalið í túnunum.
Ég get ekki talið mig nema
málkunnugan sr. Einari á Eiðum
og aldrei séð hans ágætu hún-
vetnsku frú, Sigríði Zophonías-
dóttur, ekki vitað að þeirra
indælu börn, Guðrún litla, Ás-
laug og Zophonías, væru til. En
hvað um það. Sigþór, hóndi á
Hjaltastað, hjá hverjum ég hef
notið þj óðlegrar og þokkafullrar
gestrisni, segir við mig í jeppan-
um á leið til Egilsstaða: „Þú mátt
til að koma við hjá honum séra
Einari. Ég veit þau hafa gaman
af því prestshjónin, að fá gest“.
Og það er satt. Þau hafa gam-
an af gestum.
Prestshjónin taka gestinum
opnum örmum, og áður en hægt
er að átta sig á því, er maður
dumpaður inn í dásamlegt kaffi-
boð, sem þau eru að halda fyrir
kennara og nemendur á organ-
istanámskeiði Þjóðkirkjunnar.
Það stendur á Eiðum þessa dag-
ana. Hér eru samankomnir 10—
12 manns. Söngmálastjóri, hlað-
inn krafti og gleði músikurinnar,
leikur á píanóið og við hvern
fingur. Það er rætt af mesta fjöri
um messusvör og modulationir
og ýmis fleiri atriði, sem varða
störf presta og organista.
Þetta er þriðja organistanám-
skeiðið, sem núverandi söng-
málastjóri stjórnar. Auk hans eru
kennarar frú Guðrún Sveinsdótt-
ir, sem kennir söng og raddbeit-
ingu og frk. Gýja Kjartansdóttir,
sem kennir orgelleik. Nemendur
eru allir af Austurlandi nema
einn. Hann er að sunnan.
Þú ert víst ekki í vandræðum
með organista, séra Einar? Ann-
ars er það nú aðalvandamálið í
mörgum sóknum.
Nei, það. er nú bara gæmilegt
hér á Héraði, a. m. k. samanborið
við það, sem maður heyrir sum-
staðar annarsstaðar frá. Hér í
Eiðasókn eru t. d. þrír organist-
ar. Hér á heima formaður kirkju-
kórasambands Austurlands, Krist
ján Gissurarson. En ef organista
vantar einhvérsstaðar, þá þleyp-
ur kona mín undir bagga. Hún
kemur þá með mér á kirkjurnar.
Það er ómetanlegur stuðningur
fyrir hvern prest í starfi hans að
kona hans kunni að leika á orgel
og geti leitt sönginn við guðs-
þjónustuna....
Góður hundfæru-
ofli vestru
ísafirði, 9. júlí.
ÁGÆTUR afli hefur verið hjá
handfærabátum á Vestfjörðum
að undanförnu og mikil vinna er
í ' frystihúsunum, enda mikill
hörgull á vinnuafli og nær ein-
göngu unglingar að störfum þar.
Þessa viku hefur verið mjög
gotl veður hér vestra, mikið sól-
far og yfirleitt hlýtt í veðri, þótt
nokkur þoka væri fyrstu daga
vikunnar.fe Sívaxandi straumur
ferðamanna leggur nú leið sína
til Vestfjarða. — H. T.
Stykkishólmi, 9. júlí.
ÁGÆTIS handfæraafli hefur ver
ið við Breiðafjörð undanfgrinn
hálfan mánuð. Hafa bátarnir
komið inn með allt að 20 tonn
eftir 3 sólarhringa. Gæftir hafa
verið mjög góðar.
— FréttaritarL
Svo er þessu skemmtilega hófi
lokið. Gestirnir kveðja og ganga
út í sólskin vorsins, áleiðis niður
í skóla, þar sem kennsla og æf-
ingar námskeiðsins fara fram.
Frú Sigríður kemur með auka-
sopa handa hinum langt að
komna gesti.
Hvenær fluttuð þið í þetta
glæsilega’hús?
Haustið 1962. Þá var bygging
þess búin að standa yfir í hálft
annað ár. Það er teiknáð af Jósef
Reynis arkitekt í teiknistofu
Gísla Halldórssonar í Reykjavík.
Ég hafði séð eftir hann nokkur
hús, segir séra Einar, og mér lík-
aði þau svo vel, að ég fékk hann
til að gera uppdrátt þegar til
stóð að byggja prestssetur hérna
á Eiðum. Svo var teikningin sam-
þykkt af fulltrúa húsameistara
ríkisins og byrjað að byggja.
Raunar gekk þetta allt eins og í
sögu. Það sér maður eftir á, þótt
oft fyndist erfitt fyrir fæti, með-
an á því stóð. Húsið hefur kostað
yfir milljón krónur. £>að er mik-
ið fé mun margur segja. En þetta
er vandað hús, og ég vona að
Eiðaprestakall megi lengi að því
búa.
-• Svo göngum við um húsið. Og
gesturinn dáist að þeirri miklu
híbýlaprýði, sem hér ríkir á öll-
um hlutum, bæði stórum og smá-
um. Síðan setjumst við sr. Einar
inn í skrifstofu og skröfum sam-
an, m. a. Um prestaköllin og
kirkjulífið hér á Fljótsdalshéraði.
Sr. Einar hefur verið hér allan
sinn prestsskap, 9 ár. Hann vígð-
ist að Kirkjubæjarprestakalli, er
sr. Sigurjón sagði því lausu fyrir
aldurssakir eftir næstum 40 ára
prestsþjónustu. En ungi prestur-
inn settist ekki á Kirkjubæ, hið
forna prestssetur og höfuðból
Hróarstungunnar. Þá var búskap
ur prestanna liðinn tími, horfinn
þáttur í kirkjusögu íslands. Nýi
presturinn tók sér búsetu á
mikla rausn og stórbúskap í tæpa
tvo áratugi, unz hann fékk Mikla
bæ 1874.
Það var hánn, sem jarðsöng
Bólu-Hjálmar.
Af Eiðaprestum fara ekki mikl
ar sögur. Þó skal hér getið eins
þeirra lítilsháttar. Er þar farið
eftir Prestaævum Sighvats. Sr.
Ingimundur Ásmundsson hélt
Eiðabrauð í sex ár — 1774—80.
Hann var hraustmenni mikið, og
sterkur sem föðurfræncfur hans,
en neytti þess lítt. Sr. Ingimund-
ur var mjög kvenhollur eins og
frásagnir í Æviskrám bera vott
um; átti hamingju andstæða og
var lítið lángefinn. Hann týndist
voveiflega seint um kvöld í
dimmu í desember 1780, er hann
reið frá Arnheiðarstöðum einn
með Lagarfljóti um grýttan veg.

Prestssetrið á Eiðum
Prestshjónin á Eiðum og börn þeirra.
menntasetri Héraðsins, Eiðum og
þótti fara vel á því. En eðlilega
söknuðu Tungumenn klerksíns í
Kirkjubæ er þeir minntust stað-
arins fornu frægðardaga.
En „enginn stöðvar tímans
þunga nið“. Þetta er þróunin,
tímarnir breytast og mennirnir
með. En stúndum endurtekur sag
an sig. Nú kemur það í hug, að
áður fyrr var prestsetur að Eið-
um, að því er talið er í ein 400
ár. Og svo skemmtilega vill til,
að þegar sr. Einar Þorsteinsson
settist þar að árið 1956, var ná-
kvæmlega ein öld liðin síðan síð-
asti prestur fór þaðan. Það var
sr. Jakob Benediktsson, hinn
landskunni hestamaður, sem flutt
ist að Hjaltastað og sat þar við
Ætla menn, að hann hafi
drukknað í fljótinu. Það er svo
að sjá, sem lík hans hafi ekki
fundizt. Þá var hann 39 ára, 11 ár
prestur. Sr. Jón Hjaltalín getur
andláts hans í Tíðavísum:
Hættu snera heims á grund
hitti síra Ingimund.
Hýru beztur herma má.
Hann var prestur Eiðum á.
Hremmdur tröðum hætt-
unnar,
hann frá stöðum Arnheiðar,
reið um grímu rökna þá.
Rýr var skíma brautum á.
Inn með fljóti Lagar lá,
leiðin grjótug foldu á
Organistanámskeið á Eiðum, kennarar og nemendur
Einar að heiman að morgni og
fermdi ungmenni í Möðrudals-
kirkju stundu fyrir nón, kom
heim og skírði barn í Gilsárteigi.
næsta* bæ við Eiða um kvöldiðL
Nú hin síðari ár hafa þeir sr.
Einar og sr. Marínó í Vallanesl
skipt á sig þjónustu Kirkjubæj-
arprestakalls.
Það leiðir af sjálfu sér, að prest
ur á skólastað hlýtur að hafa
meiri og minni afskipti af
kennslu og skólastarfi. Fyrstu 9
árin bjó sr. Einar í húsnæði skól
ans, en eftir brunann í júní 1961
þrengdist mjög um húsakost á
Eiðum ög var þá hraðað bygg-
ingu prestsbústaðarins.
Kennirðu mikið við skólann,
sr. Einar?
Já, ég hef alltaf kennt nokkuð
mikið og geri enn, aðallega krist-
infræði, sögu og ensku. í vetur
hef ég haft vikulega biblíu-
lestra með nemendum. Það er
utan stundaskrár og engum gert
að skyldu að sækja þá, en þeir
hafa verið vel sóttir, betur held-
ur en ég þorði að vona.
Er margt fólk hér á Eiðum?
Yfir veturinn eru hér um 120
nemendur í héraðsskólanum auk
þeirra, sem eiga hér fasta bú-
setu.'
Svo er barnaskólinn það em
50-60 börn úr tveimur sveiffim:
Eiðaþinghá og Hjaltastaðaþinghá.
í sumar, eins og í fyrrasumar, er
rekið gistihús í héraðsskólanum,
en í barnaskólanum verða sjó-
mannakonur með börn sín með-
an feðurnir veiða síld um víðan
sjó.*
Ur gluggum prestsbústaðarins
er útsýni dásamlegt yfir skógi
vaxna ása Eiðaþinghár, til, Eiða-
vatns og hólmans unaðslega,
reisulegar byggingar skólan*
blasa við, fallega litla kirkjan
hálffalin af laufmiklum krónum
trjánna í hlýlegum lundi kirkju-
garðsins. Það ber ekki mikið á
henni. En samt á hún, einmitt
hún á að setja svip sinn á þetta
mannmarga æskuglaða skóla-
heimili, því hér á kristin menn-
ing að sitja í fyrirrúmi, og móta
það unga fólk, sem gengur út I
lífð og starfið eftir að hafa feng-
ið veganesti á þessu fagrn
menntasetri Fljótsdalshéraðs.
Hryggðar veini harmaður.
Hann þar meinast drukkn-
aður.
Með síðustu prestakallalögum
var brauðaskipun á Héraði breytt
þannig, að Eiðar voru gerðir að
sérstöku kalli með annexíu á
Hjaltastað, en Kirkjubær og Hof
teigsprestakall sameinað með
prestssetri í Kirkjubæ. En í þetta
nýja kall hefur aldrei prest-
ur komið. Og í 7 ár þjónaði sr.
Éinar öllu hinu nýja Kirkjubæj
arprestakalli ásamt sínu.
Hafði hann þá 7 kirkjur. Og til
að sýna yfirferðina' skulu kirkj-
urnar nefndar hér ásamt fjar-
lægð þeirra frá Eiðum:
Hjaltastaðir 18 km
Kirkjubær 50 —
Hofteigur 60 —
Sleðbrjótur 60 —
Eiríksstaðir 90 —
Möðrudalur 120 —
En samgöngutæknin er líka
orðin mikil. S.em dæmi um hvern
ig hægt er að ferðast þegar veð
ur og vegir eru upp á hið bezta
má rjefna, að eitt sinn fór sr.
Hjaltastaður — gamla læknishúsið og kirkjan.