Morgunblaðið - 11.07.1965, Blaðsíða 23

Sunnudagur 11. júlí 1965
MORGUNBLAÐIÐ
23
Á slóðum Ferðafélagsins
Leiöir af Fjallabaksvegi
ALGENGT er að tala um
Fjallabaiksveg nyðri og Fjalla
baksveg syðri, og er þá Land
mannaleið köl'luð Fjallabaks
vegur nyðri. Af ýmsum or-
sökurn, sem ég fer þó ekki
nánar ut í hér, nota ég nafnið
Fj allabaks vegur eiingönigu um
syðri leiðina, og finnst mér,
að sú aetti að vera reglain.
Þegar ekið er úr bygg*ð á
Kangárvöll'um, er farið aust-
ur hjá Keldum og Fossi, norð-
an Eystri-Rangár, al'lt austur
fyrir Kerlingafjöll. Hér skipt-
ast leiðir. Reiðvegurinn liigg-
ur áfram til austurs en öku
leiðin liggur norðauistur á
Laufaleitir. Þessi hluti leiðar-
innar er heldur eyðilegur,
mest vi'kurfyillt hrauin, og er
nokikiuð þungfært á köflum.
Tilkomumikið er þó að horfa
til Tindafjallajökuls, og 1
Blesá er mikiU foss, sem blas
ir við hár og fallegur frá
veginum skammt vestan Kerl
ingafjalla.
Á hestaöldinni var oftast
farfð austur um Hungurskarð,
Hungurfit, Reiðskarð og á-
fram austur á Krók. Þar er
vað á Markarfljóti, að viisu
nokkuð viðsjálft, því að botn-
inn er skoróttur. Skammt of-
an við vaðið fellur fttjótið
svo þröngt, að aúðvelt er að
hoppa þar yfir, þegar lítið
er í. Þama er brúað með
flekum og féð rekið yfir 1
göngum.
Markarfljót á upptök sín
norðan og vestan í Hrafn-
timnuskarði. Fyrst kraekir það
norðurfyrir Hrafntinnuhraun
eftir Austur- og Vestur-
Reykjadölum, og rennur svo
fast austanundir Laufafelli.
Síðan suðúr á milli Sátu og
Faxa allt súður á Krók. Þar
sveigir það til norðausturs og
krækir norður og austur fyrir
Stóra-Grænafjall og fellur
um þröng gljúfur norðaustan
undir fjalilinu. Þjóðsagan seg-
ir, að þaT hafi Torfi nobkur
hlaupið yfir með brúði síma,
og heitir þar síðan Torfa-
hlaup. Um þétta má lesa í
Huld og ritum Brynjólfs á
Minna-Núpi. Ég hefi ekki séð
Torfahlaup, en eftir myndum
að daema hefir þetta veri'ð
allglæfralegt stökk hjá hon-
um Torfa. Þarna er talið á-
gætt stæði fyrir göngu.brú
yfir Markarfljót og mundi s-lí'k
brú auðvelda mjög gönguferð-
ir milli Tindfjalla- og Torfa-
jökulssvæðamna. Vonandi
verður brúin að veruleika, og
vonandi hætta íslendingar
ekki alvag að nenna að garnga.
Á bílum hefir verið ekið
austur á Krók, én sú lefð hef
ir þó ekki verið rudd enn
sem komið er.
Á Hungurfit er nýtt og gott
leitarmannahús.
Áin Hvítrmaga kemur úr
Tindfjalilajökli og rennur
austur um Hungurfit, Reið-
Skarð og i Markarfljót á
Krók. Á uppdrætti íslands er
hún sumstaðar ranglega nefnd
Torfakvísl. Nafnaruglimgur
virðist nokkuð algengur á
þessu svæði.
Bílvegur austur í Hvann-
gil var lagaður fyrir nokkr-
um árum og má teljast ágæt-
ur fyrir tveggja-drifa bíla.
Þessi leið verður þó vanalega
ekki fær fyrr en kemur fram
í júií. Austan Kerlingafjalla
er sveigt til norðausturs um
Rangárbotna að Laufafelli.
Þar skiptast leiðir enn. Ef
ekið er til norðurs með Laufa
felli að vestan opnast miklir
möguleikar. Þetta var fyrst
gert fyrir tveim árum af
nokkrum jeppamönmuim, sem
seinna koma við sögu. Tiltölu
lega auðvelt er að aka um
Vestur- og Austur-Reykjadali
inn á svæðið miHi Landmanna
lauga og Hrafntinnuskers og
jafnvel upp á Hrafntinnusker.
Á þessu svæði eru víða renni-
sléttir og hai*ðir líparítmelar,
og sjálfgerðir filiugvellir, þegar
þurrt er orðið seinnihluta sum
ars. Það er ákafilega girnilegt
fyrir ferðafólk að koma í
Hrafntinnusker. Vestan í því
er eitt mesta hverasvæði lands
ins og víða stórir íshellar,
gangar og hvelfingar. Af
Hrafntinnuskeri er líka á-
gætt útsýni í allar áttir, enda
er það 1128 metra yfir sjó.
TillvaMð er að hafa bæki-
stöð á bökikum Markarfljóts
í Austur-Reykjadölum, og
fara þa'ðan leiðangra í allar
áttir, akandi eða gangandi.
Aúðvelt er till dæmis að kom-
ast bakdyramegin að Brenni-
S'teinisöldu, Mtskirúðugaista
fjalli á íslandi. Þaðan er stutt
að ganga í Landmannalaugar.
Einnig má fara austur með
Stóra-Hamragili og Hattveri,
allt austur að Þrengslum I
Jökulgilinu. í Hattveri eða ná
grenni er taHð, að Torfi í
Klofa hafi hafzt við með liði
S'ínu, þegar síðari plágan
geysaði árið 1493, eins og frá
segir í Þjóðsögum Jóns Árna
sonar. Auðvelt er einnig að
komast að Stórahver og á
Háöldu. Úr Austur-Reykjadöl
um er stutt að aka norður yfir
hálsinn vestan Litla-Mógils-
höfða og á Landmannaleið hjá
Sátubarni. Sé þessi leið ekin
suður yfir, getur oft verið
þungt fyrir bílana í vikur-
brekkunni norðan í hálsinum.
Af hálsinum er stutt að ganga
á Litla-Mógilsihöfða, en af
hanuim er einstaklega gott út-
sýni, jafnvel enn betra ©n af
sjálfum Loðmundi. En hverf-
um nú aftur að Laufiafelli.
Suðvestan undir fjallinu er-
um við í tæplega 700 metra
hæð, og er því ekki nema um
500 metra hæ'ðarmunur á veg-
inum og Laufafelli. Að vísu
er fjallið miikið um siig og
fremur flatt að ofan, svo að
hel'Zt þarf að ganga fram á
brúnir til að njóta útsýnis.
Sarot er sjálfsagt að ganga á
fjallið ef tími vinnst til.
Sunnan Laufafells liiggur
vegurinn um dal eða skarð,
sem hallar til austurs, og er
þar mjög stórbrotið landslag.
Hraunspýja hefir gubbasit út
vestast í skarðinu og mikill
hluti hennar falli'ð austur á
báginn. Er það mjög úfið ag
allt í dröngum. Lítið stöðu-
vatn er þarna undir Laufa-
fielli, og meðfram hra'uninu
rennuT lækur milili gras og
mosavaxinna bakika. Þarna er
gott að tjalda.
Til austurs opnast nú út-
sýni, vítt og fagurt, og blasa
fyrst við manni Kaldaklofs-
fjöll.
Rétt austanundir LaufafelM
komum við að Markarfljóti,
sem venjulega er ekki ýkja
vatnsmikið þarna eða erfitt
Hungurfit
yfirferðar, enda fáar stórár
komnar í það. Austan fljóts-
ins eru rennisléttir líparítmel-
ar, sem Launfitarsandur nefn-
ist, og er þar sjálfiger'ður flug
völlur. Þaðan er stutt austur
í Grashaga, sem er vel fallinn
til bækistöðvar. Á öllu þessu
svæði er græni liturinn áiber-
andi, en stafar fremur af mosa
gróðri en grasi. Úr Grashaga
er auðveld ganga á Kalda-
felofsfjöll, þótt reyndar megi
aka af Launfitarsandi með-
fram Ljósá í 700 metra hæð.
Leiðin liggur upp Jökultung-
Ur sunnan gilja og er mjög
auðfarin, éins og áður er
sagt. Nökkrir hverir ertt við
jökulröndina, og myndast þar
stórir íshellar eins og í Hrafn
tinnuskeri. Af Háskerðingi er
afbragðs útsýni. Hann er 1278
metrar og hæsta fjalil á þess-
um slóðum. Ganga á Hásker'ð
ing ætti að verða sjálfsagður
liður í Fjallabaksferð, ef
Háskerðingur
þá farið að styttast i Hvann-
gil, en þar er gó’ður áningar-
staður og aftur kómið á hinn
eiginlega Fjallabaksveg. Læk-
ur liðast þar um siléttar mosa
grundir og er tjaldstæði gott.
Stóra-Súla rís brött og tign-
arleg skammt suðvest'urund-
an, en Ófæruhöfði og Úti-
göniguhöfði byrgja sýn til
Kaldakílofsfjalla og Torfajök-
uls. Nýtt og gott leitarmanna
hús er í Hvanngili. Úr Hvann
gili liggur bílvegurinn fyrst
til suðurs yfir hraunkafla og
Kaldaklofskvísl, og síðan aust
ur yfir Mædifellssand og nið-
ur í Skaftártungu, en látum
þann hluta leiðarinnar bíða að
sinni. Lei'ð þessi var fyrst
ekin árið 1948. Nokkrir menn
úr Reykjavik fóru hana á 4
jeppum og komu að austan.
Guðmundur frá Miðdal segir
frá þeirri ferð í áðurnefndri
bók sinni.
Fyrir nokkrum „árum var
fyrst ekið úr Hvannagili suð-
ur á Emstrur, og voru nokkr-
ir þeir sömu í þeirri ferð, sem
annars var á vegum Ferðafié-
lags íslands. Farið er yfir
Kaldaklofiskvístl og Bláfjalla-
kvísl. Þessar ár voru ekki
mjög vatnsmiklar þá, en samt
heldur slæmar yfirferðar. Eft-
ir að þær falla saman heita
þær Emstrukvísl, og renna
í sveig nofiður og vestur fyrir
Stóru-Súlu, og síðan ásamt
Bratthálskvísl í Markarfljót
skammt sunnan við Torfa-
hlaup. Emstrukvísl er á Upp-
drætti íslands ranglega nefnd
Efri-Bmstruá. Efri-Emstruá
er hinsvegar nökkuð slæmit
vatnsfall og getur verið erfið
yfirferðar. Hún er ónafn-
greind á kortinu, og kemuc
úr Mýrdailsjökli norðan Mó-
fellanna og rennur til vest-
urs í Markarfljót suður af
Stóra-Grænaf j alli.
Efitir að yfir Efri-Emstruá
er komið, er greið og torfæru-
laus leið um sanda, súður á
milli Stórkonufelis og Hatt-
fells að Syðri-Emstruá eða
Neðri Emstruá, sem er foraðs
vatnsfall. Hún kemur úr Entu
jökli og rennur stutta leið í
Markarfljót. Aðalvatnsmagn-
ið kemur undan jökiinum
norðarlega og rennur fyrst til
suðurs með jökulröndinni en
sveigir svo til vesturs og fell-
ur um djúpt giil og gljúfur í
Markarfljót. Stundum er hægt
að váða hana skammt frá jökl
inum, en annars verður að
fara hana á jökli. Samt hefir
verið ekið yfir þetta vatns-
fall, og gerðu það nókkrir
af fyrrnefndum jeppamönn-
um. Fóru þeir úr Hvanngili í
Framhald á bls. 21.
þess er nolfekur kostur. Mikil
litadýrð er líka í Ljósérgilj-
um.
Ef ganga skal á Hrafntinnu
skér að sunnan er bezt að
fara upp Ljósártungur vest-
an Ljósárgilja. Væri þá auð-
velt að ganga áfram í Laugar,
og stefna á Brennisiteinsöldu,
(Myndir Þorst. Jósefsson)
þegar komið er norður a.f
skerinu. Þessa leið má fara á
8—10 tímurn.
Einnig má gacga sunnan
Kaldafelofsfjalla um Þvergil,
Kaldaklof og svo út Jökulgil,
eða jaínvel yfir Háskerðing jog
niður í Jökulgil og svo í Laug
ar. JökuilgilsVvíslina verður
þá að vaða 10 til 15-sinnum
fram gilið. Torfakvísl kemur
úr Kaldaiklofsfjöllum og renn
ur austan Grashaga og Sátu
í Markarfljót við Torfahlaup.
Hún er lítið vatnsfall og
enginn fararlálmi. Vegurinn
liggur um Álftaskarð milli
Torfatinda og norðan við Álfta
vatn. í Álftavatni varð mann-
skaði fyrir alllöngu síðan, en
þangað var áður sótt til Álfta
veiða. Guðmiundur Einarsson
frá Miðdal segir frá þeim at-
burði í lýsingu sinni á þessu
svæði í Árbók Ferðafélags
íslands 1960. Austan við Álfta
vatn er svo Brattháls og er