Morgunblaðið - 11.07.1965, Blaðsíða 17

Sunnudagur 11. júlí 1965
MORGUNBLAÐID
17
Römm er sú taug
' Á íslandi þurf um við ekki
lengi um að litast til að sjá menn
af útlendu foreldri, sem eru jafn-
sannir íslendingar og þeir, sem
eingöngu eiga forfeður, er dval-
izt hafa hér í meira en þúsund ár.
Á sama veg hefur farið fyrir
flestum þeim af íslenzku bergi
brotnum, sem setzt hafa að er-
lendis. Þeir hafa orðið góðir þegn
ar þeirrar þjóðar, sem þeir hafa
dvalizt með. Slíkum mönnum er
hinsvegar nokkur vandi á hönd-
um, þegar þeir eru sendir sem
fulltrúar heimalands síns, til þess
•lands, sem þeir eru ættaðir frá. í
þeim vanda hefur Bjarne Paul-
son, sendiherra Danmerkur á ís-
landi, nú verið í rúm 5 ár. Faðir
hans var bprinn og barnfæddur
á íslandi, en gerðist góður og
gegn embættismaður suður við
Eyrarsund. Sonur hans var alinn
upp sem hreinn Dani, og hefur
setíð talið sjálfan sig danskan.
Vegna frábærs dugnaðar varð

Frá Reykjavíkurtjörn
REYKJAVIKURBREF
LaugarA 10. júlí -
Danir urðu að
eigast einir við
hann, miðað við það, sem í Dan-
mörku tíðkast, ungur að árum
sendiherra. Hann var þá sendur
til ættlands föður síns. Hér á
hann fjölda náinna skyldmenna.
í gamla daga var sagt, að enginn
væri spámaður í sínu föðurlandi.
Það er bæði kostur og galli að
vera svo tengdur landi, sem mað-
ur er sendur til, eins og Bjarne
Paulson er íslandi. Öllum, sem
til þekkja, er ljóst, að gallana
hefur hann yfirunnið og neytt
kostanna eins og bezt mátti
verða. Hann hefur verið virðuleg
ur fulltrúi síns heimalands, sam-
vizkusamur og kappsfullur, eins
og eðli hans stendur til, en sam-
tímis góður vinur íslands. Eng-
inn hefur nokkru sinni efast um
•ð hann er ágætur fulltrúi fóstur
jarðar sinnar. En á honum hefur
einnig sannazt, að römm er sú
taug, er rekka dregur foðurtúna
til. . •
\næ"juríkvir
ávöxtur
f samskiptum Dana og íslend-
Inga. frá stríðslokum 1945 hefur
verið eitt erfitt viðfangsefni,
lausn handritamálsins. Að henni
hafa; margir góðir menn unnið.
fsleridingum hefur verið þar erf-
Itt um vi'k, vegna þess að þarna
var úm að xseða mál, sem Danir
einir geta tekið ákvörðun um.
Þeir urðu að gera það upp við
ajálfa sig, hvort þeir teldu rétt að
láta handritin fara aftur til ís-
lands. Harkaleg afskiptasemi af
ísledinga hálfu var aldrei líkleg
til þess að greiða fyrir því, að
handritin kasmu aftur. Hinsvegar
urðu ísiendingar að leitast við að
vekja skilning Dana á málinu, að
þessu hafa sendiherrar Islands
í Danmörku látlaust unnið undan
farna áratugi.' Dr. Sigurður Nor-
dal var vaiinn til sendiherra-
•tarísins með þetta íyrir augum.
Eins og Vænta mátti, vann hann
i þyí ómetarilegt verk
auðriaðlst þó ekki að'færa ávöxt
iðju sinnar í hús. Eftirmaður
hans, Stéfán ' Jóh. Stefánsson,
komast þar sýnu nær. Með sinni
alkunnu iagni og óbrigðulu sam-
böndum við ráðaridi danska stjórn
xnálárrtérih; greiddi hann mjög fyr'
ir framgangi málsins. Löggjöfin
um afhendingú handritanna var
•amþykkt 'í hans sendih'et-ratíð.
En hiriir dörisku seridiherrá á ís-
landi eiga éinnig sinn þaft f'því,
hversu vel málinu þefur vegnað.
Þar er einnig órofin röð þeirra
manna, sem lagt hafa sig alla
fram úm að leiða * þetU mál til
farsællegra lykta.
Því héfur nýlega verið haldið
fram, að íslendingar hafi van-
rækt að hafa sig nóg í frammi í
þessu mikla máli. Sú kenning er
furðuleg, einmitt eftir að fengin
er sú lausn, sem ætla mætti að
örugglega sannaði, að rétt hefur
verið á málum haldið. En ætíð
verða einhverjir til þess að finna
að öllu því, sem gert er. Ljóst
var, að ótímabær afskipti íslend-
inga hlutu að spilla fyrir þeim
góðviljuðu mönnum, sem vildu
leysa málið okkur í hag. Við eig-
um sannarlega mörgum góðum
mönnum miklar þakkir að gjalda.
Nöfn þeirra, sem í þeim efnum
lögðu á sig mikið erfiði og settu
jafnvel stjórnmálafylgi sitt í stór
hættu fyrir drengskap í okkar
garð, munu verða greypt í hug-
um fslendinga um langan aldur.
Við erum fáir, en langminnugir
á það, sém okkur er gott gert.
Hinu megum við gjarnan gleyma,
sem misfarið hefur í skiptum okk
ar við Dani. Þó er það harla lær-
dómsríkf, að það er hin gamla
yfirráðástétt, sem öldum saman
misfór méð mál islands, er einnig
nú hefur reynzt okkur verst.
Þetta skaðar ekki að hafa í huga,
um leið og við þokkum allri
dönsku þjóðinni, því að hennar
er heiðurinn af að láta ekki þessa
hérra ráða lengur.
Okkur tengdastir
Bjarne . Paulson sagði í viðtali,
við Morgunblaðið eitthvað á þá
leið, að engin þjóð væri íslend-
ingum tengdari én Danir. Þéttá
er vissulega rétt.' Hvergi erléndis
eru fléiri islenzkir námsmenn en
í Danmörku. Til einskis lands
kjósa íslendingar fremur að ferð-
as.t en til Darimerkur. Ðönsk'blöð
— ekki öll ýkja merkileg —r eru
Honum me'ra lesin hér á landi en nokk-
ur önnur útlend blöð. Dánska er
fyrsta útlenda málið, sem íslend-
ingar læra í skólum, og það, sem
okkur er auðveldast ao tala — að
vísu á okkar veg — ef nokkur
æfing fæst. Því fer svo fjarri, að
sliiin á hinum óeðlilegu stjórn-
málatengslum landanná hafi orð-
ið til þess að fjarlægja íslend-
inga frá Dönum, að samskipti
þjóðanna hafa aldrei verið báð-
um jafnhagkvæm, einá óg nú, og
hugur okkar til þeirra aldrei
verið hlýrri. Einmitt hinn víðari
. sjóndeildarhringur, sem sjálfstæð
ið hefur gefið ók'kúr, hefur vakið
skilning okkar á því; hvílík af-
bragðsþjóð Danir eru, og hversu
margt við getum af þeim lært.
Þetta er svo, þótt landshættir séu
þar allir aðrir en á íslandi, svo
ólíkir, að Danir eiga nú sem fyrr
mjög erfitt með að setja sig í
okkar spor, og við ættum í mörgu
fremur að leita fyrirmynda -þar
sem fólkið er okkur bæði skyld-
ara og landshættir líkari.
Efogef
Fróðlegt er að íhuga spurningu
háttsetts Norðmanns, ekki alls
fyrir löngu; sá er ekki stjórn-
málamaður en hygginn og marg-
reyndur, Hann varpaði því fram
í einkasamtali við íslending,
hvernig farið hefði með samband
íslands og Danmerkur, ef Krist-
ján X. hefði flúið undan Þjóð-
verjum til íslands og setið hér á
meðan á stríðinu stóð. Norðmað-
urinn spurði, hvort hérvist kon-
ungs mundi hafa haft áhrif á sam
band landanna á þann veg, að
konungdæmi hefði haldizt á ís-
landi. fslendingurinn svaraði án
umhugsúnar hiklaust, að svo
mundi hafa farið. Ef konungur
héfði hegðað sér svo, mundi hann
hafa rótfest konungdæmið á ís-
landi. Hann valdi hitt, sem Dön-
um kom bétur, og íslendingum
hefur aldrei komið til hugar að
setja út á, en hlaut áð leiða til af-
náms konupgsdæmis hér. Slíkar
bollaleggingar eru vitanlega gjör
samléga þýðingarlausar, en þó
vakna ætíð upp þvílíkar spurn-
ingar. Eins og þessi, sem Norðmað
urinn spurði eingöngu sem hug-
ardæmi, án þess að nokkuð ann-
að byggi á bak við: Mundi það
hafa leitt til sambands íslands og
lýoregs, ef Nofegskonungur hefði
sézt að á fslandi j stað Englands
á striðsárunum? fslendingurinn
svaraSi afiiráttárlaust neitandi.
Svo mundu Senriilega allir aðrir
einnig hafa gert. Þessi orðaskipti
eru dæmi þess, sem Bjarne Paul-
son réttilega sagði, að íslendingar
eru tengdari Dönum en nokkrum
öðrum.
Deila
um 50 eða
dollara
Áðúr fyrr voru það lög í
Bandaríkj unum, . fgrðalangar,
S|em fóru þaðan úr landi, máttu
hafa héim með sér tollfrjálsar er-
lendar vörur, allt að 500 dollara
virði, Kennedy forseti fékk þessu
breytt í sinni stjórnartíð. Um
nókkurra ára bil vár upphæðin
lækkuð ofan í 100 dollara. Sá
fipstur hefði runnið út á þessu
ári, ef ekki hefði verið að gert.
Johitson fékk takmörkunina fram
léngda, og vildj enn herða á ofan
i 50 dollara virði. Bandarikja
þing fékkst hinsvegar ekki til að
lækka upphæðina úr 100 dollur-
um í 50. Hærri upphæð vilja
Bandaríkjamenn ekki heim-
ila á tollfrjálsum innflutn-
ingi ferðamanna, því að þeir
telja, að slíkt mundi stofna
greiðslujöfnuði sínum við aðrar
þjóðir í voða.
Hvað mættum við íslendingar
þá segja?
Við munum tímana tvenna. —
Ekki alls fyrir löngu voru svo
strangar gjaldeyrishömlur á þeim
sem til útlanda fóru, að í fram-
kvæmd nálgaðist farbann, ef al-
varlega hefði verið tekið. Sumum
yfirspekingum þótti þó ekki nóg
að gert. Einn af helztu fjármála-
forkólfum Framsóknar, sem
stöðu sinni samkvæmt fór sjálfur
oft á ári til útlanda, fjargviðrað-
ist þá mjög yfir óhóflegum utan-
landsferðum annarra íslendinga.
Nú er fjárhagur landsins orðinn
svo góður, að jafnvel Móðurharð-
indamennirnir efna til hverr-
ar utanlandsferðarinnar eftir
aðra fyrir börn og ungl-
inga Enginn telur slíkt
eftir. En vissulega er þörf á því
gagnvart öllum, sem til útlanda
fara, h$ort sem er sér til skemmt
unar eða stöðu sinni samkvæmt,
að betur sé ■ fylgzt með því, að
þeir flytji ekki inn óhóflega mik-
ið af tollfrjálsum varningi. Tor-
séð er, að við höfum efni á því
að vera ríflegri í þeim efnum en
ríkasta þjóð í heimi, Bandaríkja-
menn.
Gera sjálfa sig
að fíflum
Skoplegt ér að lesa skrif Tím-
ans um það, að krafa stjórnarand
stæðinga um aukafund Alþingis
hafi átt þátt í því, að síldveiði-
deilari leystist svo fljótt, sem
raun bar yitni. Ef málið hefði
vérið látið liggja, og eftir þeirri
kröfu hefði verið farið, riiúndi
það óleyst enn. Sennilega hefði
þá þprft að biða til júlíloka, og
jafnvel langt fram í ágúst, þang-
að til síldveiðiflötirtn hefði látið
aftur úr höfn. Skrítið er, að ó-
héimskir menn skuli gera sig áð
slíkum fíflum,’eins og skriffirinar
Tímans gera í. þessu. Skiljanlegt
er, að stjórnarandstæðingar tali
um afi ríklsstjórhin hafi látið í
minní pokann. Vissulega bæri
nýrra við, ef þeir segðu um þetta
það sem satt er, að allir höfðu
sæmd af lausn deilunnar, þ.e. all-
ir, sem að því unnu, að hún end-
aði fljótlega. Engum getum skáí
að því leitt, hversu 'mikið tjón
hefði getað af henni orðið, ef að
ráðum stjórnarandstæðinga hefði
verið farið. Sem betur fér ér svO
að sjá, að raunverulegt tjón hafi
ekki orðið mikið, vegna þess að
engin síldveiði hefði hvort er eð
orðið þéssa daga. Hirin sýrtilegi
árangur fyrir sjómenn og útgerð-
armenn er hinsvegar sá, að síld-
arverðið frá 10. til 15. júní hækk-
aði um 9 til 10 milljónir, og flutn
ingsgjald sem nam u.þ.b. 4 miilj.
var fellt niður. Samtals verða
þetta 13—14 milljónir króna, og
geta menn reiknað út, hversu
marga klukkutíma flotinn mundi
vera að afla þess verðmætis, ef
veruleg veiði er á annað borð.
Af hverju drógust
samningar við
Dagsbrún?
Það var fyrst í þeirri viku,
sem nú er að líða, sem alvarleg-
ar samningaviðræður tókust
milli Dagsbrúnar og vinnuveit-
enda. E.t.v. hafa hin hörmulégu
veikindi Eðvarðs Sigurðssonar
átt einhvern þátt í að seinka
samningum. Þó hafa þau senni-
lega valdið þar minna um en
flestir ætla. í Hvítasunnusamn-
ingunum við verkalýðssfélögin á
Norður- og Austurlandi kom
glögglega í ljós, að forráðamönn-
um verkalýðsfélaganna, sem eru í
Reykjavík og nágrenni, fannst
ekkert liggja á um samningsgerð.
Skýringarinnar á því var ekki
langt að leita. Ekki þurfti annað
en að lesa Þjóðviljann. Um þær
mundir var þar skrifað dag eftir
dag á þá leið, að verkalýðsfélögin
ættu enga sámninga að gera. —
Fullkomin ástæða er til þess að
ætla, að flestir forustumenn
verkalýðshreyfingarinnar hafi
verið á annarri skoðun. En þeir
lágu undir ofurþunga kommún-
istaflokksins. Hann lagði blátt
bann við því, að samningar væru
gerðir. Kommabroddarnir vissu
hvað þeir voru að gera. Eins og
vant er, vilja þeir koma á öng-
þveiti og telja, að með því geti
þeir brotið niður það þjóðskipu-
lag, sem þeir hatast við. Að þessu
sinni töldu þeir sig hafa enn rík-
ari ástæður en ella til að stunda
sína þokkalegu iðju. Broddar
þeirra hafa haft þá von, að ef
þeir geti efnt til nógu mikils ó-
friðar á vinnumarkaðinum, þá
gætu þeir hindrað stóriðjufram-
kvæmdir og Búrfellsvirkjun. Of-
an á þetta bættist, að von var á
heimsókn frá Rússlandi. Hingað
áttu að koma erindrekar komm-
únistaflokksins, svokallaðir „þing
menn“ í Sovét-Rússlandi. Ekki
var ónýtt að geta sýnt þeim
vinnustöóvanir og skæruhernað
í hinu isienzka „auðvaldasþjóðfé-
'•■-'f-: í-'t t-r"?
Þurítu tíma til a&
suui
frain
Eiginlegir verkalýðssinnar eru
stórvirkjuninni alls ekki eina
fjandsamlegir og Mpskva-komm-
ar. Þeir voru einnig ófúsir til
þess að gera þann félagsskap, sem
þeir eru ábyrgir fýrir, áð sýnis-
grip fyrir hiná rtússnesku komma
íeiðtoga með þeim hætti, sem
línukommarnir hér vildu. En
verkalýðssinnarnir höfðu ekki
nægan styrk til þess, áð komá
SÍnum vilja umsvifalaust fram.
Þeir urðu að fara með löndum,
og treystu sér' ékki til þeás að
gera allsherjarsámninga i líkingu
við það, sem gert var með júní-
samkomulaginu í fyrra. Nú loks
þegar þeir fengust til álvarlegra
viðræðna komust samningar
skjótlega á. Þá er miðað við
44 bíma vinnuviku í stað 45 í
fyrri sa.min.gum í su.mar. Eftir
Hvítasunnusamningana var ljóst
að félögin hér fengjust ekki til
að sernja' um irvinni vinriútíma-
styttingu. Þetta eitt ræður ekki
úrslitum um afkomu atvin.nuvega
og að oðru leytí er grundvöllur-
inn í flestu hinn sami og fyrir
norðan. og austan. Vissulega er
teftt á tæpasta váð um kaup-
hækkánir og hljóta þó .aMir góð-
viljaðir menn að fagna því, að
samningar hafa tekizt.