Morgunblaðið - 03.11.1965, Blaðsíða 17

Miðviku<?aj*ur 3. nóv. 1965
MORGUNBLAÐIÐ
17
Observer:
Hlutlaust norrænt
varnarbandalag
FIN'NSKUR stjórnmálamað
ur sagði fyrir skemmstu í
ræðu, sem hann hélt opin-
berlega, að ef Noregur og
Danmörk segðu sig úr Nato og
gengju í hlutlaust varnar-
bandalag með Finnlandi og
Svíþjóð, væri öryggi Skandi-
navíu tryggt og gætu Finnar
þá losað sig undan hernaðar-
legum skuldibindingum hins
gagnkvæma aðstoðarsáttmála,
sem stjórnar sambandi þeirra
við Rússa-
>að hefur lengi verið á-
hugamál Rússa, að Skandi-
navía yrði hlutlaus, en til-
efni þessarar tillögu var frem
ur vafi sá, sem de Gaulle hef
um talið vera á framtíð Nato,
en hann hefur komið af stað
öldu af áhyggjum og almenn
um umræðum um öryggi og
varnir í höfuðborgum Norður
landa.
Skandinavisku löndin hafa
þá sérstöðu í Vestur-Evrópu,
að vera nágrannalönd Sovét-
ríkjanna án þess að vera lepp
ríki. Af þessum orsökum hafa
þau alltaf kunnað að meta
gildi Nato. Frá upphafi sam-
takanna árið 1949 hafa þau
haldið stjórnmálalegu og
hernaðarlegu jafnvægi á þessu
svæði, sem Rússar hafa öldum
saman verið viðkvæmir fyrir,
vegna þess að það liggur um
mynni Eystrastlts, sem er út-
gönguleið þeirra til hafsins.
Einnig eru þau í leiðinni til
stranda Síberíu.
Noregur og Danmörk eru
í Nato. Svíþjóð er hlutlaus,
en í reynd hliðholl vestrænum
ríkjum. Finnland er einnig
hlutlaust, en innan áhrifa-
svæðis Sovétríkjanna- Saman
mynda löndin landamæri, sem
haldast meðan jafnvægi helzt
milli hinna andstæðu afla,
sem maptast þar.
Jaínvel Sviar og Finnar
viðurkenna (þó ekki opin-
berlega) mikilvægi Nato fyr-
ir öryggi sjálfra þeirra. Til
dæmis er almennt talið gef-
ið, að hernaðarlegt skipulag
Svíþjóðar sé byggt á þeirri
fullvissu, að ef til ófriðar
kæmi, nytu Svíar vestrænnar
aðstoðar. Og í utanríkisstefnu
álíta báðar þjóðirnar að bæði
austur og vestur séu fylgj-
andi friðsamri Skandinavíu.
En núverandi ástand byggist
á tilveru Nato í Norðri; ef
það hyrfi, myndi það raska
jafnvæginu.
Það er þess vegna skilljan-
legt, að sundrunaraðgerðir de
Gaulles og sú staðreynd, að
I. Virolainen
Atlantshafssáttmálinn rennur
út 1969, hafi byrjað að vefj-
ast fyrir skandinaviskum her
mönnum og stjórnmálamönn-
um og þeir hafi farið að hugsa
um framtíðina, ef svo færi að
Nato leystist upp eða breytti
um mynd.
Eina sennilega lausnin er
norrænt varnarbandalag og
væri hlutleysi þess verndað af
stórveldunum.
Um nokkurt skeið hefur ver
ið óformlegt samband milli
Svía og Norðmanna og etv-
Dana. Þetta samband hefur
verið trúnaðarmál og lítið
Jens Otto Kragh
sem ekkert lekið út til blaða
í Skandinavíu. Núverandi
umræður hófust með grein
í ensku blaði. I þeirri grein
sagði, að Svíar hefðu leitað
eftir hernaðarbandalagi við
Norðmenn. Varnarmálaráð-
herra Svía, Sven Andersen,
neitaði því og hið sama gerði
utanríkisráðherra Norðmanna
Halvard Lange. En yfirmaður
upplýsingadeildar norska ut-
anríkisráðuneytisins staðfesti,
að Svíar hefðu raunverulega
sent út menn til þess að kanna
jarðveginn fyrir hernaðar-
bandalag, ef Noregur segði
sig úr Nato. Þetta var gert á
óformlegan hátt — en senni-
lega að vitund æðstu manna,
ef ekki með fullu samþykki
þeirra.
Per Borten
í viðræðum halda sænskir
embættismenn því fram, að
norrænt hernaðarbandalag
myndi ekki þjóna sænskum
hagsmunum. Ekki kemst mað
ur þó hjá því að álíta þetta
stafa frémur af innanlands-
málum en utanríkismálum, og
einnig að þetta stafi af vilja
þeirra til þess að forðast að
svo líti út sem sænska ,
stjórnin sé að géra sér
hugmyndir um að víkja frá
hlutleysisstefnu sinni-
Hlutleysi er rótgróið hjá
Svíum og þeir gætu ekki tekið
neins konar erlendum
skuldbindingum, ekki einu
sinni jafn greinilega skyn-
samlegu fyrirkomulagi og
hernaðarbandalagi við Noreg,
en Noregur gæti varla verið
meira tengdur Svíþjóð, hvað
viðkemur sögu, tungu og
venjum. Ef einhver hreyfing
er meðal sænskra stjórnmála
manna í átt til breytinga, yrði
að undirbúa þær vandlega
mörg ár fram í tímann, svo að
þegar til breytinganna kæmi
væri almenningur móttæki-
legur fyrir hugmyndina.
Ekki leikur vafi á því, að
nokkrar áhyggjur ríkja, sér-
staklega í Danmörku og
Noregi, yfir komandi atburð-
um, því ef Bandaríkin tækju
meiri þátt í atburðarásinni í
Austurlöndum fjær, yrðu þau
að leggja minni áherzlu á
málefni Evrópu, en það gæti
leitt til þess að Rússar ykju
enn þrýsting sinn á Skandina
víu.
Einar Gerhardsen, fyrrver-
andi forsætisráðherra Noregs
sagði fyrir skemmstu, að þrýst
ingur frá Sovétríkjunum hefði
verið svo ákveðinn og óþægi-
legur á fyrri hluta sjötta ára-
tugsins, að sér hefði fundizt
hann hafa „komið við frelsi
landsins og sjálfstæði“. Hann
gaf sérstök dæmi, sem aldrei
hefur verið skýrt frá áður.
Hann talaði greinilega eins og
hann gerði til þess að verja
Nato í núverandi andrúms-
lofti vafa og áhyggna. Hann
gaf i skyn að um leið og Nato
hefði verið stofnað, hafi þrýst
ingur frá Sovétríkjunum
horfið.
Hvað viðkemur Dönum,
geta þeir varla hugsað sér
annað en framhald Nato- Ef
það losnar upp, verða þeir að
ganga í varnarbandalag með
Vestur-Þýskalandi, því bæði
hernaðarlega og landfra?ðilega
séð fylgja þeir meginlandinu.
Fáir Danir myndu taka þessu
öðruvísi en með óánægju, og
vildu fremur vera í stærra
bandalagi, þar sem Þýzkaland
væri aðeins eitt af þátttöku-
löndunum og gæti ekki stjórn
að þeim.
Finnar geta aðeins vonazt
til framhalds á núverandi á-
standi, því hver breyting
myndi ná til þeirra á meira
eða minna óþægilegan hátt.
Þess sjást nú merki, að Rúss
ar séu að byrja að nota þá
sem beitú fyrir hin Skandina-
víulöndin. Uppástungan er á
þá leið, að ef Noregur og Dan
mörk yfirgæfu Nato, gæti svo
farið að Finnar vrðu leystir
undan hernaðarlegum skuld-
bindingum sínum og leyft að
ganga í hlutlaust norrænt
varnarbandalag. Verið getur
að Rússar vijdu greiða fyrir
að losna við Nato úr þessum
heimshluta með því að leysa
Finna þannig undan skuld-
bindingum við sig. Þetta virð
ist liggja að baki því, sem gef
ið hefur verið í skyn í þessa
átt í blöðum og ræðum stjórn
málamanna. Einhvern veginn
yrðu föst tök á framtíð Nato
og öryggi Vestur-Evrópu sér
staklega velkomin í Skandina
víu nú-
(Observer — öll réttindi
áskilin).
Ákvæðisvinnutaxti
settur fyrir rafvirkja
Leikfélag^ Akureyrar sýnir:
Skrúðsbóndonn 09 Sveden-
hjelms-fjölskylduna
NÝLEGA var saminn ákvæðis-
vinnutaxti fyrir rafvirkja og er
það í fyrsta skipti sem slíkur
taxti kemur fram. Af því tilefni
voru blaðamenn boðaðir til fund
*r á nýrri skrifstofu ákvæðis-
vinnunefndar rafvirkja að Skip-
holti 37, þar sem Andrés Andrés-
son form. nefndarinnar skýrði
frá hinu nýja ákvæðisvinnu-
fyrirkomulagi.
Andrés Andrésson sagði m. a.,
að með ákvæðisvinnufyrirkomu-
lagi ynnist það tvennt, að raf-
virkjar fengju yfirleitt hærri
laun fyrir sína vinnu og að
kostnaður yrði yfirleitt minni
fyrir viðskiptavini og verkið yrði
fljótar unnið. Með þessi atriði í
huga hefðu stéttarfélög rafvirkja
farið þess á leit við Iðnaðarmála-
stofnun Islands að hún aðstoðaði
við uppbyggingu á grundvelli að
ékvæðisvinnutaxta í samráði við
þar til kjörna fulltrúa félaganna.
Þessari málaleitun hafi verið
vel tekið og í ársbyrjun 1963
hafi I.IVLS.L ráðið Sigurð Hail-
dórsson verkfræðing til að taka
að sér uppbyggingu á ákvæðis-
vinnugrundvelli í samráði við
formenn félaganna. Hinn 29.
apríl sl. var svo undirritað sam-
komulag milli F.L.R.R. og F.Í.R.
•um tilhögun á ákvæðisvinnu
fyrir rafvirkjun.
Ýmsar nýjungar mun að finna
í hinum nýja ákvæðisvinnu-
grundvelli, að því er Andrés
tjáði blaðamönnum. T. d. er inni-
faldar reglur um hvernig skila
skuli ákveðnum verkefnum og
margt fleira.
í ák.væðisvinnunefnd eiga sæti
þrír menn, þeir Þorlákur Jóns-
son, rafvirkjameistari, Magnús
Geirsson, rafvirki og Andrés
Andrésson, sem er formaður
nefndarinnar. Eins og áður er
sagt, stárfrækir nefndin skrif-
stofu að Skipholti 37, en hlut-
verk nefndarinnar og skrifstof-
unnar er sem hér segir:
Að yfirfara alla ákvæðis-
vinnuútreikninga vegna verka,
sem unnin eru eftir tímaskrá.
Teljast slíkir útreikningar því
aðeins fullgildir, að skrifstofan
hafi endurskoðað þá og staðfest
réttmæti þeirra með áritun sinni.
Nefndin skal endurskoða og
gera breytingar á ákvæðisvinnu-
grundvellinum og almennum á-
kvæðum hans, eftir því, sem
fengin reynsla segir til um og
þörf krefur, hvort heldur er
vegna ósamræmis eða ágalla á
ákvæðisskránni, vegna nýrra
vinnuaðferða, efna eða tækja,
vegna niðurstaða tímamælinga,
eða af öðrum ástæðum. Skal
nefndin jafnan til kynna samn-
ingsaðilum og handhöfum taxt-
ans um slíkar breytingar á
skránni.
Telji nefndin ástæðu til, hefur
hún rétt til að rannsaka eða
meta verk, sem unnin hafa verið.
Nefndin sér Um, að „fyrirmæli
um vinnubrögð“ sem fylgja taxt-
anum séu á hverjum tíma í fullu
samræmi við þær kröfur, sem
gera skal ura vönduð vinnubrögð
Og að endurskoðun fyrirmælanna
fari fram reglulega. Gerir nefnd-
in breyingar á fyrirmælunum, ef
endurskoðun sýnir þörf á.
Leiki vafi á, að verkgæði séu
fullnægjandi, og upptfylli kröfur
um verkvöndun, sbr. „fyrirmæli
um vinnubrögð", getur netfndin
látið fara fram athugun á því.
Lætur hún hlutaðeigandi aðilum
i té umsögn síná, ef óskað er.
AKUREYRI 2. nóvember. I.eik-
félag Akureyrar frumsýnir sjón-
leikinn Skrúðbóndann e f t i r
Björgvin Guðmundsson fimmtu-
daginn ellefta nóvember næst-
komandi. Leikurinn er tekinn til
sýningar nú meðal annars í til-
efni af því, að höfundurinn hefði
orðið 75 ára á þessu ieikári, eða
hinn 26. apríl næstkomandi.
Leikstjóri er Ágúst Kvaran,
leikendur tíu, og auk þess dans-
Og söngfólk, þannig að alls koma
3'5 manns fram á sýningunni.
Leikurinn hefur aðeins verið
sýndur einu sinni áður, það var
árið 1941, og var sú sýning einn-
ig á vegum Leikfélags Akureyrar
og undir stjórn Ágústs Kvarans.
Þá stjórnaði höfundur sjálfur
flutningi atlrar tónlistar, sem er
mikil og fjölbreytt, en nú verður
Áskell Jónsson söngstjóri. Dans-
ana hefur frú Margrét Rögn-
valdsdóttir samið og æft. Jakob
Tryggvason leikur á orgel á und-
an hverjum þætti. Aðstoðarmað-
ur við hljómlist er Björgvin
Júníusson. Með stærstu hlut-
verkin fara Þórey Aðalsteins-
dóttir, Marínó Þorsteinsson,
Björg Baldvinsdóttir, Sigríður
Schiöth og Jóhann Daníelsson.
Leiktjöld hefur Aðalsteinn Vest-
mann málað, en Unnar Bjárna-
son, starfsmaður Þjóðleikhússins,
hefur gert teikningar og „módel"
af sumum atriðunum. Leiktjöld
eru mjög viðamikil, þar sem út-
búa þarf sex ólík svið. Búningar
eru • að mestu leyti fengnir að
láni frá Þjóðleikhúsinu.
Þar næsta verkefni Leikfélags
Akureyrar er gamanleikurinn
Svedenhjelms-fjölskyldan eftir
Svíann Hjalmar Bergman í þýð-
ingu séra Gunnars Árnasonar.
Leikstjóri verður Ragnhildur
Steingrímsdóttir. Leikurinn hef-
ur ekki verið sýndur hér á landi
áður, én var fyrst fluttur í Kaup-
mannahöfn árið 1924 með Poul
Reúmert • aðalhlutvérki.
— Sv. P.