Morgunblaðið - 06.02.1966, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ
Sunnurdagur 5. febrúar 1968

Útgefandi:
Framkvaemdastj óri:
Ritstjórar:
Ritst j órnarf ulltr úi:
Auglýsingar:
Ritstjórn:
Auglýsingar og afgreiðsla:
Askriftargjald kr. 95.00
í lausasölu kr.
Hf. Árvakur, Reykjavík.
Sigfús Jónsson.
Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6.
Aðalstræti 6. Sími 22480.
á mánuði innanlands.
5.00 eintakið.
SÍÐUSTU FALSRÖKIN
Breytir Ironsi stjórnskip-
an Nígeriu?
Nú eru liðnar um það bil
þrjár vikur frá því bylting-
in var gerð í Nígeríu og er
ekki annað að sjá og heyra
en herforingjastjórnin undir
forystu Ironsis, hershöfðingja,
njóti enn mikilla vinsælda.
Síðustu árin hefur Nígería
verið land óánægju og um-
kvartana, en nú heyrist fátt
af slíku. Nú um stundir velta
menn því helzt fyrir sér,
hvað líði valdabaráttunni inn
an hersins, hver verði örlög
hins eða þessa herforingjans
— en ekki er sjáanlegt, að
neinn harmi það, sem gerzt
hefur.
Að sjálfsögðu þurfa blöðin
alltaf að hafa eitthvað til
þess að jagast út af — og
síðasta sunnudag kvartaði
eitt blaðanna í Lagos yfir
því, að fyrrverandi dómsmála
ráðherra landsins, Dr. Elias,
væri enn í fullu starfsfjöri
og virtist einskonar lögfræði-
legur ráðunautur nýju stjórn-
arinnar. Skoraði blaðið á her-
foringjastjórnina að losa sig
við öll gömlu fötin“., eins og
komizt var að orði.
Ljóst er að stjórnin hefur
ekki enn fengið tíma til þess
að hefjast handa um grund-
vallar umbætur. Við höfum
ekki heyrt neitt frekar um
eitt fyrsta loforð Ironsis eft-
ir að hann tók við völdum,
þ.e.a.s. loforð hans um að
koma á nýrri stjómarskrá“
í samræmi við óskir þjóðar-
innar“, eins og hann komst
að orði, —• og ekki hefur
hann látið neitt uppi um það,
hversu lengi hann hyggst
fara með stjórn landsins. Á
hinn bóginn hafa ýmsar at-
hyglisverðar og furðu skjót-
ar ráðstafanir verið gerðar
með það fyrir augum að
„koma þjóðinni í gang“ á ný
ef svo mætti segja, til þess
að afnema verstu og augljós-
ustu agnúana og styrkja
stjórnina í sessi.
Fregnir um helztu ráðstaf-
anir hinna nýju stjómarvalda
hafa ékki borizt úr stjórnar-
búðum í Lagos heldur úr
bækistöðvum héraðsstjórn-
anna, frá herforingjunum,
sem skipaðir voru einskon-
ar ríkisstjórar eða héraðs-
stjórar fjögurra aðal ríkja
eða héraða landsins. í fyrstu
virtist sem ráðstafanir þeirra
væru gerðar án samræmis
hver út af fyrir sig. í Vestur-
ríkinu var afnumið embætti
aðalfulltrúans í London — en
þar hafði ríkið einskonar
sendiherra fyrir sig sérstak-
lega. í Austurríkinu hafa hér
aðsþing verið afnumin og í
Norðurríkinu hafa verið
gerðar sérstakar ráðstafan-
ir til þess að lækka vöruverð.
En ekki leið á löngu áður en
ljóst varð, að bak við þessar
ráðstafanir lá samræmd á-
ætlun. Brýnust var nauðsyn
til aðgerða í Vesturríkinu,
þar serp allt hefur logað í
illdeilum og heift vegna kosn
ingasvikanna og endurtek-
inna brota á lögum og reglu.
Ættarhöfðingjar, sem misstu
laun sín fyrst eftir byiting-
una vegna þess að þeir vildu
ekki viðurkenna nýju stjórn-
ina, fá nú launagreiðslur
reglulega á ný. Lagðar hafa
verið niður hinar óvinsælu
framkvæmdanefndir, sem á
sínum tíma tóku við af ein-
stökum svæðisbundnum ráð-
um. Óvinsælustu embættis-
mönnum hefur verið vikið úr
starfi eða þeir færðir til. En
róttækust var þó sú breyting
sem gerð hefur verið á rétt-
arfarinu, — mega svæðis-
dómstólar nú ekki lengur
dæma í afbrotamálum. Hjá
þeim hefur ekki verið við-
hafður löglegur málaflutn-
ingur, og hafa stjómmála-
menn því getað notað sér af-
brotamál til þess að halda
niðri andstæðingum sínum.
1 Austurríkinu hafa verið
gerðar ýmsar ámóta breyt-
ingar. Almenn þjónustunefnd,
sem áður hafði rétt til að
skipa menn í stöður og færa
þá milli embætta, hefur verið
lögð niður en vald hennar
hefur á síðustu árum verið
misnotað afar mikið. I>ar hafa
einnig verið afnumdar launa
greiðslur til þeirra, sem sæti
eiga í ýmsum nefndum, bæði
Ironsi hershöfðingi.
sem fjalla um ýmis lagaleg
málefni, stynkveitinigar til
skóla og önnur mál og sumar
þeirra verið lagðar niður.
Það, sem hvað atthyglisverð
ast er við þessar aðgerðir,
sem sumir kalla einskonar
„hjálp í viðlögum“, — að-
gerðir, sem vænta má að séu
undanfari annarra róttækari
og stórfelldari — er sú greini
lega samræming og ljósa
heildarstefna, sem þær virð-
ast byggjast á. Aðgerðirnar
virðast allar beinast í þá átt
að draga úr valdi stjórna
hinna einstöku ríkja og und-
irbúa jarðveginn fyrir sterka
miðstjórn landsins alls. Slík
stefna mundi eflaust njóta
vinsælda. Sú skoðun virðist
yfirgnæfandl meðal ungra
framfarasinnaðra Nígeríu-
manna — og var greinilega
ráðandi meðal þeirra sem upp
runalega stóðu að bylting-
unni um miðjan janúar —
að stjórnskipan Nígeríu, þar
sem ríkin fjögur hafa haft
víðtæka sjálfstjórn en stjórn-
in í Lagos verið einskonar
sambandsstjórn, hafi verið
undirrót allra helztu vand-
ræða sem að þjóðinni hafa
steðjað síðustu árin.
Þessi skipting valdsins milli
stjórna fjögurra ríkja hafði
ekki aðeins í för með sér sér-
stök þing og opinbert starfs-
mannakerfi í hverju landinu
voru fjórar rótgrónar valda-
miðstöðvar hefðbundinna
hagsmunaheilda, sem háðu
harða samkeppni sín í milli,
kyntu undir ættflokkadeil-
um og gerðu að engu sam-
ræmdar efnahagsáætlanir
fyrir landið í heild.
Nú hefur stjórnmálaforingj
unum verið rutt úr vegiinum
og nú ætlar Ironsi, hershöfð-
ingi að vinna að því þegjandi
og hljóðalaust að afnema þess
ar valdamiðstöðvar. Það, sem
ungir Nígeríubúar, hvort sem
eru eru innan hersins eða
utan, óska nú eftir, er sterk
einingarstjórn fyrir landið
allt, eitt þing fyrir landið allt
og eitt kerfi opinberra starfs-
manna.
Nígeríumenn hafa oft sak-
að Breta um að hafa komið
á þessu kerfi sjálfum sér til
hagsbóta. En þegar litið er
á sögu áranna 1950-69 kemur
fram allsterk vísbending um,
að það hafi verið stjórnmála-
menn Nígeríu sjálfir, sem
æstu ættflokkanna upp hvern
gegn öðrum, sjálfum sér til
pólitísks framdráttar — og
að þeir hafi sjálfir óskað eft-
ir þessu stjórnarskipulagi. Nú
eru þessir menn horfnir af
sjónarsviðinu, að minnsta
kosti í bili, og svo virðist sem
vinsældir þessa gamla skipu-
lags hafi horfið með þeim.
Ironsi, hershöfðingi, gerir
sér fyllilega ljóst, hvernig
almenningur lítur á þessi
mál. í annarri útvarpsræð-
unni, sem hann hélt eftir
valdatökuna, sagði hann m.a.
„Allir Nígeríubúar vilja
Framhald á bls. 12
¥ umræðunum um stóriðj-
una hafa andstæðingar
hennar tínt til margháttuð
falsrök, sem jafnharðan hafa
verið hrakin. Eitt er þó það,
sem einna lífseigast hefur
verið, þ.e.a.s. að engar áætl-
anir um virkjunarkostnað
mundu standast vegna hækk
andj verðlags hér innanlands.
Einnig þessi fulilyrðing úr-
tölumanna hefur nú verið af-
sönnuð.
Hagstæð tilboð hafa nú
borizt í Búrfellsvirkjun, og
esr þegar ljóst, að kostnaðar-
áætlanir standast fyllilega. í
því sambandi er þess sérstak-
lega að gæta, að í lægstu til-
boðunum, sem bárust í bygg-
ingarframkvæmdir, er 77-85
% fastur kostnaður, en ein-
ungis 15-23% háð verðlags-
breytingum hér innanlands.
Vélabúnaður allur er auk
þess á föstu verði og ekki
háður verðlagsbreytingum.
Er því þegar ljóst að jafnvel
þótt verulegar kaupgjalds-
hækkanir yrðu hér innan-
lands, standast allir útreikn-
ingar, sem gerðir hafa verið,
og virkjunin og orkusalan til
alúmínverksmiðju er jafn
hagstætt og menn höfðu gert
sér vonir um.
En sjálfsagt reyna aftur-
haldsmennimir að finna ein-
hver ný falsrök, og verður
fróðlegt að sjá hver þau
verða.
ÞÁTTUR
VÍSINDANNA
r>kki er langt síðan almennt
^ var hent gaman að veð-
urspánum, og sumir töldu
áreiðanlegra að labba sig út
á bæjarhólinn og líta til
skýjafarsins en skrúfa frá
útvarpinu og vita hvað veð-
urfræðingamir segðu. En í
fárviðrinu um daginn sást
bezt hvers virði veðurþjón-
uistan er. Veðurstofan varaði
rækilega við ofviðrinu með
góðum fyrirvara, og menn
gátu til sjós og lands búið sig
undir að mæta veðurofsan-
um.
Þess vegna varð tjónið líka
minna en ella hefði orðið,
og víst er ástæða til að ætla,
að manntjón hefði getað orð-
ið, ef veðurstofunnar hefði
ekki notið við. Kifrildi og
kvartanir er landlægt, hve-
nær sem eitthvað fer miður
en skyldi — og oft raunar
að tilefnislausu. Hafa veður-
fræðingarnir ekki farið var-
hluta af þessari ónáttúru
fremur en aðrir. Þess vegna
er enn meiri ástæða til að
þakka þeim og minna menn
á hið þýðingarmikla starf,
sem þeir gegna í þágu lands
og þjóðar.
En eins og þeir em marg-
ir, sem þykjast betri spá-
menn á duttlunga veðrátt-
unnar en þeir, sem til þess
hafa lært, þannig eru líka til
menn, sem halda sig svo
náttúrugreinda og skarp-
skyggna, að þeir viti alilt um
veðrabrigði í efnahags- og
viðskiptalífi, og sérstaklega
finnst þessum rnönnum á-
stæðulaust að hlýða á orð
hagfræðinga, nema þá í þeim
tilgangi að snúast öndvert
gegn skoðunum þeirra.
Samt er það svo, að á síð-
ustu árum hefur vegur hag-
fræðinnar stöðugt farið vax-
andi og hlutverk hagvísinda-
manna er mikils metið um
allan hinn frjálsa heim.
Þetta er heldur ekki að ó-
fyrirsynju, því að hagfræð-
ingar hafa sýnt og sannað, að
kenningar þeirra nægja til
að afstýra meiriháttar
kreppum og beina efnahags-
lífi þjóðanna í hinn æskileg-
asta farveg. Án þessarar vís-
indagreinar hefðu framfar-
irnar áreiðanlega ekki orðið
neitt í líkingu við það ,sem
raun er á, og kynni þá meira
að segja að hafa farið svo, að
frjálsar þjóðir yrjðu ofbeldis-
öflum að bráð.
Einnig hér á landi hefur
verið hlustað meira á ráðlegg
ingar hagfræðinga nú á
seinni árum en áður var,
þótt auðvitað séu það stjóm-
málamennimir sem ákvarð-
anir taka og ábyrgð bera á
þeim.
Auðvitað er ekkert við því
að segja, þótt einhverjir sér-
vitringar telji sig eina hafa
vit á öllu, og finnist fráleitt
að hlýða á kenningar þeirra,
sem menntun hafa og kynnt
hafa sér reynslu og kenning-
ar, sem annars staðar er
byggt á. Hagfræðingar gera
heldur ekki kröfu til að telj-
ast óskeikulir, og þess vegna
er hægt að ræða úrræði
þeirra og deila um þau.
En þegar stjórnmálafor-
ingjar og heilir stjómmála-
flokkar lýsa ámm saman yf-
ir andstöðu við allt það, sem
hagfræðin telur reynt og
rétt, þá tekur í hnúkana.
Þannig er það þó með
Framsóknarflokkinn, að
hann hefur snúizt öndverð-
ur gegn öllurn úrræðum,
sem innlendir og erlendir
sérfræðingar telja nauðsyn-
leg. Foringjar hans segja t.d.,
að leiðin til að halda verð-
bólgu í skefjum sé sú, að
sleppa peningamagninu
lausu og láta seðlaflóðið
lækna verðþenslu.
Þetta nefna þeir „hina
leiðina“, og setja upp mikinn
spekingssvip yfir meðfasddri
skarpskyggni sinni, enda ráði
þeir yfir úrræðum, sem
hvergi annars staðar þekkj-
ast og engum hefur dottið í
hug, hvorki stjórnmálamönn-
um eða hagfræðingum.
Raunar er þessi kenning
svo fáránleg, að enga hag-
vísindamenn þarf til þess að
sjá, hvert hún myndi leiða,
ef eftir henni yrði farið. Það
skilur hvert mannsbam, og
vafalaust líka þeir ,sem
þennan málflutning stunda,
þegar hinn broslegi berserks-
gangur rennur af þeim.