Morgunblaðið - 06.02.1966, Blaðsíða 17

SunnurJagur ®. febrúar 1966
MOHGUNBLADIÐ
17
Veðrahlé
r' Með ólíkindum var að fara
hinn 22. janúar sl. úr Reykja-
víkurhöfn í björtu og unaðsfögru
veðri og halda áfram alla leið
tiil Cuxhaven í Þýzkalandi án
þess, að Gullfoss haggaðist meira
en þótt hann sigldi innan hafn-
argarða. Nokkur gustur blés
raunar á móti þegar nálgast var
Þýzkalandsstrendur, en þá var
komið svo í skjól, að engin ó-
þægindi urðu af. Vegria algerrar
stillu og nokkurs frosts hafði ör-
þunn ísskán myndazt i Reykja-
víkurhöfn. Mjög var samt ólíkt
lum að litast, þegar sigla skýldi
inn til Cuxhaven. Þar var allt
fullt af ís, að vísu hvorki þykk-
irni né samanfrosnum, heldur í
allstórum flökum. Þetta var is-
rek, sem borizt hafði með Elbu
sunnan úr Þýzkalandi, og ekki
svo veigamikið, að til verulegs
farartálma yrði. Sagt var, að
höfnin fylltist stundum af þess-
um hroða á nokkrum klukku-
stundum, en hann hyrfi yfirleitt
skjótlega aftur. Nokkur skip
biðu fyrir utan, en Gullfoss fór
tafarlaust inn, þó að nokltur töf
yrði á því, að hægt væri að
leggjast að bryggju, því að drátt-
arbátur þurft’ að ýta ísf ekun-
um írá. í emn stað kemur á
hverjum árstíma siglt er um
Norðurhöf, ætíð getur sjógangur
orð ð meici en landkröbbum
henti. Að siálfsögðu eru þó
meiri líkur flil blíðviðris að sumri
en um hávetur. Að þessu sinni
var hinsvegar stilltara en oftast
að sumrL Þegar svo vill til, þá
eru fá ferðalög ánægjulegri eða
hentugri til hvíldar en sigling
*neð góðu skipi. Enda varð svo
með Gullfossi að þessu sinnL
Þetta er Reykjavík úr lofti og Seltjamarnes. 1 hægra horni neðst ser á Viðey. — Hið efra til
vinstri sést á Kársnesið í Kópavogskaupstað og Álftanes. (Ljósm. Mlbl. Ól. K. M.)
ur gríðarmiklum flutningavögn-
um, t.d. frá Danmörku. Mest af
fiskinum er flutt með járnbraut-
arvögnum suður um allt Vest-
ur-Þýzkaland. En einnig mátti
líta flutningavagna frá Hollandi
og Belgíu, sem komnir voru til
þess að sækja fisk úr Cuxhaven,
og var þó sagt að þeir flyttu
einnig oft þangað fisk frá sínum
heimalöndum og væru stundum
hlaðnir báðar leiðir.
Nýir gestir
Miðvikudaginn 26. janúar vildi
svo til, að þrjú skip með íslenzk-
Tiltölulega litið af honum er þó
látið fara í því ástandi, sem
fiskurinn er í á sjálfum markaðn-
um. Umhverfis söluskálana eru
margháttuð fiskiðjuver, þar sem
fiskurinn er lagaður til eftir því,
sem bezt þykir henta. í þessum
fiskiðjuverum ber mjög á því,
hversu margt kvenfólk vinnur.
Leyndi sér ekki, að fæst af því
hafði þýzkt yfirbragð. Enda
unnu þarna t.d. spánskar stúlk-
ur hundruðum saman. Um slík-
an tilflutning fólks mátti raun-
ar heyra víðar en í Cuxhaven.
Á öllum Norðurlöndum er mikið
aðflutt vinnuafl, nema í Finn-
landi, þar sem menn eiga við
REYKJAVÍKURBRÉF
þvi að þar var allur aðbúnaður
#vo sem bezt má verða.
Föng
in koma
víða að
fbúar Cuxhaven eru um 47
þúsund. Þeir lifa mest á mót-
töku fisks að vetri og baðgesta
að sumri. Nú var allt í fullu
fjöri í fiskihöfninni, en baðströnd
in auð og eyðilegt umhverfis
hótelin við sjávarströndina. Fróð
legt var að koma á fiskimarkað-
inn, sem hefst kl. 7 að morgni
Og stendur um klukkutíma,
eftir því hversu mikill fiskur hef
ur borizt að. Fiskitegundirnar,
pem á boðstólum voru, höfðu ver-
ið vandlega sundurgreindar inn-
*n þess farms, sem þær höfðu
borizt með. Þær voru ótrúlega
margar, og þurfti lærdóm til að
kunna skil á þeim öllum. For-
stöðumenn markaðarins kunnu
hiklaust að greina frá því, hver
not væri að hverri tegund um
sig. Þarna mátti t.d. líta allstór-
an hákarl og var sagt, að hann
væri hafður til reykingar. Ótrú-
legar sveiflur var sagt að ættu
sér stað á verðlagi, svo að aldrei
væri með öryggi hægt að sjá
fyrir hver útkoman yrði.
Aðalfiskmóttökuhafnir í Vest-
ur-Þýzkalandi eru auk Cuxhav-
en, Bremerhaven og Hamborg.
Skammt er á milli þeirra allra.
Er því hægt að beina einstök-
um sendingum til þeirrar hafn-
ar, þar sem markaðshorfur eru
taldar beztar hverju sinni. Mikla
sérþekkingu og æfingu þarf til
þess að geta sagt um það, svo
að af nokkru viti sé. í þeim efn-
um njótum við Íslendingar góðra
ráða ágætra umboðsmanna. Ræðis
smaður okkar í Cuxhaven, Stabel,
hefur slíkt orð á meðal ís-
lenzkra farmanna, að þeir sögðu
Juuranto-feðga í Helsinki eina
jafnast á við hana í hjáipsemi.
Til markaðarins kemur fiskur-
inn ekki einungis með skipum,
eem hafa verið á úthafsveiðum
og bátum frá heimamiðum, held-
Laugard- 5. febr.
um fána lágu í Cuxhaven: Gull-
foss, Jarlinn og Jón forseti. Afli
hins síðastnefnda var seldur á
fiskmarkaðinum þá um morgun-
inn, en frystri síld var landað úr
Gullfossi og Jarlinum. Daginn
áður hafði verið þar leiguskip
frá Eimskip með samskonar
farm, nokkru af honum landað
í Cuxhaven, en farið með hitt
til Hollands eða Belgíu. Mark-
aðsmöguleikar íslendinga, bæði á
bolfiski og frystri síld, eru að
sjálfsögðu mjög háðir því, hversu
mikið berst að annars staðar
frá. Þess vegna má það verða
okkur til umhugsunar, sem tíð-
indum þótti sæta í Cuxhaven, að
ekki alls fyrir löngu höfðu kom-
ið þar og selt farm sinn tvö
rússnesk skip, er fluttu samskon-
ar frysta síld og íslenzku flutn-
ingaskipin voru með að þessu
sinni. Þetta var í fyrsta skipti,
sem rússnesk skip höfðu komið
þessara erinda til Cuxhaven, og
hafði líkað prýðisvel við vöru
þeirra. Rússar höfðu látið uppi
áhuga fyrir áframhaldandi sölum
á þessum markaði. Rússnesku
samningamennirnir hafa ekki
ýkt, þegar þeir fullyrtu við ís-
lendinga í síðustu verzlunarsamn
ingum, að áhugi Rússa fyrir inn
flutningi síldar væri harla lítill,
því að þeir væru orðnir útflytj-
endur síldar. Hinn öruggi, eilífi
markaður, sem sumir fullyrtu að
að verða mundi hjá þessari
miklu meginlandsþjóð er nú úr
sögunni. Framsýnir menn hér
sögðu það raunar fyrir, strax
og gerðar voru tilraunir til að
tengja efnahagskerfi okkar nær
eingöngu við rússneskan mark-
að. Héðan í frá verðum við að
búast við vaxandi samkeppni í
Vestur-Evrópu frá Rússum, og
má þá nærri geta, hversu örugg-
ir markaðir okkar í Austur-Ev-
rópu verði.
Erlent vinnuafl
Eins og fyrr segir, þá senda
Cuxhavenmenn fisk, sem þar
berst á land út um allar trissur.
árstíðabundið atvinnuleysi í
stórum stíl að stríða.
Ýmsir örðugleikar eru sam-
fara þessum flutningum. Sára-
fátt þessa fólks ílendist þó í þeim
norðlægu löndum, þar sem það
sækist nú eftir vinnu. En menn
láta örðugleikana ekki hindra
æskilegar framfarir. Enginn
vill verða aftur úr. Allar vita
þessar þjóðir, að einangrunin
gamla er úr sögunni, og sakna
hennar fáir aðrir en forhertir
afturhaldsseggir. Okkur íslend-
inga hafði einangrunin nær drep
ið með öllu. Meðal þeirra þjóða,
sem í meira nábýli bjuggu, skap-
aði hún vanþekkingu og fjand-
skap, sem leiðir af ókunnugleika
á annarra högum. Hún varð
þannig undirrót síendurtekins
ófriðar og blóðsúthellinga, eða
„þegar betur lét“, efnahagsöng-
þveitis og fátæktar.
sigurveg-
Enginn
ari enginn sigr-
aður
Fyrir síðustu helgi héldu utan-
ríkisráðherrar Efnahagsbanda-
lagsþjóðanna sex fund suður í
Luxemburg til þess að reyna að
semja um lausn ágreiningsefna,
sem sumir óttuðust að verða
mundú bandalaginu að bana.
Segja má, að þar hafi verið
fimm á móti einum. Frakkar
stóðu einir síns liðs. Þeir vildu
skjóta sér undan þeim skuld-
bindingum, ~em felast í stofn-
samningi bandalagsins og talið
er að setji nokkrar hömlur á al-
gert fullveldi bandalagsríkjanna.
Af ríkjunum sex er Frakkland
nú hið eina, sem lítur á sig sem
stórveldi. Það vill ógjarna vera
í bandalagi við aðra, nema það
geti sett hinum kostina. Þessu
vilja þeir minnimáttar ekki una.
íslendingar eru fjær því en nokk
ur þjóð önnur að vera stórveldi.
Þó er sanni nær, að við skiljum
skoðanir og afstöðu Frakka í
þessu betúr en flestir aðrir. For-
sendurnar eru ólíkar, en niður-
staðan furðulega lík.
Á fundinum í Luxemburg lauk
löngu þófi með því að gert var
samkomulag þess eðlis, að aðil-
ar sögðu, að enginn hefði sigr-
að og enginn verið sigraður. All-
ir fengu nokkuð fram af því,
sem þeir töldu máli skipta, en
enginn allt. Þrátt fyrir marg-
háttaða örðugleika og hagsmuna-
árekstra, telja öll aðildarríkin
sig mundu bíða ósegjanlegt tjón
af því, ef samvinna þeirra slitn-
aði. Þau eru sannfærð um, að
samvinnan sé forsenda og undir-
staða þeirra miklu breytinga til
bóta, sem orðin er á lífskjörum
þessara þjóða. Ekki yfirstéttanna
fyrst og fremst. Þær hafa alltaf
haft nóg. Þess vegna er það eink-
um de Gaulle, maður hins gamla
tíma, sem lítur á umheiminn af
sjónarhóli dýrðar og mikilleik
hins horfna Frakklands, sem hef
ur minnst af samvinnuandanum,
Almenningur, sem finnur af eig
in raun muninn á atvinnuleysi
og þar af leiðandi örbirgð ann
ars vegar og nægri atvinnu og
síbatnandi lífskjörum hins veg
ar, krefst þess aftur á móti að
áfram verði fylgt þeirri stefnu,
sem til þessarar gjörbreytingar
hefur leitt.
Fara sér hægar,
en stef na í sömu átt
Samvinna Norðurlanda er með
öðrum hætti, að sumu lausari, en
að öðru nánari. Hugsunarháttur
Norðurlandaþjóða er í meginat
riðum hinn sami. Allar eru þess
ar þjóðir, að fenginni reynslu —
ekki sízt í innbyrðis samskipt
um — flestum þjóðum varfærn
ari í að afsala sér nokkru af
sínu formlega fullveldi. Þær eru
einnig hikandi í innbyrðis efna
hagssamvinnu. Sjálfsagt vegna
þess, að þar gruna þær hverja
aðra enn um græsku. Óhemju
vinnu var á sínum tíma varið
til að koma á tollabandalagi
Norðurlanda. Úr því varð aldrei
neitt. Danmörk, Noregur og
Svíþjóð gengu í fríverzlunar-
bandalagið EFTA, og síðar gerð
ist Finnland einnig aðili þess,
þótt með sérsamningum væri.
Þjóðirnar urðu þannig að fara
krókaleið og taka upp samvinnu
við enn stærri hóp, til að geta
náð sín á milli svipaðri efnahags
samvinnu — þótt í annarri
mynd væri — og lengi hafði ver
ið unnið að.
Mestur hluti umræðna á fund
um Norðurlandaráðs nú fjallar
um hið mikla gagn, sem þjóð
irnar fjórar hafi hlotið af þess
ari samvinnu, og hvernig þær
geti enn aukið hana.
Ný viðhorf í Dan-
mörku
Næstu daga áður en fundir
Norðurlandaráðs hófust, höfðu
Danmörku gerzt atburðir, sem
talið var, að miklu mundu ráða
um stjórnmálaþróun þar í landi
næstu misseri eða jafnvel um
árabil. Danska ríkisstjórnin nú
er minnihlutastjórn og hefur
mjög átt í vök að verjast.
Fyrir skemmstu samdí hún um
lausn húsnæðismálanna, sem
eru eitt hið versta vandamál þar
í landi, við borgaraflokkana þrjá:
Róttæka, vinstrimenn og íhalds-
menn. Nú hafði stjórninni tek-
izt að semja við róttæka og
vinstrimenn um nauðsynlegar
skattahækkanir til skaplegrar
afgreiðslu fjárlaga. íhaldsmenn
eru hinsvegar utan þessa sam-
komulags. Þeir telja, að vinstri
menn hafi vikið frá nýlegri yfir-
lýsingu með því að gerast aðilar
samkomulagsins. Mestu máli
skiptir, að með þessu er rofið
samstarf, sem verið hefur á milli
íhaldsmanna og vinstrimanna nú
um a.m.k. 15 ára skeið. Allt fram
á sl. vor urðu þau tengsl sífellt
nánari. Þá var svo komið, að
Erik Eriksen, fyrrverandi for-
sætisráðherra og þáverandi for-
maður vinstrimanna, stefndi að
því, að vinstrimenn og íhalds-
menn gengju í einn flokk. Með
því móti vildi hann skapa jafn-
vægi á móti Alþýðuflokknum, í
því skyni að til yrði annar raun-
hæfur stjórnarmöguleiki þar í
landi en sósíalískur. Þessar ráða-
gerðir fengu ekki stuðning innan
Vinstri flokksins, og tók Erik
Eriksen þá þann kost að segja
af sér.
Fest sig í sessi
Formannsskiptin hjá vinstri-
mönnum sköpuðu dönsku stjórn-
inni sterkari samningsstöðu en
ella, en engu að síður horfði
lengi mjög treglega um samn-
inga. Til skamms tíma bjuggust
margir, ef ekki flestir við, að
stjórnin mundi rjúfa þing og efna
til nýrra kosninga. Var þó talið,
að kosningar væru í engra aug-
um óæskilegri en einmitt stjórn-
arinnar. Það þótti því miklum
tíðindum sæta, þegar samkomu-
lag um nauðsynlega skatta og
fjárlagaafgreiðslu komst á. Kunn
ugir fullyrtu, að meirihluti þing-
manna vinstrimanna hefði í raun
og veru verið á móti samkomu-
laginu, einungis stutt það vegna
þess að synjun þess hefði leitt
til afsagnar hins nýja formanns.
Eðlilegt hefði þótt, að hann fengi
að spreyta sig um sinn. Þeir,
sem svo töluðu og ekki voru á-
nægðir, sögðu þó, að um eitt
yrði ekki lengur deilt, og það
væri, að Jens Otto Krag hefði
nú sýnt sig vaxinn sínu starfi.
Hingað til hefði verið uppi um
það háværar raddir, ekki sízt
innan hans eigin flokks, um að
hann réði ekki við embætti sitt.
Lengur myndi ekki um þetta
deilt, því að þarna hefði hann
unnið verulegan stjórnmálasig-
ur.
Gerhardsen eykui
virðingu sína
Þá var ekki síður fróðlegt að
heyra tal hinna norsku stjórn-
málaforingja. Eftirtektarverðast
var, hvernig forustumenn hinna
nýju stjórnarflokka töluðu um
Gerhardsen, fyrrverandi forsætis
ráðherra. Þeir sögðu, að viðbrögð
hans nú væru allt önnur en
sumarið 1963, þegar hann varð
að láta af völdum í bili, eftir
að hafa verið-óslitið ýmist for-
sætisráhðerra, eða með öðrum
hætti mest ráðandi, frá 1945. Ger
hardsen segði nú, að 1963 hefði
sér sárnað vegna þess að þá hefði
stjórnin verið felld með því að
nota óviðráðanleg slys og óhöpp
henni til svívirðingar. Nú
hefði stjórnin tapað kosningum,
þar sem deilt hefði verið um
þau málefni sem skoðanamunur
væri um, og aðrir fengið meiri-
hluta eftir settum leikreglum.
Hann léti og ekki sitja við orð-
in ein, heldur mætti segja, að
hann hafi reynzt nýju stjórninni
hinn hollasti ráðgjafi. Hann
sýndi í einu og öllu, að hann
setti þjóðarheill ofar eigin metn-
aði.