Morgunblaðið - 15.04.1966, Blaðsíða 16

16
MOHGUNBLAÐIÐ
Föstudagur 15; apríl 1966

Útgefandi:
Framkvæmdastjóri:
Ritstjórar:
Ritstj órnarfulltrúi:
Auglýsingar:
Ritstjórn:
Auglýsingar og afgreiðsla:
Askriftargjald kr. 95.00
llausasölu kr.
Hf. Árvakur, Reykjavík.
Sigfús Jónsson.
Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6.
Aðalstræti 6. Sími 22480.
á mánuði innanlands.
5.00 eintakið.
r s
ARASARSTEFNU
VERÐUR AÐ STÖÐVA
C|tjórnraálaástandið í Suður-
^ Víetnam hefur verið mjög
ótryggt síðan Ngo Diem var
steypt af stóli. Frá þeim tíma
hafa a.m.k. tvær ríkisstjórnir
fallið, önnur borgaraleg, hin
undir forustu Khan hershöfð-
ingja. Þær óeirðir og deilur,
sem staðið hafa að undan-
förnu í Víetnam eru í raun-
inni endurtekning á því, sem
gerzt hefur frá því að Diem
féll.
Upphaf deilnanna nú var
það, að Ky hershöfðingi, for-
sætisráðherra Suður-Víet-
nam, vék úr hershöfðingja-
stjórninni öðrum valdamesta
manni landsins, Thi hershöfð-
ingja, og notuðu Búddatrúar-
menn þá brottvikningu til
þess að rnagna upp óeirðír og
mótmæli gegn hershöfðingja-
stjórninni. Búddatrúarmenn
eru sjálfir klofnir innbyrðis,
en markmið þeirra er að kom
ast til meiri áhrifa í stjórn
landsins en verið hefur.
í rauninni er ekki óeðlilegt,
þótt stjórnmálaástandið sé ó-
tryggt í Suður-Víetnam mið-
að við það styrjaldarástand,
sem ríkt hefur í landinu um
langt skeið. Þegar þar við
bætast þeir erfiðleikar, sem
rfjölmennt herlið Bandaríkja-
manna hlýtur að skapa í þjóð-
lífi landsins, þarf engum að
koma á óvart, þótt endur-
teknar óeirðir og mótmæli
gegn ráðandi öflum verði í
landinu.
S-Víetnam hefur aldrei
átt óumdeildan leiðtoga, sem
orðið hefur sameiningartákn
þjóðarinnar á erfiðum tímum.
Af þeim sökum hefur skort
alla festu í stjórn landsins, og
afleiðingin hefur orðið sú, að
hver stjórnin hefur tekið við I
úyggt stjórnmálaástand
landinu. Það er nú komið
ljós, að það hefur ekki reynzt
unnt.
En jafnvel þótt svo sé ekki,
j/erða menn að gera sér ljóst,
að árásarstefnu kommúnista í
Asíu verður að stöðva. Eftír
að Atlantshafsbandalagið
hafði stöðvað framsókn
kommúnista í Evrópu hlaut
að því að koma, að þeir
beindu athygli sinni að öðr-
um heimshlutum, og þá sér-
staklega Asíu. Kóreustyrjöld
in var fyrsti prófsteinn á stað
festu frjálsra þjóða heims til
þess að verjast ásókn komm
únista einnig þar. Það var
gert undir fánum Sameinuðu
þjóðanna, og það tókst. Suð-
ur-Víetnam var næsta fórn-
ardýr hins alþjóðlega komm-
únisma, og Bandaríkin, brjóst
vörn hinna frjálsu þjóða
heims, hafa gert sér grein
fyrir nauðsyn þess, að þar
yrði einnig tekið í taumana.
Þess yegna hafa Bandaríkja-
menn sent fjölmennt herlið
til Suður-Víetnam, til þess að
aðstoða íbúa þess land við
að ráða niðurlögum skæru-
liðasveita kommúnista. Öll-
um er ljóst, að sá kostur er
engan veginn góður, að hið
mikla stórveldi Vesturheims
skuli senda svo fjölmennt her
lið til annars ríkis, en líta
verður á styrjöldina í Suður-
Víetnam frá heimspólitísku
sjónarmiði, en ekki stað-
bundnu. Þótt allir geti verið
sammála um að sú leið, sem
Bandaríkjamenn og banda-
menn þeirra hafa farið í Suð-
ur-Víetnam sé ekki góð,
hljóta menn einnig að gera
sér grein fyrir því, að ann-
arra kosta var ekki völ.
af annarri, án þess þó að ná | Jafnframt því, sem Banda-
nægilegri fótfestu og styrkri jríkjamenn hafa aukið hernað-
stöðu í landinu. Ástæðan er araðgerðir sínar í Suður-Viet
kannski fyrst og fremst sú, að > nam hafa þeir gert ítrekaðar
þær ríkisstjórnir, sem setið
hafa í Suður-Víetnam hafa
ekki haft innan sinna vé-
banda fulltrúa allra meiri-
háttar stjórnmála- og trúar-
hreyfinga landsins. Þeir, sem
fyrir utan hafa staðið, hafa
verið það áhrifamiklir, að
þeir hafa getað magnað upp
óánægju, deilur og mótmæla-
aðgerðir gegn ríkjandi mönn-
um.
Það hefur jafnan verið full
mikil bjartsýni allt frá því að
Diem var steypt af stóli að
ætla, að takast mundi að
koma á fót í Suður-Víetnam
styrkri stjórn, sem nyti stuðn
ing helztu stjórnmála- og trú-
arhreyfinga í landinu. Þó
hafa menn gert sér vonir um,
að hershöfðingjastjórn þeirri,
sem nú situr við völd undir
forustu Ky marskálks, mundi
takast að skapa sæmilega
tilraunir til þess að koma
á friðarviðra^ðum og er
skemmst að minnast hinnar
miklu friðarsóknar Johnsons
Bandaríkjaforseta í des. sl.
En kommúnistar hafa jafnan
hafnað öllum tilmælum um
friðarviðræður. Sökin á
áframhaldandi hernaðarað-
gerðum liggur því hjá þeim.
Fullvíst má telja að lok
styrjaldarinnar í Suður-Víet-
nam séu ekki á næsta leyti.
Suður-Víetnam er enn einn
prófsteinn á vilja og dug
frjálsra þjóða heims undir
forustu Bandaríkjanna til
þess að stöðva framsókn hins
alþjóðlega kommúnisma, og
þótt erfiðleikar geri vart við
sig, eins og hið ótrygga stjórn
málaástand í Suður-Víetnam,
sem menn eru minntir á nú
þessa dagana, má ekki til þess
komá, að frjálsar þjóðir
40 ár undir stjórn
PORTÚGALAR undirbúa nú
mikil hátíðahöld til að minn-
ast fjörutíu ára stjórnartíðar
hins aldna forsætisráðherra
sins, Salazars, sem sjálfur
verður 77 ára gamall 28.
apríl.
Antonio de Oliveira Salazar
er maður þéttur á velli, silfur
hærður, hæglátur og lítill
gleðimaður. Hann lifir einstak
lega reglubundnu lífi í litla,
gula húsinu sínu, þar sem
hvorki eru til truflunar eða
augnayndis eiginkona, börn
eða barnabörn, aðeins blóm-
skrúðið í garðinum, niðandi
gosbrúnnur og fuglasöngur —
undirspil iðjusamrar og ein-
mana ævi þessa piparsveins
Portúgals.
Salazar tók við embætti
fjármálaráðherra 27. apríl ár-
ið 1928, degi áður en hann
varð 38 ára og varð forsætis-
ráðherra 1932. Síðan hefur
hann, eins og segir í hinni
opinberu ævisögu hans, „hald
ið um stjórnvölinn og stýrt
landi sínu út úr ógöngum
. stjórnmálalegs og efnahags-
legs öngþveitis". Sjálfur lítur
Salazar til baka hreykinn og
stoltur af því sem áunnizt hef-
ur síðan 1926 þegar „hið nýja
ríki“ — Estado Novo — kom
til skjalanna.
Og það er líka sitthvað sem
Salazar getur verið stoltur af.
Þjóðartekjur í Portúgal hafa
tólffaldazt og eru nú yfir 600
milljónir dala eða 25,800 millj.
ísl. kr., ólæsi barna á skóla-
aldri er nú úr sögunni, en var
áður 70%, óheyrilega há tala
í V-Evrópuríki, lífskjör mánna
eru þrisvar sinnum betri nú
en þegar hann kom til valda,
framleiðsla iðnvarnings ýmiss
konar eykst um 71,7% árlega
og' tala háskólanema hefur
nær sexfaldazt.
„Við höfum unnið hörðum
höndurn", sagði Salazar í við-
tali nýverið, „og sem næst
einir, á tímum styrkja og
i tæknilegrar aðstoðar við allt
og alla. Við eigum einir allan
heiður af því sem áunnizt hef-
ur“.
En þó margt hafi áunnizt,
bjátar enn ýmislegt á hjá
stjórnendum í Portúgal. í>ar
er þá fyrst stríð þeirra á
þremur vígstöðvum í AfríkU,
gegn uppreisnarmönnum í
Angola, Mozambique og Guin
eu, sem til er kostað 42% af
fjárlögum ríkisins. Og þótt
lífskjör fari sífellt batnandi í
Portúgal leita landsmenn
burtu unnvörpum, eða um
100.000 á ári, í leit að skjót-
fengnari lífsgæðum í öðrum
löndum. Flest eru þetta menn
á bezta aldri og missir að
slíkum mannafla þótt konur
taki til höndum við fram-
leiðslustörf í æ ríkara mæli
og jafnvel börn líka.
Salazar lítur Atlantshafs-
bandalagið hornauga og telur
það „ófullnægjandi", en Portú
galar hafa aftur á móti gert
milliríkjasamninga um varn-
armál við Þýzkaland, Frakk-
land og Spán. Bandaríkja-
menn, sem sætt hafa töluverð
um ákúrum fyrir „skilnings-
leysi“ þeirfa ög „slælegan
stuðning" við stefnu Portú-
gals í nýlendumálum, þ.e. við
horfið til landa þeirra í Afr-
iku sem þeir ráða enn, eru
orðnir uggandi um áfram-
hald aðstöðu þeirrar er þeir
hafa notið á Azores-eyjum og
afnot af portúgölskum flota-
höfnum, sem þeir hafa sam-
kvæmt sáttmáia gerðum 1947.
í innanríkismálum lítur pip
arsveinninn aldni bjartari
augum á hlutina. Andstaða er
nokkur gegn honum, en ekki
svo neinu nemi að hans dómi.
Kommúnistaflokkur landsins
er bannaður og leynilögregla
landsins hefur nýverið látið
til sín taka starfsemi þeirra
er mest höfðu sig í frammi úr
þeim hópi, þannig að þeir
gera tæplega mikinn óskunda
í bráð. Stúdentaóeirðir voru
engar í fyrra og taldist held-
ur til nýlundu. Lýðræðissinna
andstöðuflokkur komst á
laggirnar og ætlaði að bjóða
fram til þingkosninga í fyrra
en hvarf frá þeirri fyrirætlun
sinni er til átti að taka. Kristi
legir demókratar hafa reynt
að koma á stjómmálastarf-
semi sinna ínanna, en eiga við
ramman reip að draga þar
sem er skipulagsleysi og mik-
ið aðhald, ritskoðun o. a., af
Salazars
hálfu stjórnarvalda.
Og Antonio de Oliveira ^
Salazar situr enn í litla, gula I
húsinu sínu í blómskrýddum |
garðinum og lítur yfir farinn
veg. Hann gengur þess ekki !
dulinn að hann hefur áunnið , I
sér óvild og hatur margra, en ,
hann á líka vísa vircflng og
aðdáun af öðrum. Hann er 1
gamalreyndur í refskák stjórn , l
málanna og nú í ár teflir hann ,
fram áþreifanlegum stað-
reyndum, áhrifamiklum fram- 1 !
kvæmdum fjörutíu ára stjórn-
arferils gegn óljósri og sund- ,
urþykkri andstöðu ýmissa
landsmanna sinna. •
í ágúst verður opnuð til i
umferðar hengibrúin mikla 1
yfir ósa Tajo, lengsta hengi- i
brú í Evrópu. Einnig á að J
koma til framkvæmda í vor \
eða sumar ný verkalýðsmála- V
löggjöf og breytingar verða il
gerðar á almannarétti. I sum- z
arlok verða opnuð almenningi )
til afnota þjóðlistasafn i höfuð
borginni, bókasafn og land- I
búnaðarmálastofnun, auk 1
fjölda skóla, járnbrautarleiða, V
þjóðvega og flugleiða, bæði l
heima og í londum Portúgala t
'í Afríku.
Eins og áður sagði verður |
Salazar 77 ára 28. apríl. Hann i
þykir bera aldurinn vel og \
virðist yngri að árum, en seg-
ir sjálfur að það sé að þakka [
reglulegum lifnaðarháttum. — i
Hann vinnur átta stundir dag ,
hvern, situr að skriftum einn
saman á morgnana, en ræðir 1
við nánustu samstarfsmenn 1
sína, ráðherra og aðra eftir ,
hádegi. Oft hefur getum ver-
ið að því leitt, hvað muni við
taka í Portúgal þegar Salazar
sé allur og hafðar eru nánar ,
gætur á sanistarfsmönnum, ef
svo færi að þar leyndist eftir-
maður forsætisráðherrans. En
allar slíkar vangaveltur eru
út í bláinn og sjálfur hefur
Salazar aldrei reifað málið á
opinberum vettvangi. Nánir
samstarfsmenn hans segja það
hafi ekki borið á góma enn [
og haft er eftir háttsettum
starfsmanni í portúgölsku
stjórninni að „allt tal um eftir
mann Salazars sé ótímabært“.
Eftir DENNIS REDMONT
heims bresti kjark til þess að
takast á við þá erfiðleika og
halda áfram þeim aðgerðum,
sem þegar hafa verið hafnar
til þess að vinna bug á árásar
stefnu kommúnista í Asíu.
SKÝRAR LÍNUR
¥ ínurnar í íslenzkum stjórn-
málum hafa óneitanlega
skýrzt mikið á því Alþingi,
sem núr situr. Stuðningsflokk-
ar ríkisstjórnarinnar hafa allt
frá árinu 1960 haldið staðfast-
lega fram þeirri stefnu, að
koma efnahagskerfi þjóðar-
innar á nýjan og heilbrigðari
grundvöll, afnema hverskyns
höft á viðskipti og fram-
kvæmdir, en auka frelsi á öll-
um sviðum. Þessari stefnu
hefur stöðugt verið haldið á-
fram frá 1960, og á hverju ári
hafa nýjar ráðstafanir verið
gerðar til þess að auka frelsi
iandsmanna til athafna og í
viðskiptalífinu.
Stjórnarandstæðingar hafa
á því þingi, sem nú situr, end-
anlega kveðið upp úr um það,
að þeir eru andvígir þessari
stefnu. — Framsóknarmenn
lýstu því yfir þegar í upphafi
þings, að þeir vildu fara aðra
leið, þeir vildu taka á ný upp
þá haftastefnu, sem hér ríkti
allt frá styrj aldarlokum og
fram til upphafs Viðreisnar-
stjórnarinnar. Þá yfirlýsingu
gaf Eysteinn Jónsson þegar í
upphafi þings, þegar hann
boðaði „hina leið“ Framsókn-
arflokksins. — Kommúnistar
hafa einnig tekið undir þessa
stefnu og Lúðvík Jósepsson
lýst henni í útvarpinu. Hann
sagði þá, að ef nokkuð væri,
þyrftu höftin að vera enn
strangari nú, heldur en þau
voru á tímum vinstri stjórn-
arinnar. Og nú flytja komm-
únistar tillögu á Alþingi um
að herða enn verðlagshöft í
landinu. -
í atvinnumálum hafa stjórn
arflokkarnir markað fram-
sækna og djarfa stefnu, sem
miðar að nýtingu auðlinda
landsins, þ. á m. fossaflsink
til þess að koma á stórfelldri
iðnvæðingu á íslandi og
fyrsta skrefið í átt til þess er
frumvarp það um staðfest-
ingu á álsamningunum, sem
nú liggur fyrir Alþingi. Stjórn
arandstöðuflokkarnir hafa
tekið afdráttarlausa afstöðu
gegn þessum stórhuga fyrir-
ætlunum íslendinga og hafa
barizt af mikilli heift gegn
iðnvæðingu íslands.
Þannig eru línurnar skýrar
í íslenzkum stjórnmálum.
Valið er ljóst. Annarsvegar er
frelsis- og framkvæmdastefna
ríkisstjórnarinnar og stuðn-
ingsflokka hennar, hinsvegar
er hafta-, ófrelsis- og aftur-
haldsstefna stjórnarandstöð-
unnar.