Morgunblaðið - 15.04.1966, Blaðsíða 17

| Föstudagur 15. apríi 1>I86
MORGUNBLADIÐ
17
BRÉFKORN FRÁ BRETLAIMDI:
KOSNINGUM LOKNUM
AD
j ÉG geri ekki ráð fyrir því, að
úrslit kosninganna hér í Bret-
landi skipti 1 sjálfu sér jafn-
miklu máli og hitt, að ákveðin
úrslit hafa náðzt. Um gervallt
landið fagna menn því, að nú
muni pólitíkin hverfa í skugg-
ann um hríð að minnsta kosti,
því að þjóðin er orðin lang-
þreytt á þrasi og tæpum meiri-
hluta Wilsons. Lítum sem
snöggvast um öxl aftur til árs-
ins 1963, þegar Harold Macmill-
an hætti formennsku í íhalds-
flokknum en á sama tíma hafði
stjórn hans auðsæilega glatað
i miklu af því fylgi, sem henni
var svo örlátlega veitt árið 1959
í almennum kosningum. Allt
frá því sumri hafa kjósendur
lifað í stöðugri eftirvæntingu
og ótta um kosningar. Frá falli
Macmillans urðum við að bíða
fram á haust 1964, er Verka-
mannaflokkurinn marði vinn-
ing með naumum meirihlutá,
| eina fjóra þingmenn fram yfir
andstæðingana, þótt heildar-
tala þingmanna sé 630. Um
seytján mánuði síðan hefur
þjóðin lifað milli steins og
sleggju ög aldrei vitað, hvenær
| næstu kosninga var von.
Nú er þetta allt um garð
gengið. Verkamannaflokkurinn
hefur unnið mikinn sigur með
' 97 þingmanna meirihluta yfir
I samanlagða andstæðinga sína.
■ Verkamannaflokkurinn hefur
I nú 363 þingmenn, fhaldsflokk-
urinn( sem tapaði nú 51 þing-
I sæti) beið mikinn hnekki og
I hefur nú einungis 253 þingsæti;
I Frjálslyndi flokkurinn bætti
við sig tveim þingmönnum og
hefur nú 12 þingmenn. (Þetta
gera samtals 628 þingmenn;
þau tvö sem eftir eru skiptast
þannig: annað hlaut forseti
þingsins, og hitt lýðræðissinn-
aðir verkamenn í Norður-fr-
landi). Öllum landslýð létti
stórum við þessi úrslit. Jafnvel
íhaldsmenn urðu þeim fegnir,
því að nú geta þeir í friði varið
næstum fimm árum til að end-
I urskipa stefnu sína og baráttu.
j En þeir þurfa á allri sinni orku
! að halda, ef þeir eiga að vinna
j verulega á um næsta áratug.
j Margir leiðtogar utan Bret-
lands urðu einnig fegnir þess-
um ákveðnu úrslitum. Þótt
! sumir bæru ugg í brjósti um
1 fjármálastefnu Verkamanna-
■ flokksins í Bretlandi og áhrif
í hennar á fjármál heimsins, þá
róuðust þeir mikið, er þeir sáu
fram á það, að Verkamanna-
flokkurinn mun ráða traustum
meirihluta um næstu fimm
árin. Örugg meirihlutastjórn
SEXTUGUR er í dag Ingólf-
ur Jörundsson, verkfræðingur,
frá Hvassafelli í Mýrarsýslu.
Hann lagði stund á verkfræði-
nám í Danmörku og starfaði síð-
an lengi að byggingum og húsa-
teikningum bæði hérlendis og í
Danmörku, en á bezta aldri tók
hann sjúkdóm er leiddi til löm-
unar og varð hann af þeim Sök-
um að hverfa frá starfi sínu.
Hefur hann undanfarin ár starf-
að við vélritun hjá skjalasafni
Reykj aví kurborgar.
Blaðamaður Mbl. hitti Ingólf
að máli í gær og ræddi stuttlega
við hann í tilefni afimælisins.
Ingólfur er fæddur að IJvassa-
felli í Mýrarsýslu sonur hjón-
vekur traust, þótt eitthvað í
henni sé litað af sósíalisma.
Verkamannaflokkurinn vann
meiri sigur en þeir höfðu látið
sig dreyma um, og íhaldsflokk-
urinn gekk verr en þá sjálfa
hafði grunað. Frjálslyndir hlutu
ekki jafnmörg atkvæði og þeir
höfðu gert ráð fyrir. Þannig má
lýsa úrslitum kosninganna í
skemmstu máli.
Áhrif kosninganna á stjórn-
mál Bretlands um næstu miss-
eri eru flókin og torræð. Er það
til að mynda líklegt, að viðhorf
stjórnarinnar taki miklum
stakkaskiptum? Margir töldu,
að hinn naumi meirihluti Wil-
sons um undanfarin þrjú miss-
eri hafi í rauninni verið hon-
um til mikils stuðnings, því að
þetta hjálpaði honum til að
hefta og hamla róttækustu þing
mennina í vinstri armi flokks-
ins (Wilson er sjálfur í miðjum
flokki, eða ívið til vinstri), en
þeir vildu láta Bretland for-
dæma stefnu Bandaríkjanna í
Vietnam, beita herveldi gegn
Heath vann á eftir því sem Ieið
á kosningabaráttuna.
stjórn Smiths í Suður-Ródesíu,
og knýja fram þjóðnýtingu á
ýmsum atvinnuvegum, einkum
stáliðnaðinum. Örlítill meiri-
hluti stjórnarinnar verndaði
hana gegn uppreisn vinstrisinn-
aðra stuðningsmanna hennar.
— En nú þegar meirihluti henn
ar er orðinn svo mikill, þá er
ekki jafnvíst, að Wilson muni
auðnast að halda vinstrihlutan-
um lengi í skefjum. Og í öðru
lagi er hugsanlegt, að Wilson
sjálfur muni hneigjast meir til
vinstri, meir til róttækari
sósíalisma.
Allt eru þetta óræðar gátur,
en hitt er víst, að úrslit kosn-
inganna voru mikill persónu-
anna Jörundar Guðbrandssonar
oig Sigríðar Sigurðardóttur.
’Hann fluttist ungur í Dala-
sýslu þar sem hann ólst upp til
16 ára aldurs, er hann hóf tré-
smíðanám, fyrst í Strandasýslu
én síðar í Reykjavík.
— Hvenær sigldir þú utan til
náms?
— Það var 1931 að ég fór á
tækniháskólann í Horsens í Dan-
mörku. Þar var ég við nám þar
til ég útskrifaðist 1935 sem verk-
fræðingur eins oig það var kallað
þá, þá var ekki komið orðið
tæknifræðingur.
Þar hitti óg eiginkonu mína
Minnu Jöngensen, sem siðan hef-
ur ætíð staðið með mér í blíðu
sigur fyrir Wilson sjálfan. Það
varð brátt auðséð í umræðum
fyrir kosningar, að Verka-
mannaflokkurinn lét að því
liggja sem hér væri um að ræða
einvígi milli tveggja forvígis-
manna: Wilsons annars vegar
og Edwards Heaths hins vegar.
Wilson kom ávallt fram sem
þjóðarleiðtogi, hafinn upp yfir
dægurþras og pólitík, forvígis-
maður óg föðurleg imynd. Að-
ferð hans minnti rækilega á
kosningamáta í Bandaríkjun-
um, þegar forseti er valinn,
enda hafði Wilson aldrei dulið
hrifningu sína á Kennedy for-
seta og stjórnsemi hans. Og
Wilson hefur sloppið úr þessari
orrahríð kosninganna óskaddað
ur og ósigrandi, maðurinn sem
vann þær eins og rauhsönn
hetja. Það er því býsna Örðugt
að gera ráð fyrir þvi, að vinstri
armur flokksins muni sveigja
stefnu hans, nema hann sjálíur
sé tilleiðanlegur. Menn höfðu
gert ráð fyrir því, að Wilson
myndi gera miklu meiri breyt-
ingar á stjórninni en raun varð
á. Þannig hefur hann lítt hirt
um að losna við úr ráðuneyti
sínu bá menn, sem einna létt-
vægastir höfðu verið furfdnir,
en á hinn bóginn hefur hann
hresst upp á stjórnina með því
að taka með í hana á milli 10
og 20 unga og gáfaða þingmenn
í minniháttar stöður. Þróttur
Verkamannaflokksins er að
verulegu leyti fólginn í því, að
í honum eru margir afburða
hæfileikamenn á milli þrítugs
og fertugs. Slíkt boðar góða
framtíð.
Þótt undarlegt megi virðast,
þá hefur leiðtogi stjórnarand-
stöðunnar, Edward Heath,
einnig stórvaxið að frama í
kosningunum. Allir eru á einu
máli um það, að hann fór sí-
batnandi og sívaxandi eftir því
sem lengra leið á kosningabar-
áttuna, þótt honum auðnaðist
ekki að jafnast á við Harold
Wilson að pólítískri tækni, per-
sónuleika og skörpum skilningi
á stjórnmálalegum vandamál-
um. Edward Heath setti fram á
skýran og ótvíræðan hátt,
hvernig stefna íhaldsflokksins
hlýtur að verða í framtíðinni,
ef honum á að auðnast að vinna
gegn áhrifum sósíalismans:
þróttmikil barátta fyrir auk-
inni samvinnu við Evrópu, hag-
stefna, sem byggist á frjálsu
framtaki með skattaívilnunum
frepaur en sósíalískri skipulagn
ingu, endurskipan á öllu bóta-
kerfi velferðarríkisins, svo að
einungis þurfamenn njóti fram-
Ingólfur Jörundsson
og stríðu.
— Hvað gerðirðu svo að náml
loknu?
— Ég kom þá heim til íslands
og starfaði við byggingar hér
í eitt ár, en var svo næsta ár
við störf £ Danrnörkiu hjá verlc-
fræðifirma. Þar vann ég aðallega
laga og styrkja frá hinu opin-
bera, — og að lokum lagði hann
áherzlu á fastari tök og eftirlit
með verkalýðsfélögum.
Enginn vafi getur leikið á
því, að íhaldsflokkurinn er nú
sem stendur illa á vegi staddur.
Og hvergi er þetta berara en
hér í Skotlandi. Af 71 þingsæti
í Skotlandi höfðu þeir 36 fyrir
tíu árum, en nú ráða þeir ein-
ungis 20. Einkum hafa kjósend-
ur í borgunum horfið frá þeim,
svo að íhaldsmenn hafa nú ein-
ungis 2 af 15 þingsætum í Glas-
gow. í Skotlandi hefur fhalds-
flokkurinn í rauninni dvínað og
orðið að hreinum bændaflokki,
og þó hafa frjálslyndir unnið
mikið á í þeim kjördæmum,
sem áður voru algerlega á valdi
þeirra.
í Englandi var einnig miklu
meiri hreyfing til Verkamanna
flokksins í borgum en í sveit-
um.
En Skotland er að ýmsu
leyti frábrugðið Englandi. í
fyrsta lagi ber þess að geta, áð
vinstrisinnaðir sósíalistar hafa
um langan aldur verið sterkari
þar, einkum á Clydesvæðinu en
í Englandi. f öðru lagi er það
sjálfstæðishreyfing Skotlands,
sem jafnan hefur notið meiri
skilnings með Verkamanna-
flokknum en íhaldsflokknum.
En frjálslyndi flokkurinn hefur
lagt sérstaka áherzlu á það, að
Skotland og Wales ættu að fá
sérstök þing til að annast sér-
mál sín, en senda jafnframt
þingmenn til Lundúna, þar sem
fjallað yrði um sameiginleg
vandamál alls Bretlands.
Einhver mikilvægasti árang-
ur kosninganna í Skotlandi er
sá, að skozkir þjóðernissinnar
hafa nú stóraukið fylgi sitt, svo
að nú hlutu þeir 180.000 at-
kvæði samanlagt, en einungis
60.000 árið 1964. í þrem kjör-
dæmum ferigu þjóðernissinnar
næst-hæstan atkvæðafjölda og
skutu öðrum flokkum aftur
fyrir sig. Þjóðprnishreyfingin
og krafan um sérstakt þing
handa Skotlandi og raunveru-
legt sjálfstæði hefur nú öðlazt
meiri virðingu og viðurkenn-
ingu en nokkru sinni fyrr.
Ef vér lítum á kosningarnar
í heild, þá kemur brátt í Ijós
merkilegt fyrirbæri: áhrif skoð-
anakönnunar og spádómar um
úrslit kosninganna fyrirfram.
Hér voru ýmsar skoðanakann-
anir að verki. Ein þeirra spáði
Verkamannaflokknum stórsigri
með 250 þingmanna meirihluta,
en aðrar gerðu ráð fyrir því,
að hann myndi vinna með 100
til 150 þingmanna meirihluta,
og fóru því býsna nærri úrslit-
unum, sem voru 97 þingmanna
meirihluti. En margir töldu
það sennilegt, að allar þessar
skoðanakannanir hafi hlotið að
hafa töluverð áhrif á kosning-
arnar sjálfar. f fyrsta lagi eru
margir þannig gerðir, að þeir
vilja fylgja meirihlutanum eða
við vega- og brúarteikningar.
— Svo komstu heim aftur?
— Já, og þá vann ég einnig
við teikningar, en það var frem-
ur lítið um verkefni hér þá sem
annars staðar. En svo þegar fór
að lifna á árunum 41-42 þá var
ég alveg sleginn út af sjúkdómi,
sem leiddi til þess að ég lamað-
ist.
— Var ekkert hægt að gera til
lækningar?
— Nei, það var ekki, en ég fór
eitt ár til Bandaríkjanna til
lækninga í Mayo stofnuninni,
og þar held ég að þeim hafi tek-
ist að stöðva sjúkdóminn, því ég
hef ekki orðið var við hann síð-
an.
— Hvað gerðirðu þegar þú
komst heim?
— Þá var ég nær óstarfhæfur,
en ég var að reyna að skrifa
ýmislegt, var við það í ein fimm
ár.
— Hvað skrifaðirðu helzt
— Ég fékkst dálítið við að
skrifa söigur af ýmsu tagi.
— Það hlýtur að liggja heil-
mikið eftir þig. Hefurðu aldrei
gefið út bók?
— Já, maður gæti haldið að
1
Úrslit kosninganna vorn mikill
persónulegur sigur fyrir Wilson.
þeim flokki, sem líklegastur er
til vinnings, og í öðru lagi
munu sumir hafa leitazt við að
afsanna spádómana með því að
kjósa öfugt.
Kosningarnar minntu dálítið
á kappreiðar, þar sem mikið
var veðjað á úrslitin, og verður
því ekki neitað, að slíkt hefur
neikvæð áhrif á lýðræðislegt
eðli almennra kosninga.
En hversvegna vann Verka-
mannaflokkurinn? Hafði hann
stjórnað svo vel um undanfarna
17 mánuði og leyst svo vel úr
fjárhagsvandamálum þjóðar-
innar, að hann ætti þetta skilið?
Hafði honum auðnazt að finna
lykilinn að þvi mikla vanda-
máli, hvernig ætti að halda
verðlagi í skefjum á sama tíma
og framleiðsla ykist? Svarið við
öllum þessum spurningum hlýt-
ur að verða neitkvætt eða vafa-
samt. En á hinn bóginn er það
augljóst, að kjósendur vildu
láta stjórnina fá tækifæri til að
sýna hvað hún gat. Gefa henni
kost á að ljúka því hlutverki,
sem hún hafði sett sér fyrir 17.
mánuðum.
Næstu fimm árin munu skera
úr um það, að hve míklu leyti
þetta traust var réttlætanlegt.
Sumir óttast, að Wilson hafi
leynt þjóðina þeim fjárhagslegu
vandamálum, sem nú steðja að
henni, og með slíku móti hafi
hann unnið sigur sinn í þessum
kosningunum. Þetta minnir dá-
lítið á skammvinnan sigur
íhaldsflokksins árið 1959, en
árið 1970 mun skera úr því til
fullnustu, hvort samanburður-
inn við sigur Macmillan árið
1959 sé að öllu leyti réttmætur.
Magnús Magnússon.
eitthvað væri til, en ég hef aldrei
gefið út bók. Ég sendi einu sinni
handrit til útgefanda. Hann sagði
að það væri ágætt, en að hann
gæti ekki gefið það út, og siðan
hef ég ekki reynt það aftur.
— Hefur þá ekkert birzt eftir
þig á prenti?
— Jú, það kom einu sinni smá-
saga eftir mig í Morgunblaðinu,
svo skrifaði ég nokkur erindi
fyrir útvarpið.
— Þú starfar eitthvað núna?
— Já, ég hef undanfarin ár
unnið að vélritun fyrir skjala-
safn borgartnnar. Það var ómögu
legt að lifa án þess að starfa
eitthvað.
.— El'tu bitur vegna hlutskiptis
þíns í lífinu?
— Nei, það er ég ekki. Þrátt
fyrir allt er ég ánægður með
lífið. Ég á yndislega konu, sem
ætíð hefur verið mín stoð, og
án hennar hefði lífið verið mér
óbærilegt. Við höfum eignast
tvo syni, sem hafa reynst o.kkur
mjog vel, og komið sér
vel áfram. Nei ég er ekki
óánægður með mitt hlutskipti,
segir þessi þrekmikli maður að
lokum.
Hef ur barizt het ju-
legri baráttu
Rætt við Ingólf Jöiundsson, verkfræðing