Morgunblaðið - 09.06.1966, Blaðsíða 19

Fimmtudagur 9 júní 1966
MORGUNBLADID
19
Landbúnaður — SveStirnar — Landbúnaður
■■1

S. ' ■■
* '
Hvers þarfnast sveitirnar mest?
eftir Guðjón. Jósefsson, Ásbjarnarstöðum
LANDBÚNAÐARMÁLIN eru
mjög á dagskrá og er sízt að
lasta. Virðast þau skapa mikinn
vanda í þjóðfélaginu, sem vex
því meir í augum, að ýmsir líta
þau ekki í réttu ljósi og rekja
þangað fleiri vandkvæði, en rétt
er. Vandamálin blasa auðvitáð
allsstaðar við, þannig hefur það
gengið frá öndverðu og við þau
losnum vi'ð seint. Breyttir tímar
skapa ætíð ný viðhorf, leiða
fram önnur og breytt sjónarmið,
færa hverjum tíma ný og ný verk
efni og vandamál í fang. Fyrir
þessum staðreyndum má ekki
glúpna, heldur leita nýrra úr-
iræða og þeirra leiða, sem líkleg-
astar eru til góðs árangurs. í
þessu er landbúnaðurinn au’ðvit-
að engin undantekning og víðar
í löndum munu mál hans nokkuð
umdeild, svo ekki er alveg um
einsdæmi að ræða hér.
Hver eru svo þessi vandamál
nú og hvernig verður þeim ráðið
til farsællar lausnar?
Vandamálin eru, skilst mér,
aðallega: niðurgreiðslur á verði
búvöru og uppbætur á útfluttar
landbúnaðarvörur. Greiðslur þess
ar hafa að undanförnu farið
hækkandi frá ári til árs, eins og
annað á landi hér, með þeim af-
leiðingum að landbúnaðurinn
virðist orðinn hálfgerð Grýla í
augum sumra manna, sem ógnar
jafnvel þjóðfélaginu í heild. Er
talað um offramleiðslu á búvör-
um og mjög á orði haft hversu
marga’r milljónir renni til þess-
arar framleiðslugreinar frá ríkis
búinu, þar með taldar niður-
greiðslurnar, sem þó er meir en
hæpið áð færa allar landbúnað-
inum til tekna. Raunar er vitað,
að innfluttar búvörur væri yfir-
leitt unnt að selja hér ódýrara
en okkar, yrði að því ráði horfið.
Þar væri þó margs að gæta, m.a.
færi til þess álitleg gjaldeyris-
fúlga árlega, hvaðan sem hún
ætti að koma. Tvær heimsstyrj-
aldir hafa gengið yfir, með
stuttu millibili, sem vafalaust
hefði torveldað slíkan innflutn-
ing, ef um hefði verið að ræða,
svo ekki sé fastar áð orði kveðið
og enginn veit hvað verða kann.
Annað mál er það, hvort við
eigum að framleiða búvöru um-
fram eigin þarfir, meðan ekki
fæst kostnaðarverð fyrir þær á
erlendum markaði. Náttúrlega
er langt frá æskilegt að borga
með útflutningsvörum héðan,
þótt það sé varla einsdæmi. Svo
er á að líta, að ekki þurfa mörg
vandræ’ðaár að koma til þess að
dragi úr framleiðslunni svo, að
hún fullnægi aðeins innanlands-
þörfum og gæti farið lengra nið-
ur. En um það held ég að flestir
verði að lokum sammála, að full-
nægja þurfi jafnan innlendri
neyzluþörf. Stefna ber þó auðvit-
að að því eftir föngum, að lækka
framleiðslukostnaðinn. Þarf að í-
huga sem bezt alla möguleika til
þess. Kemur þar vafalaust margt
til og ætla ég að það sé hvergi
nærri rannsakáð til hlítar. Benda
má á atriði sem máli skiptir:
Auka þarf vísindalegar rann-
sóknir í þágu landbúnaðarins og
veita bændum hagfræðilegar
leiðbeiningar, sem nú skortir al-
gerlega, auk þess sem efla þarf
Kirkjan og sveitin:
Garðar á
NÚ er hið fornfræga prestsetur
og kirkjustaður, Garðar á Álfta-
nesi, mjög á dagskrá. Ber tvennt
■til: Þriggja alda minning Meist-
ara Jóns, sem fæddur var í Görð-
um og prestur þar um sinn. Og í
annan stað, að nú hefur verið
endurreist bæði Garðakirkja og
Garðaprestakall. Margir merkis-
klerkar hafa setið í Görðum,
tólf þeirra verið prófastar. Einna
kunnastur er sr. Árni Helgason,
•tiptprófastur að nafnbót, er
gegndi tvívegis embætti biskups.
Um hann segir Gröndal í Dægra-
dvöl, að hann hafi verið „ein-
hver hinn fullkomnasti maður,
•em hugsast getur. Hann var í
því jafnvægi lífsins, sem mjög
fáir ná“.
Eftirmaður sr. Árna í Görðum
Álftanesi
var sr. Helgi Hálfdánarson, síðar
lektor. Og kom þar inn í „kulda-
belti“ skynsemistrúarinnar. „En
það sem einkum stóð hinu and-
lega lífi fyrir þrifum þar í
prestakallinu var örbirgðin, sem
allur þorri manna átti við að búa
í tómthúsunum, bæði á Nesinu og
einkum í Hamarfirði. Baráttan
fyrir lífinu fæddi af sér hið
mesta áhugaleysi um allt, sem
ekki snerti munn og maga“. (Dr.
J.H.). Nú er öðruvísi um að lit-
ast í villuhverfunum í Garða-
hreppi.
Síðasti prestur í Görðum var
sr. Árni Björnsson. Hann fluttist
þaðan til Hafnarfjarðar 1928. Þá
fékk Guðmundur Björnsson ábúð
á Görðum. Hefur hann búið þar
síðan.
hverskonar leiðbeiningaþjónustu.
Það fyrirkomulag, að sami
maður annist margþætt ráðu-
nautsstörf á einhverju afmörk-
uðu svæði, er alveg fráleitt.
Fleiri ráðunautar þurfa að starfa
saman á stærri svæðum ,hver
með sitt ákveðna verkefni, einn
leiðbeinir á tæknisviði, annar
annast jar'ðræktina o. s. frv. Sér-
pukur búnaðarsambandanna
þarf að hverfa úr sögunni. Þá
þarf af festu og skilningi að
vinna að skipulegri framleiðslu-
háttum og aukinni fjölbreytni í
framleiðslu. Má vera að þetta sé,
eins og nú háttar, eitt hið nauð-
synlegasta úrlausnarefni í þágu
landbúnaðarins.
Það er viðurkennt, að bændur
leggja yfirleitt hart að sér og
neita sér um margt. Á það ekki
einasta við hérlendis, heldur víða
um lönd. Lengi var baráttan von
laus fyrir marga, eða vonlítil. Sá
tími er liðinn. Vi’ð eygjum vissu-
lega aðra framtíð, með léttari
störf, nokkrar tómstundir og
batnandi lífskjör. Þessir tímar
eru að nokkru gengnir í garð, og
þeir færast yfir í ríkara mæli,
sé samtaka að því unnið, en sízt
með víli og voli. Úrtölumennirn-
ir, sem oft má heyra til, vinna
sveitunum hið mesta ógagn,
hver sem meiningin þeirra kann
að vera. Þeirra leið liggur ekki
til velfarnaðar, hún leiðir ekki
úr vandanum, heldur lendir þar
í blindgötu bölsýnis og úrræða-
leysis. Lífið og starfið í sveitum
landsins fellur ekki steinrunnið
eftir einhverjum afmörkuðum
farvegi, fremur en aðrir þættir
þjóðlífsins. Færi svo, kæmi kyrr
staða, sem leiddi til hnignunar.
Bágt ástand
Rangárþing er eitt mesta land-
búnaðarhérað á íslandi. Þar drýp
ur nú smjör af hverju strái, eins
og raunar um allar sveitir. Fyrir
einni öld var ólíkt um að lítast
austur þar. Þaðan var Þjóðólfi
skrifað 25. jan. 1868 á þessa leið:
„Mest er neyðin, eftir þvi sem
næst verður komizt hér í sýslu
undir Eyjafjöllum, í Austur-
Landeyjum og Fljótshlfð. Á sömu
leið segja ferðamenn að austan,
og hefir oss verið sagt, að þeir
séu eigi allfáir þar eystra, er séu
að skera sauðkindur sínar til
bjargar. Margir sé þeir, er skor-
ið hafi hesta um nýárið og hafi
átu þeirra til lífsframdráttar, og
á 12—15 bæjum í Austur-Land-
eyjum hafi fyrir skömmu lítið
matarkyns fundizt, en á einum
alls ekkert, eða svo gott sem ekk-
ert. Úr Skaptafellssýslu höfum
vér eigi glöggvar fregnir fengið,
en þó er Mýrdalurinn talinn illa
staddur. í Vestmannaeyjum er nú
sagt kornlaust orðið, nema það,
sem kaupmenn þar ætli eyjabú-
um og útróðramönnum."
Góð er eyjabeitin
HVERSU góð sauðaganga hafi
verið í eyjunum má ráða af því,
að ég keypti seint á sumri (í
ágúst) nokkrar magrar kvíaær
sunnan úr Miklaholtshrepp,
hverja á tvo rd., skar eina þeirra,
og í henni voru 2 merkur mörs,
hinar henni líkar lét ég út í eyj-
arnar. Eftir mánaðartíma tók ég
ærnar og skar þær og þá voru
þær með 16 mörkum mörs og
engu lakari á holdið. Síðan lét ég
lömb út í eyjarnar, og gengu
þau þar fram undir þorra, og
voru þá eins og veturgamlar
kindur á hausti.
(Páll Melsteð).
HÖFUNDUR þessarar greinar,
Guðjón Jósefsson, er fæddur
1909. Hann lauk námi í Núps-
skóla 1932, hóf búskap á hálfri
jörðinni Ásbjarnarstöðum á
Vatnsnesi 1939 og hefur búið
þar síðan. Guðjón hefur starf-
að mikið að félagsmálum, ver-
ið í hreppsnefnd og sýslunefnd
og hreppstjóri hin síðari ár.
Hann hefur setið um skeíð á
Alþingi fyrir Sjálfstæðisflokk
inn sem varamaður. Kona
Guðjóns er Sigrún Sigurðar-
dóttir frá Katadal.
Þá er komið í ófæruleið úrtölu-
mannanna.
Það, sem máli skiptir fyrir
sveitirnar er, hvort þar eigi að
þróast sjálfstæður bændabúskap-
ur eða ekki. Bóndi er og á að
vera bústólpi og bú landstólpi.
Skorti á það, er að grafa um
sig veila, sem haft getur alvar-
legar afleiðingar. Sveitirnar hafa
haft, hvað sem öðru líður, menn-
ingargildi í þjóðlífinu og þær
eiga að hafa það framvegis. Til
þess þarf menn og konur með
trú á manngildið og mátt mold-
ar og svo ungt fólk, sem byggir
sína sveit og treystir á sitt land.
Þetta fólk hefur verið til og er
það enn. Það þarf að njóta skiln-
ings og sanngjams stuðnings
þjóðfélagsins í starfi sínu. Hvort-
tveggja virðist mér í rauninni
fyrir hendi og allra sízt ætti að
standa á samstarfsvilja hjá okk-
ur, sem sveitirnar byggjum.
(Grein þessi hefur því miður
beðið birtingar nokkurn tima).
Bjargheyið
Brún Látrabjargs er víða allvel
gróin. Var heyjað þar frá Látr-
um í gamla daga. Nú er því löngu
hætt. Oft var ekki byrjað á þeim
heyskap fyrr en eftir göngur og
réttir á haustin, því illt þótti að
þurrka bjargheyið framan af
sumri. Grasið var því látið
spretta úr sér. En að haustinu
var það slegið í góðu veðri og
reitt af Ijánum beint heim í garð.
Hitnaði í því og ázt ekkert hey
betur. — Heyverkunaraðferðir á
íslandi hafa verið margar, og
virðast allar hafa gefizt vel. —
Reynslan — hún er góður kenn-
ari. —
I LJÁFARINU
HVER skyldi hann vera, þessi
töfrasproti?
Þannig var oft spurt í bernsku
þegar lært var í skólaljóðum
Þórhalls biskups þessi alkunna
vísa Jóns Ólafssonar:
Hér er nóg um björg og brauð
berirðu töfrasprotann.
Þetta land á ærinn auð
ef menn kunna’ að nota’ hann.
Nú er víst ekki neinn vafi á
því hver töfrasprotinn er. Það er
tæknin, vélarnar og verkkunn-
áttan til að nota þær þannig, að
auður landsins komi börnum
þess að sem mestum og beztum
notum. Aldrei hefur það sann-
azt eins vel og nú, að hér er nóg
um björg og brauð. Allt fram á
síðustu ár hefur samt verið talað
um það, a’ð ísland sé á mótum
hins byggilega og óbyggilega
á jarðarkringlunni. Sé það rétt,
bera lífskjör fólksins sannarlega
órækan vott um það, hve vel
þjóðin kann að beita töfrasprot-
anum. Þannig hefur þetta alltaf
verið síðan við fórum að ráða
málum okkar sjálf þótt örastar
hafi framfarirnar verið þessi ár-
in, sem viðreisnarstjórnin hefur
verið við völd. Aldrei hafa lífs-
kjörin verið rýmri, aldrei hefur
fólkið getað veitt sér eins mikið
af þessa heims gæðum. Þetta
hljóta allir að viðurkenna. Þetta
finnur hver og einn hjá sjálfum
sér og þetta blasir við augum
allt í kringum okkur, því að
þetta eru staðreyndir daglegs
lífs.
Það er erfitt verk og illt, sem
þeir menn verða að vinna, sem
hafa tekið að sér að neita þess-
um staðreyndum. Það sannast á
leiðarahöfundum stjórnarand-
stöðublaðanna, að það verður að
gera fleira en gott þykir. En
stundum hrekkur sannleikurinn
út úr þeim alveg ósjálfrátt, eins
og ritstjóra Þjóðviljans, sem
kom á Alþing (sem varamaður)
og fór að halda þar ræðu eins og
lög gera ráð fyrir. Og þar kom
ræða hans, að hann sagði: „Og
efnahagslega séð erum við betur
færir til þess en nokkru sinni
fyxr að ráðast í ný verkefni".
Þetta er vitanlega hverju orði
sannara. En í þessu sambandi
verðum við að hafa það fast í
huga, að efnaleg velmegun er
ekkert takmark í sjálfu sér,
hjrorki fyrir þjóð né einstakling,
heldur meðal til andlegrar lífs-
nautnar, menningarlegs þroska,
þeirrar farsældar, sem er í innsta
eðli sínu óháð ytri kjörum.
Margur mun nú minnast þeirra
orða Einars Ben., að „hér sé ei
stoð að stafkarlsins auð .Nei,
stórfé, Hér dugar ei minna".
En það er sama hversu mikið
fé við eignumst:
Fyrir andans framför eina,
fólksins hönd er sterk.
G. Br.
fyrir skrifstofu og lager óskast (hrein-
legar vörur). Tilboð sendist afgr. Mbl.,
merkt: „SL — 9969“.
ATVIIMNA
Innflutningsfyrirtæki óskar eftir að ráða röskan
og reglusaman mann til lager- og útkeyrslustarfa.
Þeir, sem áhuga hafa á starfi þessu leggi nöfn sin
ásamt upplýsingum um fyrri störf í afgr. Mbl.,
merkt: „Atvinna — 9541“.