Morgunblaðið - 16.06.1966, Blaðsíða 16

10
MORGUNBLAÐIÐ
Fimmtudagur 18. júni 1966

Útgefandi:
Framkvæmdastjóri:
Ritstjórar:
Ritstj órnarf ulltrúi:
Auglýsingar:
Ritstjórn:
Auglýsingar og afgreiðsla:
Áskriftargjald kr. 105.00
1 lausasö'lu kr.
Hf. Árvakur, Reykjavík.
Sigfús Jónsson.
Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6.
Aðalstræti 6. Simi 22430.
á mánuði innanlands.
5.00 eintakið.
KJARABÆTUR EÐA
VERÐBÓLGA

Hver verður mótleikur
Verwoerds forsætisráðh.?
17'ommúnistar þykjast miklir
andstæðingar verðbólg-
unar, en sannleikurinn er sá,
að þeir æskja einskis fremur
en áframhaldandi verðbólgu-
þróunar. Þeir vita sem er, að
verðbólgan skapar marghátt-
uð vandamál og torveldar
uppbyggingu og framfarir.
Slíkir erfiðleikar eru þeim
kærkomnir og notaðir til
árása á stjórnarvöld. Þess
vegna leggja þeir sig alla
fram um að auka á erfiðleika
þá, sem samfara eru verð-
bólgunni.
Auðvitað er þeim þó sem
öðrum ljóst, að taumlaus
verðbólga kemur illa niður á
launþegum, ekki sízt verka-
mönnum. En þeir hafa þó
löngum látið hagsmuni laun-
þega víkja fyrir pólitískum
hagsmunum sínum, og margt
bendir nú til þess, að enn
eigi að reyna að höggva 1
sama knérunninn. Þannig hef
ur verið sett fram krafa um
það, að allt grunnkaup yrði
hækkað um 5% nú, en þó
ekki gerðir samningar nema
til hausts og þá væntanlega
settar fram enn hærri kaup-
kröfur.
Hvert mannsbarn skilur,
að slík vinnubrögð eru til
þess eins fallin að auka á
verðbólguna, og koma í veg
fyrir að öryggi geti skapazt á
vinnumarkaði.
Hugsanlegt væri að ræða
um 5% kauphækkun, ef vísi-
töluákvæðin hefðu ekki ver-
ið tekin upp að nýju og ver-
ið væri að gera samning til
langs tíma. En slík bráða-
birgðahækkun mundi óhjá-
kvæmilega hleypa af stað
nýjum og miklum víxlhækk-
unum kaupgjalds og verð-
lags, og vísitöluskrúfan kom-
ast í fullan gang. Að því er
raunar stefnt af forystu-
mönnum kommúnista.
Ef vinnuveitendur hefðu
látið undan kröfum þeirra
um 5% grunnkaupshækkun
til nokkurra mánaða og nýj-
ar deilur með haustinu,
hefði verðbólguvandamálið
orðið óviðráðanlegt og öllum
atvinnurekstri verið stefnt í
beinan voða, enda ber nú öll-
um saman um það að teflt
sé á tæpasta vaðið í kaup-
v gjaldsmálum og bera t.d. yf-
irlýsingar aðalfundar Sam-
bands ísl. samvinnufélaga
þess augljóst vitni, en þar er
sagt berum orðum, að engar
hækkanir megi verða, ef
margháttaður rekstur eigi
ekki að stöðvast.
Verkamanasambandið kom
saman til fundar í gær. Þar
var samþykkt að taka upp
samningaviðræður að nýju,
og vissulega hljóta allir vel-
viljaðir menn að vona að þær
beri árangur, þótt framferði
kommúnistaforingjanna síð-
ustu daga spái ekki góðu og
enn sé allt í óvissu um það,
hvort meir verða metnir
hagsmunir launþega eða sá
pólitíski hagnaður, sem
kommúnistar hyggjast hafa
af því að stofna til upp-
lausnar. — En hins vegar
liggur nú orðið ljóst fyrir,
hverjir það eru, sem berjast
fyrir áframhaldandi verð-
bólgu og hröðum vexti henn-
ar, þrátt fyrir öll stóru orðin
um, að ríkisstjórnin beri á-
byrgð á verðbólgunni.
Kommúnistaforing j arnir
vissu það auðvitað fullvel,
áður en þeir settu fram kröf-
urnar um 5% grunnkaups-
hækkun til haustsins og fulla
vísitöluuppbót, ásamt nýjum
hækkunum síðar á árinu, að
slíkar kröfur yrðu aldrei sam
þykktar. Þeir hafa þess vegna
ekki hugsað sér að ná samn-
ingum, heldur hið gagn-
stæða.. Gömlu öflin eru enn
að verki, og nú telja þeir sig
hafa undirtökin, sem harðast
hafa gagnrýnt þá af forystu-
mönnum verkalýðsins, sem
síðustu tvö ár hafa gengið til
samninga.
Þetta spáir vissulega ekki
góðu, en í lengstu lög verður
þó að vona, að skynsemi og
þjóðhollusta nái að ríkja í for
ustu Verkamannasambands-
ins, því að ella væri stefnt út
í beinan voða.
TÍMINN SKAMM-
AR SÍNA MENN
Cíðan Framleiðsluráð land-
búnaðarins tók'þá ákvörð-
un að lækka smjör í verði og
taka sérstakt gjald af innveg-
inni mjólk til verðjöfnunar,
hefur Tíminn verið í mestu
vandræðum. — Framsóknar-
menn eru í meirihluta í Fram
leiðsluráði og bera þess vegna
ábyrgð á þessari ákvörðun,
sem allt ráðið var sammála
um, en mælzt hefur misjafn-
lega fyrir í sveitunum. Mál-
gagn Framsóknarflokksins
hefur þess vegna ekki vitað í
hvora löppina það ætti að
stíga, þar til í gær að birt er
ritstjórnargrein, þar sem snú-
izt er gegn stefnu þeirri, sem
Framleiðsluráð hefur mark-
að, og í rauninni ráðist að
þeim forustumönnum, sem
Framsóknarflokkurinn hefur
kosið í Framleiðsluráð land-
búnaðarins.
GREIN sú, er hér birtist eft-
ir fréttamann OBSERVERs í
Höfðaborg Stanley Uys, var
skrifuð sl. laugardag, 11. júní,
nokkrum dögum eftir brott-
för bandariska öldungaeilda-
þingmannsins, Roberts Kenne
dys, frá S-Afríu. Á sunnudag,
réðust s-afrísk dagblöð mjög
á Kennedy og í einu þeirra,
„Die Beeld“ var staðhæft, að
hann muni aldrei fá að koma
aftur til S-Afríku, stjórnar-
völdin þar muni sjá til þess
eftir framkomu hans í þessari
ferð, að hann eigi þangað
ekki afturkvæmt.
Greinin fer hér á eftir i
lauslegri þýðingu ofurlítið
stytt.
★ ★ ★
Frá því bandaríski öldunga
deildarþingmaðurinn Robert
Kennedy, fór frá Suður-
Afríku hefur af hálfu stjórn-
arvaldanna þar, ríkt geigvæn
leg þögn. En menn hafa það á
tilfinningunni, að sú þögn
muni ekki lengi vara og bíða
mótleiks Verwoerds með eftir
væntingu.
Frá því Harold Macmillan,
fyrrum forsætisráðherra Bret
lands, hélt sína frægu ræðu
um „Veðrabrigðin" í Höfða-
borg fyrir sex árum, hefur
enginn stjórnmálamaður vak
ið eins reiði Verwoerds og
flokksmanna hans og Kenne-
dy með heimsókn sinni nú.
Þeir máttu horfa á það fjúk
andi reiðir, að Kennedy þyti
úr einni borginni í aðra, tæki
þátt í ýtarlegum og vinsam-
legum rökræðum við andstæð
inga Apartheid-stefnunnar
tæki í þúsundir svartra
handa, heimsækti hinn útskúf
aða forseta Sambands suður-
afrískra stúdenta, Ian Robert
son gerði sér sérstaka ferð
með þyrlu til þess að heim-
sækja Albert Luthuli hinn
fangna forseta African Natio-
nal Congress og friðarverð-
launahafa Nobels — og bætti
svo gráu ofan á svart með því
að lýsa honum sem einhverj-
um athyglisverðasta og mest
hrífandi manni, «r hann hefði
nokkru sinni kynnzt. Og síð-
ast en ekki sízt gramdist.
þeim ræður Kennedys, þar
sem hann m.a. sagði þúsund-
um Afríkumanna í Jóhann-
esarborg, að það yrði að
binda enda á kynþáttamis-
Að vísu er reynt að dulbúa
árásina og ráðizt að Ingólfi
Jónssyni, landbúnaðarráð-
herra, fyrr þær aðgerðir, sem
fulltrúar í Framleiðsluráði
hafa ákveðið. En það breytir
ekki þeirri staðreynd, að
Framsóknarmenn eru komnir
í hár saman út af landbúnað-
armálum. Morgunblaðið efast
ekki um það, að fulltrúar í
Framleiðsluráði hafa talið ráð
stafanir þær, sem gerðar hafa
verið, nauðsynlegar, og verið
sannfærðir um, að þær væru
bændum hagstæðastar. Blað-
ið telur sig líka vita að for-
ustumenn bændastéttarinnar
séu yfirleitt þeirrar skoðun-
ar, að ekki sé frambærilegt
réttið í Suður-Afríku.
Suður-Afríkubúar hafa
ekki heýrt neitt þessu svipað
frá því átökin urðu í Sharp-
ville í marz 1960. Þjóðin hef-
ur nú sem vaknað af dvala
við að heyra mann, sem kann
að verða forseti Bandaríkj-
anna áður en langt um !íð-
ur hvetja hana til að taka á
ný upp baráttu gegn kynþátta
stefnu yfirvaldanna.
Að sjálfsögðu var gersam-
lega óþolandi fyrir Verwoera
að sitja undir sliku. Og nú
mun hann eflaust telja sér
nauðsynlegt að grípa til
skjótra ráða til þess að vega
upp á móti orðum Kennedys.
Sennilega verður fyrsta skot-
mark hans Samband suður-
afrískra stúdenta, þar sem
Kennedy beindi orðum sínum
sérstaklega til æskunnar og
stúdenta. En í Suður-Afríku
eru einnig aðrir aðilar —
Robert Kennedy.
önnur samtök og stofnanir,
sumar virkar aðrar, sem þagg
að hefur verið algerlega nið-
ur í, sem gætu vel hugsað sér
að hlýða kalli Kennedys.
Kennedy lagði í ræðum
sínum jafnan á það áherziu,
að baráttan gegn kynþátta-
misréttinu yrði að fara fram
með friðsamlegum hætti —
en jafnvel friðsamleg bar-
átta er miklum erfiðleikum
bundin, því að öll barátta
gegn Aparteid stefnunni er
bönnuð, hvers eðlis, sem hún
að krefjast meiri útflutnings-
uppbóta en nú eru, og margir
þeirra vilja raunar keppa að
því að lækka uppbæturnar
smám saman, en einkum þó
að auka kjötframleiðsluna en
takmarka mjólkurframleiðslu.
Vel má vera að einhver úr-
ræði hefðu verið heppilegri
en þau, sem Framleiðsluráð
ákvað, og væntanlega skýrist
það frekar nú á næstu dög-
um, þegar fulltrúar bænda
ræða mál þessi nánar.
En að því er ásakanir Tím-
ans á ríkisstjórnina varðar, þá
mætti e.t.v. spyrja, hvort það
bæri að ásaka hana fyrir
landbúnaðarlöggjöf, sem all-
ir lýstu samþykki sínu við nú
er og hverjir, sem fyrir henni !
standa.
Það sem mestu máli skipt- 1
ir, varðandi þessa fjögurra
daga dvöl Kennedys í Suð-
ur-Afríku er, að hún olli upp-
námi, ekki aðeins meðal and j
stæðinga kynþáttastefnunnar, i
heldur einnig innan stjórnar- j
innar. Flokksmen Varwoerds |
eru síður en svo á einu máli ,
um að komið hafi verið skyn
samlega fram við Kennedy.
Sumir segja, að framkoma
stjórnarinar hafi verið alröng
og staðhæfa að úr því að hon
um hafi verið veitt vegabréfs
áritun til landsins á annað
borð, hefði einnig átt að gefa
honum tækifæri til að ræða
við opinbera aðila og ráð- I
herra. Hefði þannig orðið I
minna úr ágreiningi Verwo- I
erds og Kennedys og ferð I
hans ekki haft jafn mikil '
áhrif á Afríkumenn. Hægri i
armur flokksmanna Verwo-
erds er hinsvegar þeira skoð- j
unar að aldrei hefði átt að I
leyfa Kennedy að koma til ,
landsins. —
Grurtur leikur á, að ferð i
Kennedys og þau áhrif sem ,
hún hefur haft, hafi orðið til
þess að styrkja stöðu hægri
manna í flokknum og stjórn-
in muni nú verða enn ósveigj
anlegri en fyrr í afstöðu sinni. J
Raunar má segja, að Verwo
erd eigi ekki um annað að
velja. Apartheid- stefn-
an er þess eðlis, að hún getur
ekki farið nema í eina átt,
— til hægri og öll atvik, sem !
telja má ógnun við hana, eru i
til þess eins að sveigja hana
lengra í þá stefnu. Hið eina,
sem Verwoerd getur huggað
sig við er, að orð Kennedys
náðu sennilega ekki til eyrna
nema fárra hvítra manna, þvi
það er langt síðan hvítu íbú-
arnir í S-Afríku hættu að
vita hvað gerðist bak við
svarta tjaldið.
Einmitt í þessu atriði ligg-
ur verulegur munur á ræðu
Kennedys nú _og ræðu Mac
millans 1960. Árið 1960 voru
miklar óróaöldur í Afríku og
hiti í þjóðernisibaráttu Afríku
ríkjanna sem mörg fengu ein
mitt sjálfstæði það ár. Kenne
dy kemur sex árum seinna — .
þegar Suður-Afríka hefur lok
að sín vandamál bak við lás
Framhald á bls. 22
í vor, eða hvort hana ætti að
ásaka fyrir það að verða við
óskum aukafundar bænda
um að skerða ekki útflutnings
uppbæturnar.
Helzt mætti segja að stjórn
arvöld og ráðamenn í land-
búnaðarmálum væru ámælis-
verð fyrir það að hafa ekki
beint framleiðslunni inn á aðr
ar brautir, því að útfiutnings-
uppbæturnar mundu gera
meira en nægja, ef um sauð-
fjárafurðir væri að ræða, en
ekki mjólkurafurðir. En auð-
vitað læra menn af reynsl-
unni, og ekki er nema gott
eitt um það að segja, að land-
búnaðarmálin eru nú mikið
rædd.
i