Morgunblaðið - 16.09.1966, Qupperneq 16

16
MORCUNBLAÐIÐ
Fostudagur 16. sept. 1966
fRttgtnt&Iftfrifr
Útgefandi:
Framkvæmdastjóri:
Ritstjórar:
Ritstjórnarfulltrúi:
Auglýsingar:
Ritstjórn:
Auglýsingar og afgreiðsla:
Áskriftargjald kr. 105.00
f lausasölu kr.
Hf. Árvakur, Reykjavík.
Sigfús Jónsson.
Sigurður Ejarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Árni Garða.r Kristinsson.
Aðalstræti 6.
Aðalstræti 6. Sími 22480.
á mánuði innanlands.
7.00 eintakið.
AUKNING TEKNA OG
ÞJÓÐARFRAMLEIÐSL U
Ckýrsla Efnahagsstofnunar-
^ innar til Hagráðs felur í
sér fjölþættan fróðleik og
upplýsingar um staðreyndir,
sem nauðsynlegt er að ar-
menningur í landinu kynm
sér og dragi sínar ályktanir
af. Það sem fyrst vekur
athygli er að ársvöxtur þjóð-
arframleiðslunnar hefur árin
1960—1965 unmið að meðal-
tali 5,5% og vöxtur þjóðar-
tekna 7,6%. Langsamlega
mest hefur framleiðsluaukn-
ingin orðið hjá sjávarútveg-
inum, sem á síðustu árum
hefur tekið nýja og stórvirka
tækni í þjónustu sína. Af
aukinni framleiðslu og út-
flutningi sjávarafurða hefur
svo leitt aukna gjaldeyrissköp
un. og myndun gjaldeyris-
varasjóðs, sem hefur haft *
för með sér frjálsari og greið
ari viðskipti út á við og inn
á við.
Þessi staðreynd um fram-
leiðsluaukningu sjávarútvegs
íns og bætta gjaldeyrisstöðu
sannar enn að sjávarútveg-
urinn og fiskiiðnaðurinn eru
hyrningarsteinar íslenzks ac-
vinnu- og efnahagslífs.
Stórfelld byggingarstarf-
semi og mannvirkjagerð hef
ur einnig átt ríkan þátt í
aukningu þjóðarteknanna. í
kjölfar þeirra framkvæmda
hefur að sjálfsögðu fylgt stór
bætt húsnæði og batnandi að
staða í athafnalífi lands-
manna.
Samkvæmt skýrslu Efna-
hagsstofnunarinnar er taiið
að hagvöxturinn hér á landi
árið 1960-1965 sé meiri en ,
nokkru iðnþróuðu landi inn-
an Efnahags- og framfara-
stofnunarinnar, að Japan und
anteknu. Þá er talið að aukn-
ing raunverulegra atvinnu
og ráðstöfunartekna fyrr-
greint fimm ára tímabil, hafi
numið frá 33—44%, eftir því
við hvaða mælikvarða sé mið
að. En það samsvari frá 5,3
% til 7,6% aukningu til jafci-
aðar á ári.
Um aukningu kaupmáttar
meðalkaups á vinnustund seg
ir í skýrslunni að hún hati
verið tiltölulega hæg fyrstu
þrjú ár tímabilsins, eða 1,9%
að meðaltali á ári, en hafi
verið stórstíg síðari árin, 3,4
•% árið 1964, 7,9% 1965 og
um 8% frá fyrra ári hinn 1.
júní 1966.
Þá segir að lokum í skýr ji
unni að hin mikia fram-
æiðsluaukning hafi að sjálf-
sögðu skapað grundvöll fyr-
ir þeim kauphækkunum, sem
átt hafa sér stað á tímabilina,
án þess að jafnvægið færi úr
skorðum. Allt bendi hinsveg-
ar til þess að skilyrði séu nú
ekki lengur fyrir hendi til
áframhaldandi kauphækkana.
Valda þar fyrst og fremst
um markaðsaðstæður erlend-
is.
Eins og áður er sagt er þýð
ingarmikið að þjóðin kynni
sér sem bezt þessa 'óhlut-
drægnu skýrslu um þróua
íslenzkra efnahagsmála und-
anfarin ár. Þar eru fyrst og
fremst dregnar fram stað-
reyndir, sem bæði opinber
stjórnarvöld og almenningur
í landinu Verður aðtaka tillit
tiL
SVÍFUR AÐ
HAUSTIÐ
TTægum en öruggum skref-
um færist haustið yfir
þetta norðlæga land. Haust-
rigningar eru hafnar og fjalla
tindar standa víða hrímaðir
eftir fyrstu élin.
Yfirleitt má segja að sum-
arið hafi verið hagstætt ís-
lenzku þjóðinni til lands og
sjávar. Sjávarafli hefur ver-
ið góður, og þá fyrst og
fremst síldveiðin. í flestum
sveitum hefur spretta verið
skapleg, en í nokkrum sveit-
um mun þó heyskapur vera
tæplega í meðallagi.
Enda þótt haustið sé tími
fölnandi laufs og grasa hefur
það þó sína töfra og fegurð.
Minningin um liðið sumar,
fjallaferðir, útivistir og sum-
arleyfi utanlands og innan
lifir þá fersk í huga fólksins.
Haustlitir náttúrunnar skarta
sínu fegursta skrúði. Það er
hinzta kveðjan frá sól og
sumri.
Fjárréttir og vertíðarlok
setja einnig sinn svip á síð
ustu vikur sumarsins og upp
haf haustsins.
Allar árstíðir hafa sinn sér
staka hugblæ, sína sérstæð i
töfra. Jafnvel regnþrunginn
hausthiminn getur boðað
hvíld og frið, að hallandi
annasömu sumri.
BÆJARSTJÓRN-
ARKOSNINGAR
í SVÍÞJÓÐ
TVTæstkomandi sunnudag fara
fram bæjarstjörnarkosn
ingar í Svíþjóð. Er úrslita
þeirra beðið með töluverðri
eftirvæntingu. Margir tel]a
að þær muni gefa nokkra vís-
bendingu um hvert straumur
inn liggi nú í sænskum stjórn
málum. En það er fyrst eft-
ir tvö ár sem kosningar eiga
Mikilvægar kosningar
í Svíþjóð á sunnudaginn
Á SUNNUDAGINN kemur
fara fram fylkis- og sveita-
stjórnarkosningar í Svíþjóð.
Mikil eftirvænting ríkir nú
vegna þeirra og dregur þar
margt til, en þeir, sem með
málum fylgjast í Svíþjóð,
leggja fyrst og fremst
áherzlu á þrjár ástæður, sem
gera úrslit kosninganna óvíss.
í fyrsta lagi hefur kosn-
ingaaldurinn verið lækkaður
úr 21 ári niður í 20 ár, síð-
an síðustu kosningar fóru
fram og er afleiðingin sú, að
fjöldi þeirra, sem nú kjósa í
fyrsta sinn er meiri nú en
nokkru sinni eða alls nærri
390.000. 1 öðru lagi hafa borg
aralegu miðflokkarnir tveir,
Þjóðarflokkurinn og Mið-
flokkurinn hafið náið stjórn-
mála- og kosningasamstarf á
sl. ári og í þriðja lagi er kom
inn til sögunnar nýr stjórn-
málaflokkur, frá því að
sveitastjórnarkosningar fóru
fram fyrir fjórum árum, nefni
lega KDS (Kristen Demo-
kratisk Samling).
Þessi þrjú nýju atriði varð
andi kosningarnar, hafa orð-
ið til þess að bæði stjórnmála
menn sem hlutlausir aðiiar
eru enn varkárari en venju-
lega í spádómum sinum. Hvað
snertir fyrsta atriðið, sem
nefnt var hér að framan, þá
höfðu sósíaldemókratar áður
traustan meirihluta á meðal
yngstu kjósendanna, en við
kosningar hin síðustu ár, sem
og í skoðanakönnunum hefur
komið í ljós, að stjórnmála-
flokkurinn hefur átt í viss-
um erfiðleikum með að halda
hylli unga fólksins. Lítið sem
ekkert er vitað um, hvernig
allra yngstu kjósendurnir
munu bregðast við, þegar
þeir í fyrsta sinn n.k. sunnu-
dag ganga inn í kjörklefann
og að sjálfsögðu er ekkert
vitað, hvernig kjörsókn
þeirra verður.
Hvað snertir samvinnu
Þjóðarflokksins og Miðflokks
ins, þá ríkir mikil óvissa,
hvaða viðhorf kjósendur hafa
til hennar. Þessar kosningar
munu ráða úrslitum um sam
starf þessara flokka í fram-
tíðinni og þá um leið um sam
starf borgaraflokkanna í
sænskum stjórnmálum í fram
tíðinni yfirleitt. Flokkarnir
tveir hafa náð að skapa sér
samstöðu varðandi stefnu 1
mörgum mikilvægum málum.
Á það hefur hins vegar verið
bent, að þessir flokkar hafi
til þessa í miklum mæli sótt
fylgi sitt til alveg gagnstæðra
hópa manna, Þjóðarflokkur-
inn til fólksins í stærstu borg
unum en Miðflokkurinn átt
fyrst og fremst fylgi að
fagna í sveitunum.
Hægri flokkurinn (Höger)
tekur ekki þátt í þessu sam-
starfi. Miðflokkurinn hefur
einkum haldið því fram, að
af því hlytist álitshnekkir að
taka Hægri flokkinn með í
samstarfið. Óvissan varðandi
kosningarnar er hins vegar
ekki sízt í því fólgin, hvort
Hægri flokknum undir for-
ystu hins nýja flokksforingja
síns, Yngve Holmbergs tekst
að vinna nokkuð af því fylgi
aftur, sem flokkurinn hefur
tapað í þremur síðustu kosn-
ingum.
í þriðja lagi skapar KDS
(Kristen Demokratisk Sarn-
ling) vissan ótta meðal allra
gömlu flokkanna. KDS var
stofnaður stuttu fyrir þing-
kosningarnar, sem fram fóru
fyrir tveim árum. Flokkurinn

Bertil Ohlin,
foringi Þjóðarflokksins.
fékk þá 70.000 atkvæði en
ekkert þingsæti. Á þeim
tíma, sem síðan er liðinn, hef
ur flokkurinn hlotið sæti í
bæjar- og sveitastjórnum við
aukakosningar og það veldur
því m.a., að flokkurinn fær
nú tækifæri til þess að taka
þátt í kosningaumræðunuin í
útvarpi og sjónvarpi. Þar að
auki er hann betur skipu-
lagður en áður og ekki er því
talið ólíklegt, að KDS geti
komið bæði sósíaldemókröt-
um og borgarflokkunum
óþægilega á óvart í vissum
kjördæmum í Suður- og Suð-
vestur Svíþjóð.
KDS, samstarf miðflokk-
anna og hin nýja stefna
Xage Erlander,
foringi sósíaldemókrata.
sænska kommúnistaflokksins
hafa valdið því, að sósíal-
demókratar eru af mörgum
taldir í verri aðstöðu við þess
ar kosningar en þeir hafa ver
ið lengi. Enn fremur hafa
stjórnarskiptin í Noregi orð-
ið til þess að blása lífi og
kjarki í borgaraflokkana með
þeirri afleiðingu, að í kosn-
ingabaráttunni nú hefur oft
verið rætt ákaft um norsk
innanríkismál. í þeim umræð
um hafa allir flokkarnir not-
fært sér norska stjórnmála-
menn og sjaldan hefur áhugi
manna í Svíþjóð á Noregi
verið meiri en að undan-
förnu.
í kosningunum á sunnu-
daginn verður kosið í um 1500
sæti á 25 fylkisþingum og um
30.000 fulltrúar í um það bil
1000 sveita- og bæjastjórnir.
Nú eru sósialdemókratar
stærsti flokkurinn í 750 af
hinum 1000 sveitar- og bæj-
arfélögum og hafa meiri
hluta í um 400 þeirra.
Auk þess sem bæjar- og
sveitarstjórnarkosningarnar
hafa fengið aukna þýðingu
stjórnmálalega á síðustu ár-
um, þá hafa úrslit kosning-
anna til fylkisþinganna bein
áhrif á skipan sænska þings-
ins, því að það eru fylkis-
þingin, sem kjósa fulltrúa i
fyrstu deild sænska þingsins
eða öldungadeildina, eins og
hún er oft kölluð. Áttundi
hluti þingmanna deildarinn-
ar er kosinn að nýju á hverju
ári, þar sem fylkisþingunum
Framhald á bls. 31.
að fara fram til ríkisþings-
ins sænska.
Tage Erlander, leiðtogi
jafnaðarmanna, hefur nú ’
nær tuttugu ár verið forsæt-
isráðherra Svía. Hann er far
sæll maður og hygginn og
hefur að margra dómi farnast
stjórnarforusta vel. Enn þess
verður engu að síður mjög
vart í Svíþjóð, að almenning
ur telur að tími sé kominn
til þess að skipta um for -
ustu. Líta Svíar nú mjög tii
Norðmanna, sem fyrir ári
síðan kusu borgaralega sam-
steypustjórn, en veittu Jafn-
aðarmönnum hvíld eftir ára
tuga stjórn í Noregi.
Miðflokkarnir í Svíþjóð,
Frjálslyndi flokkurinn og
Bændaflokkurinn, sem nú
kallar sig Miðflokk, hafa und
anfarið gert ítrekaðar tilraun
ir til þess að ná samkomulagi
sín á milli. Hafa þeir nú nána
samvinnu í bæjarstjórnar-
kosningunum, en rætt hefur
verið um að þessir tveir flokx
ar sameinuðust áður en tn
ríkisþingkosninga kæmi.
Engu skal spáð um úrsht
bæ j arst j órnarkosninganna
Svíþjóð. En ef úrslit þeirra
verða borgarflokkunum i
hag, sem ýmsir telja líklegt,
getur sú staðreynd haft veru
leg áhrif á þróun sænskra
stjórnmála í framtíðinni.