Morgunblaðið - 30.09.1966, Blaðsíða 17

Föstudagur 30. sept. 1966
MORGU NBLAÐIÐ
17
Hin nýju starfsmannahús að Arnarholti. Forstöðumaðurinn Gísli Jónsson, stendur fyrir fram
an hinn skemmtilega húsagarð.
Ný álma fyrir s tarfsfólk
tekin í not að Arnarholti
NÝ ÁLMA fyrir starfsfólk
Vistheimilisins að Arnarholti
var formlega tekinn í notkun
í gær. Borgarlæknir og sjúkra-
húsnefnd Reykjavíkurborgar
buðu blaðamönnum og öðrum
gestum að vera við opnunina.
Borgarlæknir lýsti hinni nýju
álmu, og þeim möguleikum, sem
opnuðust til þess, að hægt verði
að fá sérhæft starfsfólk til starfa
við stofnunina þegar hægt væri
að bjóða fólki upp á góðan að-
búnað eftir vinnudag.
Borgarstjóri flutti þvínæst
ávarp, og lýsti ánægju sinni og
borgarstjórnar með þessar fram
kvæmdir.
Álma sú, sem nú bætist við
starfsmannahúsið, sem þegar
var tekið í notkun, er hin smekk
legasta að allri gerð. Allt mjög
vandað, en ekkert óhóf í neinu.
Framan við álmurnar er garð-
ur, sem ætlaður er starfsfólk-
inu.
Jón Sigurðsson borgarlæknir
sagði vistheimilið að Arnarholti
tekið í notkun árið 1945, en
borgin hefði keyp jörðina 2 ár-
um áður. Bjó fyrst starfsfólk-
ið í sama húsi og vistmenn, og
hafa alltaf stafað af því. alls
kyns vandræði. Aðeins forstöðu-
maður hælisins hafði sérhús-
næði.
| Hælinu var ætlað að taka við
; því fólki, sem átti samleið með
venjulegum borgurum. Fvrst
hefði verið rúm fyrir 42 vist-
menn, en nú væri pláss fyrir
, 54 vistmenn. Fyrst hefði fram-
I færslunefnd haft umsjón með
I hælinu, en nú væri það undir
stjórn sjúkrahúsnefndar. Yfir-
læknir hælisins væri Kristján
Þorvarðsson, forstöðumaður
I Gísli Jónsson og hjúkrunarmað
ur Óskar Jónsson.
Með þessari nýju viðbót
mætti segja að vel væri búið
' að starfsfólkinu, en alis vinna
| við hælið 16 manns. Búrekst-
I ur hefði alltaf verið rekinn með
hælinu, bæði kýr, sem mjóik
fengist úr fyrir hælið, einnig
væri þar stórt hænsnabú, sem
sæi hælinu og öðrum borgar-
spítölum fyrir eggjum. Kúarekst
, urinn væri þó ekki hagkvæmur
og hefði komið til orða að leggja
hann niður, og myndi vera hægt
að nota hús þau, sem þá losn-
uðu, sem vinnustofur fyrir vist-
menn, svo sem til að steypa
gangastéttarhellur og íleira.
Nauðsynlegt væri að byggja við
bótarhúsnæði fyrit vistmenn í
næstu framtíð, því að þörfin
væri brýn.
Einar Sveinsson teiknaði starfs
mannahúsinn, en verkfræðingur
var Vífill Oddsson. Verktakar
voru Reynir Hjörleifsson og
Ragnar Þorleifsson.
Byggingaframkvæmdir hófust
í júní 1964 og seinni áfanga var
lokið í apríl 1966.
Samtals eru starfsmannahúsin
769 fermetrar að stærð 2500
rúmmetrar. Heildarkostnnaður
varð rúmar 9,2 milljónir króna.
Gestum var sýnt vistheimilið
og hin nýju starfsmannahús, og
fannst þeim mikið til um ný-
byggingarnar. Alls eru 5 íbúð-
ir og 14 einstaklingsherbergi í
húsunum, og allt afar vel frá
gengið.
100 ára mínning
Margrétor Svcinsdóttur
MARGRÉT Sveinsdóttir, prests-
dóttirin frá Staðarbakka i Mið-
firði á aldarafmæli í dag. For-
eldar hennar voru sæmdarhjón-
in Guðný Einarsdóttir og séra
Sveinn Skúlason, ritstjóri Norðra
á Akureyri og lengst af prestur
á Staðarbakka í Miðfirði. Syst-
kini hennar voru tvö: Guðrún
fædd 29. desember 1864, dáin
31. desember 1898, fyrri kona
Ögmundar Sigyrðssonar skóla-
stjóra og Helgi fæddur 25. okt.
1868, bankastjóri á ísafirði.
Margrét er ógleymanleg öllum
er kynntust henni. Bar þar
margt til, víður sjónhringur og
óvenjulegt starfsþrek, óbilandi
kjarkur og leikandi glaðværð og
góðvild er aldrei brást. Tvívegis
fór hún til Vesturheims og vann
þar nokkur ár í senn. En heim-
þráin var sterk og reynsian
mikil, því að í bæði skipti, við
heimkomuna, varð hún íyrir
þungum raunum, í fyrra sinn er
einkasystir hennar andaðist, og
tók hún þá þann er þetta ritar
í fóstur um sinn með sinni heitu
lund og hlýja hjárta; í seinna
skipti er mágkona hennar,
Kristjana Jónsdóttir frá Gaut-
löndum andaðist 6. desember
1908 frá 8 börnum og tók hún
þá við húshaldi og uppfóstri
barna þeirra Helga og reyndist
hin bezta móðir.
Ef lýsa skyldi ævistörfum
Möggu systur, en svo var hún
alltaf nefnd af nánustu vinum,
yrði það of langt mál og skal
ekki frekar rakið. En minmg
hennar er enn svo lifandi í hug-
um allra, þjónslundin óbrigðu).
geislandi bros og öryggi þess
hugar, er vill æ hið rétta og
stækkar við hverja þraut. Hinn
Ijúfi blær, hinn djúpi skilningur
hennar á þörfum bæði ungra og
hinna eldri, fyllir hug vorn heitri
þökk og fyrirbæn um vegferð
hennar á löndum eilifðarinnar,
en heitast frá börnunum er hún
reyndist sem bezta móðir, tengda
fólki þeirra og barnabörnum
ásamt mér og systur minni Ingi-
björgu og öllum þeim mörgu, er
nutu góðvildar hennar Möggu
systur í Garðastræti 13.
Góð kona er geymd hjá Guði.
Sveinn Ögmundsson.
Vitni
vantar
I NÓTT var stolið vélhjólinu
R-980, sem er rautt að lit og
af Hondagerð, þar sem það stóð
við Sóleyjargötu 13. Biður rann
sóknarlögreglan það sem ein-
hverjar upplýsingar geta gefið
um stuldinn að snúa sér til sín
sem fyrst.
Tvú Afríkuríki hljóta sjálfstæði
NÚ stendur yfir mikil tog-
streita í Afríku svartra
manna milli þjóðflokkanna og
einingarstefnunnar (samfélags
stefnunnar) og er varla hægt
að spá hvor stefnan fer með
sigur af hólmi. Nýjar þjó’ðir
sjálfstæð ríki, koma æ fram
á sjónarsviðið, frjálsar loks
undan oki nýlenduveldanna í
Evrópu en ekki færar um að
stjórna sjálfum sér: þær ráða
ekki við stjórnmálaleg, þjóð-
félagsleg vandamál sem þjá
hvert það ríki sem er ungt og
hefur nýlega losnað úr fjötr-
um. Nigeria er slíkt riki dæmi
gert.
En þrátt fyrir þau óhugn-
anlegu vandamál sem blasa
við. þessum þjóðum er þau fá
frelsi sitt, er engan bilbug að
finna á þeim, sem vilja
spreyta sig í skjóli sjálfsstjórn
ar og frjálsræðis. Bechuana-
land, þurrt land og ófrjósamt,
tuttugu sinnum stærra en ís-
land, nær sjálfstæði sínu í dag
og tekur upp nafnið Lýðveldið
Botswana. Innan þriggja daga
mun annað ríki bætast í hóp-
inn: Lesotho, fyrrum verndar
svæði Breta, undir nafninu
Basutoland.
Hið nýja lýðveldi Botswana
og Lýðveldi Suður-Afríku eiga
landamæri saman. Því fyrr-
nefnda er stjórnað af þeldökk-
um mönnum, hið síðarnefnda
er höfuðból „apartheid“ þeirr
ar stefnu sem vinnur að al-
gerum skilnaði hvítra manna
og svartra. Þannig standa í
dag andspænis hvort öðru tvö
lönd, tvær stefnur, algjörlega
andstæðar. En forsætisráð-
herra Botswana, Seretse M.
Khama, er maður sem horfir
á vandamál raunhæfum aug-
um. Fyrir nokkrum mánuðum
lét hann eftir sér hafa, að til
þess að þjóð hans gæti haldið
frelsi sínu, yrði fólkið að láta
karp Suður-Afríku sem vind
um eyru þjóta Khama er 45
ára gamall, sonur Sekoma,
fyrrum leiðtoga Bamangwato
þjóðflokksins. Hann hlaut
menntun sína víða í Afríku,
þar á meðal í Jóhannesar-
borg. Hann stundaði fram-
haldsnám í Oxford, og lauk
þaðan lögfræðiprófi. f Eng-
landi kvæntist hann enskri
stúlku, og var hún í för með
honum er hann sneri aftur
til lands síns og tók þar við
yfirstjórn þjóðflokksins. Þótt
á ýmsu hafi gengið síðustu
tíu árin í stjórnmálalegu lífi
Seretse, er hann vel virtur og
vinsæll af flestum íbúum hins
nýja lýðveldis.
íbúatala Botswana er um
550 þúsund. Aðalútflutnings-
vara landsins er nautakjöt, en
þó féll um þriðjungur hjarða
‘landsmanna í miklum þurrk-
um í fyrravetur. Matvæla-
stofnun Sameinuðu þjóðanna
sendir reglulega matvælabirgð
ir til landsins og heldur lífinu
í um hundrað þúsund manns.
Landsmenn hafa hingað til
leitað á náðir Breta með öll
sín vandamál, og áhrif Breta
á þjóðlífið eru geysimikil. Á
ökrunum syngja enn gamlar
konur þjóðsöng Englands við
störf sín. Það er vart ástæða
til að halda, að sjálfstæði og
nafnsskipti muni breyta mjög
þeim anda.
f ANGOIA |ZAA16/A

\SOUJH \w EST *a fricat* —' RHODfSIAj®^ BICHUANA /|\ LAND^— ^' r í
south\~ QíWAZIIAND
Atf?ICA \^yliU£'gA~uroiAND
Basutoland, eða Lesotho
eins og það mun heita á mánu
dag, er lítið fjalllent ríki, um
kringt á alla vegu Lýðveldi
Suður-Afríku. Það hefur
stundum verið kallað brezka
eylandið í hafsjó apartheid-
stefnu Suður-Afríku. Framtíð
in fyrir hina 694 þúsund íbúa
þessa lands er lítt glæstari em
fyrir Batswanabúa. Landið er
fyrirtaks stökkpallur fyrir
byltingarsinna, sem hefðu í
hyggju að steypa stjórn Suð-
ur-Afríku. Landslagið er vel
fallið til skæruhernaðar, stað
setning landsins býður heim
flóttamönnum frá apartheid
Suður-Arfíku. En samt heldur
„Manchester Guardian" því
fram, að landið verði í raun
og veru aðeins leiksoppur
Suður-Afríkustjórnarinnar.
Ein aðalástæðan fyrir þess-
ari skoðun „The Guardian" er
sú, að Basutoland hefur alltaf
orðið að treysta á Suður-
Afríku sem aðalkaupanda út-
flutningsvara sinna (sem eru
einkum nauta- og fjárafurðir).
Suður-Afríka gæti því beitt
efnahagslegum þvingunum við
hið nýja lýðveldi, ef forsvars-
menn apartheid-stefnunnar
sæu fram á verulega mót-
spyrnu í landinu
Basutoland hefur notið
verndar Breta síðan 1868. Und
angengna fimm áratugi hafði
þjóðin orðið að verjast á-
gengni villimanna, sem voru
að flytjast norðan að, og einn
ig áleitni Búa, sem steymdu
til fjallendis Basutolands á
meðan á ófriði stóð sunnar í
Suður-Afríku. Sá maður, sem
dvelur í minni allra Basuto-
landsbúa sem þeirra mesta
hetja er Moshesh, fæddur fá-
tækur drengur þar í landi um
1790. Það er Moshesh fremur
en öllum öðrum að þakka að
Basuto þjóðflokknum tókst að
halda einingu sinni og landi
sínu þrátt fyrir árásir ann-
arra þjóðflokka, t.d. Zulu og
Matabele þjóðflokkanna. Mos-
hesh sá, að fólk hans yrði að
njóta aðstoðar Breta til að
geta haldið hinum áleitnu
nágrönnum í skefjum. Basuto
þjóðflokkurinn fékk loks að
lifa í friði árið 1868, er brezka
heimsveldið tók landsvæðið
undir sinn vendarvæng. —
Tveim árum síðar dó Mos-
hesh, vígþreyttur maður, en
hamingjusamur yfir lengi
þráðum friði.
Þessi tvö nýju ríki munu
horfast í augu við sömu vanda
mál og systurríki þeirra í
Afríku. Stjórnir rísa og falla,
blóðsúthellingar eru algengar.
Fátækt, ómenntað fólk, sem
fyrir svo stuttu tróð veiði-
stíga, flykkist nú um stræti
borganna vitandi það eitt að
það er frjálst. Við nýlendu-
stefnu fjarsettra ríkja bjó
frelsið í brjósti þessa fólks.
Nú lifir það í gerðum þeirra.
Halldór Laxness leggur þau
orð í munn Árna bókasafnara
í íslandsklukkunni, að lúbar-
inn þræll sé mikill maður,
því hann eigi frelsið í brjósti
sér. Nú eru flestir hinir „lú-
börðu“ íbúar Afríku loks að-
njótendur frelsisins. Það býr
þeim ekki lengur aðeins í
brjósti. -
En kunna þeir að fara með
dýrgrip sinn, frelsið? Kannske
gefur Blaine Littell, fyrrum
blaðamaður í Afríku, beztu
skýringuna á því, sem nú er
að gerast í ýmsum ríkjum
Afríku: „Hvítir nýlendusinn-
ar mergsugu þetta fólk,
menntuðu það ekki. Þeir litu
á það sem óæðra fólk, óhæft
til framfara Þegar þessi hvítu
valdamenn eru farnir, kastar
fólkið af sér oki minnimáttar-
kenndarinnar. Það vill sýna
heiminum ögrun með því að
þurrka út öll áhrif hvítrar
menningar í landi sínu. Það
sem er að gerast núna, er að
fjöldinn er að snúa aftur —
til runnanna og þurrar stepp-
unnar".