Morgunblaðið - 20.04.1967, Blaðsíða 8

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 20 APRÍL 1367.
8
Magnús Jónsson fjármálaráðherra:
Sjálfstæðisflokkurinn boðar áfram-
hald frjáslyndrar efnahagsstefnu
Alvarlegar afleiðingar verði
stjórnarstefnunni hafnað
ÞESSAR útvarpsumræður
m nú á enda. Talsmenn
■tjórnarflokkanna hafa með
akýrurn rökum dregið upp
mynd af mesta framfaratíma
bili í sögu þóðarinnar og bent
jafnframt á þau margvíslegu
viðfangsefni, sem nú þyrfti
að beita samstilltum átökum
svo að auðið verði að treysta
betur það velferðarþjóðfélag,
sem við nú lifum í. Það er
eftirtektarvert, að stjórnar-
andstæðingar hafa ekki gert
tilraun til þess að hrekja þær
tölulegu stareyndir, sem bent
hefir verið á, heldur stað-
bæft í einum kór, að allt hið
góða, sem gerzt hafi síðustu
árin, hafi orðið án tilverknað-
ar ríkisstjómarinnar, en allt
bið slæma hafi verið hennar
sök.
Geta hlustendur naumast kom
hst hjá því að álykta, etf þeir á
annað borð taka eitthvert marfk
á orðum forustumanna stjórnar-
andstöðunnar, að annað hvort
hljóti ráðherrarnir að vera fá-
bjánar eða illmenni, eða þá hvor
tveggja, því að þeir virðast hafa
lagt sig fram um það undanfarin
átta ár að vera þjóðinni til ó-
þurtftar og reyna að hagnýta sem
verst hinar góðu gjafir máttar-
valdanna. >au ummæli eins
Framsóknarþingmannsins, að
þessi ár mætti kalla ár hinna
glötuðu tækifæra, eru raunar
einkennandi fyrir ræður allra
háttvirtra stjórnarandstæðinga í
þessum umræðum. Það eina, sem
stjórnarandstæðingar hafa vendi
lega forðast að minnast á nema
í þokukenndum upphrópunum,
er hvernig hefði átt að nota het
ttr tækifærin og eftir hvaða leið
þeir ætla að leiða þjóðina inn í
land hinna miklu fyrinheita, þar
sem bíða betri lífskjör fyrir laun-
þega, betri hagur atvinnuveg-
anna, nóg húsnæði fyrir alla,
minni skattar, meiri framkvæmd
ir, nóg lánsfé, lægri vextir og
engin verðbólga, svo nokikuð sé
tíundað atf dýrðarlýsingunum.
Stjórnarflokkunum hugkvæm-
tet ekki að halda því fram, að
ekki hafa eitt og annað mátt bet
ttr fara í þeirra stjórnartíð, en
enginn réttsýnn og góðviljaður
rnaður getur neitað því að á
fliestum sviðum þjóðfélagsins
hafa á síðustu árum orðið meiri
framfarir en áður hafa þekkzt og
við búum nú í betra þjóðfélagi
og við jafnari og betri lífskjör
en nokkru sinni áður.
Að sætta fjármagn og vinnu.
Skifting arðsins af þjóðarbú-
tnu er grundvallarágreiningsefn-
ið hér á landi sem víðast annars
ataðár, og það er því flestum
viðtfangsefnum brýnna að finna
úrræði til friðsamlegrar lausnar
þess vanda. Það skiptir megin-
máli, að allir aðilar finni, að
réttar leikreglur séu notaðar og
ekki reynt að falsa staðreyndir.
Ég efast um, að nokkur ríkis-
atjórn hafi lagt sig meir fram
«m að sætta fjármagn og vinnu
1 þjóðfélaginu, enda aldrei verið
lagt eins mikið kapp á að afla
hlutlausra upplýsinga um grund-
vallaratriði efnahagsmálanna.
Því ber vissulega að fagna, að
verulegur jákvæður árangur hef-
ir orðið af þessari viðleitni. For-
ustumenn álhritfaríkustu hags-
munasamtaka launþega og fram-
leiðenda hafa sýnt lofsverðan
skilning á mikilvægi skynsam-
legra viðbragða um kröfugerð á
síðustu árum og reynslan hefir
þegar sannað, að með nýjum
vinnubrögðum er hægt að stuðla
að betri lífskjörum almennings.
Þetta nýja andrúmslotft í sam-
skiptum atvinnurekenda, laun-
þega og ríkisvalds hetfir tryggt
lengri samfelldan vinnufrið en
áður. Því miður hafa ýmsir stjórn
málamenn, sem hafa viljað telja
sig sérstaka vini bænda og verka
manna, og sumir hafa látið ljós
sitt skína hér í þessum umræð-
um og fordæmt ríkisstjórnina
fyrir dýrtíðarstefnu, beinlínis
lagt sig fram um að spilla þess-
um samstarfsvilja forustumanna
stéttasamtakanna, sem er þó for-
senda þess, að hægt sé að ráða
við verðlbólguna. Sú saga er ljót,
ef hún væri öll sögð, og jafnvel
á opinberum vettvangi hafa tals-
menn stjórnarandstöðunnar lýst
furðu sinni og sárindum ytfir því,
hversu forusfumenn stéttartfélag-
anna hafi verið vinsamlegir við
ríkisstjórnina. Auðvitað hafa
forustumenn þessara samtaka
ekki verið að ganga erinda ríkis
stjórnarinnar heldur hafa þeir
áttað sig á því, að ný vinnulbrögð
hentuðu betur hagsmunum um-
bjóðenda þeirra. Ríkisstjórnin
lætur sér það svo í léttu rúmi
liggja, hvort einhverjir telja sér
henta að halda því fram, að í
sambandi við samningagerðir
þessar hafi hún verið neydd til
að fallast á umibætur í húsnæðis-
málum eða atvinnumálum. Allir
vita, að þar var um vandamál að
ræða sem ríkisstjórnin hefði orð-
ið að leysa, en kjarni málsins var
að hagsmunasamtökin gerðu sér
grein fyrir því, að kröfugerðar-
stefna síðustu áratuga hetfir ekki
leitt til þeirra hagsbóta, sem að
var stefnt heldur varð að finna
raunhæfari úrræði.
Alðgerðir gegn verðbólgu.
Allir fordæma verðbólgu í orði,
en því geta menn þá ekki samein
azt um að vinna gegn henni? Ætli
skýringin sé ekki fyrst og fremst
sú, að þótt verðbólga sé mein-
semd, þá getur verið töluvert
sársaukafullt að skera þá mein-
semd burtu og slíkar aðgerðir
kosta pólitísk óþægindL Það er
t.d. vægast sagt barnaleg fullyrð-
inig að halda því fram, að að-
gerðir, sem allar þjóðir með svip-
að hagkerfi og við, beita gegn
verðbólgú eigi ekki við á Is-
landi. Hvaða furðuverk halda
þessir menn að efnahagskerfi okk
ar sé. Vitanlega er orsök þessar-
ar fullyrðingar sú, að í þjóðfélagi
sem ólgar atf athafnavilja er ó-
vinsælt að takmarka útlán og
hatfa háa vexti. Og atf því að kosn
ingar eru í nánd og fjárhags-
örðugleikar eru hjá mörgum
vegna erfiðrar vertíðar og verð-
falls afurða er jafnvel gengið
svo langt að leggja til, að atflað
verði fjár til ríkisframkvæmda
á þessu ári með því að láta Seðla-
bankann leggja fram allt féð,
sem væri saman og hella olíu á
eld verðbólgunnar. Þá voru önn-
ur viðbrögð stjórnarandstöðunn-
ar í Finnlandi, sem nýlega átaldi
ríkisstjórnina þar harðlega fyrir
að leysa fjárhagserfiðleika ríkis-
sjóðs þar með lántöku hjá Seðla-
baraka Finnlands.
Það er engum efa bundið, að
stefna ríkisstjórnarinnar í fjár-
málum og peningamálum hefir
unnið gegn verðbólgu. Hitt er
annað mál, að kenna má ríkis-
stjórninni verðbólguna að því
leyti, að alltaf er hætta á verð-
bólgu á miklum framkvæmda-
og velmegunartímum. Bf hér
hefði ríkt atvinnuleysi þá væri
verðbólguvandinn minni. Þá má
með nokkrum rétti saka ríkis-
Magnús Jónsson,
fjá rmálaráðherra.
stjórnina um það að hafa ekki
haft meiri hemil á framkvæmd-
um, en það skal fúslega játað,
að hún hefir heldur viljað tefla
á tæpt vað en skapa atvinnuleysi
einis og ýmsar þjóðir beinlínis
skipuleggja til baráttu gegn verð-
bóigu. Einnig á þessu sviði stang
ast ádeilur stjórnarandstæðinga
harkalega á. Þeir átelja óhæfi-
lega þenslu^í framkvæmdum en
strax og dregur úr yfirvinnu og
hinni miklu etftirspum etftir
vinnuafli, en þessi eftirspurn er
einmitt þensluvaldurinn, þá er
óskapazt yfir minnkandi vinnu.
Á fáum sviðum hefir verið jafn
rækilega reynt að villa fólki sýn
en í umræðum um verðbólguna
og orsakir hennar. Það er talað
um skattheimtu ríkisins sem
verðbólguvald, þótt skattarnir
komi jafnan eftir á
til að mæta verðhækkunum. Við
heyrum oft sagt og síðast í þess-
um umræðum oftar en einu sinni
að nær væri að verja fé ríkis-
sjóðs til einna eða annarra um-
bótamála, heldur en ausa því í
verðbólguhítina, og er þá átt við
niðurgreiðslur og útfliutnings-
styrki. Hér er um grundvallar-
misskilniníg að ræða. Það væri
ekki hægt í senn að stöðva verð-
bólgu og halda ölliu þessu fé,
nema þá með stórfelldri kjara-
skerðingu, því að mikið atf því
er til komið vegna verðbólgunn-
ar, og er hér því aðeins um milli-
færslur að raeða.
Þá er nauðaynlegt að gera sér
grein fyrir því, að verðbólga
stafar af ýmsum ástæðum, svo
sem mismunandi gjaldþoli og
framleiðni atvinnuveganna. Það
er ekki verðbólgan, sem hefir
valdið vandrsöðum togara og
minni báta, heldur allt annað.
Það má ekki skrifa aHa erfið-
lei'ka á reikning verðbólgunnar.
Meðal fárra skynsamlegra at-
hugasemda stjórnarandstöðunn-
ar í þessum umræðum voru þau
orð Jóns Skaftasonar í fyrra-
kvöld, að það hefði átt að fqrðp
ast verðbólguáhrif hinnar miklu
hækkunar síldarafurðaverðs með
því að taka kúfinn í verðjöfnun-
arsjóð. Þetta er vissulega rétt, en
hver fæst til _að geyma sína jóla-
köku hér á íslandi. Sigldi ekki
allur síldarflotinn í höfn af því
að smávægileg tilfærsla var
gerð á verði síldar í salt og
bræðslu. Þar var þó ekki einu
sinni um það að ræða að taka
neitt af síldarverðinu. Og var
ekki máligagn Jóns Skaftasonar
þá að venju háværast allra í að
fordæma ríkisstjórnina.
Traustur efnahagur.
Stjórnarandstæðingar halda
því fram að viðreisnin hafi nú
beðið skipbrot. Því fer víðs
fjarri. Einmitt erfiðleikarnir nú
verið á haldið. Hvenær halda
menn að hefði áður verið auðið
hér á landi að mæta stórfelldri
lækkun á verði meginhluta út-
flutnings þjóðarinnar, án þess að
grípa samstundis tH viðskipta-
hatfta og jafnvel skömmtunar, og
greiða hundruð milljóna króna
til að lækka vöruverð og tH að-
stoðar úttflutningsframleiðslunni
án þess að leggja á nýja skatta.
Er þetta ekki Ljósust sönnun
þess, hversu traustum fótum við
stöndum etfnahagslega.
Verðstöðvun í eitt ár er fram-
kvæmanleg án kjaraskerðingar.
Verðstöðvunin er engin kosninga
beita heldur raunhæf aðgerð til
þess að mæta erfiðleikum at-
vinnuveganna sökum verðfalls
sem varla er hugsanlegt að geti
orðið varanlegt, þar eð verðlag
í flestum löndum er almiennt
hækkandi. í framhaldi af verð-
stöðvuninni þarf að marka þá
stefnu í verðlags- og kjaramál-
um er sé í samræmi við greiðslu
getu atvinnuveganna.
fslendingar búa nú við betri
lífskjör en flestar aðrar þjóðir,
og áreiðanlega eru allir sam-
mála um að neyna að tryggja þau
lífskjör. Þar skiptir meginmáli
að halda uppi sem arðbærastri
framleiðslu og auka framleiðni
atvinnuveganna þannig, að hver
vinnandi hönd afkasti sem mestu.
Þetta hafa atvinnurekendur skil
ið, enda hetfir fjármunamyndun
í vélum og tækjum aukizt geysi-
lega síðustu árin. Er brýn nauð-
syn að þjónustustofnanir atvinnu
veganna, haldi uppi leiðbeining-
arstarfsemi varðandi vélvæðingu
og margvíslega hagræðinigu í
rekstrL
Gerbreytt um stefnu 1960.
Árið 1960 var gerbreytt um
stefnu í efnahagsmálum þjóðar-
innar. Horfið var að frelsi í við-
skiptum og framkvæmdum í
stað hatfta og rákiseftirlitskerfis,
sem hafði leitt til stöðnunar í
hagvexti og lakari lífskjara en
í mörgum nálægum löndum. Þjóð
in var furðu fljót að taka við sér
etftir hin lamandi rfkisatfskipti.
Lítfsþróttur og framtak var leyst
úr læðingi og fram'kvæmdir á
öHum sviðum jukust ár frá ári.
Með endurskipulagningu og mik
illi eflingu stofnsrjóða atvinnuveg
anna og fyrirgreiðslu við ýmsar
framkvæmdir stuðluðu stjórn-
völdin að því að beina fjármagni
að nauðsynlegum framkvæmd-
um en að öðru leyti var hugviti
og framtaki einstaklinganna og
frjálsra félagasamtaka fengið
það hlutverk, sem pólitískar
nefndir áður höfðu að meta það,
hvað væri hagkvæmt og nauð-
synlegt. Vitanlega hefir ekki fé
alltatf verið varið skynsamlega,
en hverjum dettur í hug að hin-
ar pólitísku nefndir hafi verið
trygging skynsamlegra ráðstaf-
ana. Staðreyndin er sú, að síð-
ustu árin hefir stærri hluti þjóð-
artekna farið til fjármunamiynd-
unar en hjá flestum öðrum þjóð-
um og langmest hefir aukning
verðmæta verið í framleiðslu-
atvinnuvegunum. Oft er talað
um, að öll ógæfa statfi atf bygg-
ingum verzlunarhalla. AUt er
þetta orðum aukið. Fjárfesting I
verzlunarhúsum og þá einnig
meðtaldir olíugeymar, gistihús
og ýmsar þjónustubyggingar nem
ur aðeins 5% atf fjármunamynd-
uninni. Sagt er í átölutón, að fjár
veitingar ríkissjóðs til verklegra
framkvæmda hafi dregizt mjög
saman. Á þenslutímum er nauð-
sanna, hversu skynsamlega hetfir
synlegt, að opinberar fram-
kvæmdir séu hóflegar, svo að fé
og vinnuafl sé ekki óeðlilega
dregið firá afcvinnuvegunum.
Engu að síður hafa fjárveitingar
ríkisins til verklegra fram-
kvæmda hækkað að meðaltali
um 128% frá árinu 1956 miðað
við fasta byggingarvísitölu. fbúða
byggingar hafa aukizt verulega
og var á sl. ári fjártfest í ibúða-
byggingum um 1700 millj. kr.
Með gerð framkvæmdaáætl-
ana hefir atf stjórnvalda hálfu
verið fylgzt með þróuninni og
jafnframt með sérstakri fjár-
öflun tryggt að nauðsynlegar
framkvæmdir yrðu ekki út und-
an. Formaður Framsókn arflokiks-
ins sagði í þessum umræðum, að
ríkisstjórnin hefði gefizt upp við
gerð frámkvæmdaáætlana. Þetta
er rangt. Vinna er þegar hafin
við enn ná’kvæmari áætlanagerð
en hægt var að koma við þegar
fyrsta langtímaáætlunin var sam
in, en talið var rétt að bíða fram
eftir árinu að ganga frá henni
vegna óvissunnar í verðlags-
þróun útflutningsframleiðslunn-
ar, sem vitanlega hefir úrslita-
þýðingu varðandi það fjármagn,
sem tH ráðstöfunar verður.
Fyrsta skipulega byggðaáætlun-
argerðin hetfir verið hatfin. Einn
hv. Framsóknarmanna lýsti hér
í umræðunum áhuga Framsóknar
flokksins á þessu máli. Þar kem-
ur fram, eins og á mörgum öðr-
um sviðum, hvað Framisóknair-
menn verða miklir umbótamemn,
þegar þeir eru ekki í ríkisstjórn,
því að á samstjórnarárum Sjáltf-
stæðisflokksins og Framisóknar-
flokksins flutti ég ásamt fleiri
þingmönnwm Sjáifstæðiisflokka-
ins þing eftir þing frumvarp um
ráðstafanir til byggðajatfnvægis,
en þetta merkilega mál komst
fyrst á rekspöl etftir að Fram-
sóknarmenn voru famir úr
stjórn.
Gerbreyting hetfir orðið til
batnaðar í skatta og toUamálum
á viðreisnartímabilinu og heildar
skattheimta hins opinbera' atf
borgurunum er hér nú minni en
í flestum nálægum löndum, bein
ir skattar miklum mun lægri og
söluskattur lægstur hér á Norð-
urlöndum.