Morgunblaðið - 20.04.1967, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 20. APRÍL 1007.
— Nokkrar minningar
Framihald af bls. 19.
Akureyarblöðin boðað nýstárleg-
ar breytingar á leiksviðinu, en
Við þær hurfu hinar hjátátlegu
lofttjaldaræmur og hliðartjöld-
um var nú hægt að haga eftir
þörfum hverju sinni. Auk þess
var nú í fyrsta skifti hér á landi
lagður loftfleki yfir stofu á leik-
sviði, sem bætti hljómburðinn
fram í áheyrendasalinn stórlega
og gerði innisviðið um leið miklu
eðlilegra.
Tjöldum mínum og leiksviðs-
útbúnaði var tekið framúrskar-
andi vel og sagði Dagur um
þetta 21. nóv. að „fólk ætti er-
indi í leikhúsið, þó ekki væri
til annars en að sjá þau“ (tjöld-
in). Um leikritavalið risu hins-
vegar allsvæsnar deilur í Akur-
eyrarblöðunum, sem stjórnmál
og leikarafbrýði hafði nokkur á-
hrif á. Má lesa um þetta í yfir-
litsgrein Hallgríms heitins Valdi-
marssonar í 30-ára afmælisriti
L.A. 1947, bls. 22, svo og I Akur-
eyrarblöðunum; Verkamannin-
inum 26. 11. og 3. 12. íslendingi
29. 11. og Norðlingi nokkrum
dögum áður. Læt ég nægja að
vitna hér í þessi skrif. í marz,
síðar um veturinn (1930) hófust
svo sýningar á Franska ævintýr-
inu og var Agúst Kvaran einnig
leikstjóri þar. Báðum þessum
leiksýningum tóku sýningargest
ir yfirleitt mjög vel.
En nú lá leið mín til Reykja-
víkur. Fyrir milligöngu Halldóru
Bjarnadóttur, hinnar landskunnu
merkiskonu, hafði ég ráðið mig
framkvæmdastjóra heimilisiðnað
arsýningar þeirrar, sem lands-
samtök íslenzkra kvenna höfðu
ákveðið að halda í menntaskóla-
húsinu í Reykjavík í sambandi
við Alþingishátíðina 1930, sem
lengi mun í minnum höfð.
Þegar til Reykjavíkur kom,
voru þeir Haraldur Björnsson
og félagar byrjaðir að undirbúa
hátíðarsýninguna á Fjalla-Ey-
vindi. Haraldur lagði að mér að
mála tjöldin og varð samkomu-
lag um, að ég fengi nokkurra
daga frest til ákvörðunar, — en
ég ætlaði mér að ná fyrst tali af
Indriða Waage, er verið hafði
aðal leikstjóri L.R. til þessa og
Auglýsing um
bótagreiðslur
vegna laga um hœgri handar umferð
Athygli skal hér með vakin á eftirfarandi
ákvæðum á lögum nr. 65, 13. maí 1966 um
hægri handar umferð.
6. gr.
Bæta skal kostnað vegna eftirtalinna
framkvæmda:
1. Kostnað við nauðsynlegar breytingar á
vega- og gatnakerfi landsins, þar með
taldar breytingar á umferðarljósum og
umf erðarmerkj um.
2. Kostnað við nauðsynlegar breytingar á
bifreiðum og öðrum vélknúnum öku-
tækjum.
3. Annan óhjákvæmilegan beinan kostn-
að, sem leiðir af breytingu umferðar-
reglnanna.
Eigi skal bæta annað en beinan kostnað.
Eigi skal heldur bæta fyrstu kr. 1000,00
af kostnaði við breytingu á hverju öku-
tæki.
7. gr.
Bótarétt samkvæmt 6. gr. eiga veghaldar-
ar, skráðir eigendur ökutækja, svo og aðrir
þeir, sem eins stendur á um.
8. gr.
Hver sá, sem telur sig eiga rétt til bóta
samkvæmt 6. gr. skal, áður en fram-
kvæmdir hefjast, senda framkvæmda-
nefnd nákvæma greinargerð um þær
breytingar, er framkvæma skal, ásamt
sundurliðaðri kostnaðaráætlun.
Eigi skal bæta kostnað, nema fram-
kvæmdanefnd hafi fallizt á nauðsyn
breytingar og kostnaðaráætlunar, áður en
ráðizt er í framkvæmd.
Þeir sem telja sig eiga rétt til bóta sam-
kvæmt lögum þessum, verða að leggja
fram skriflega greinargerð fyrir bótakröfu
og er óskað eftir að bótakröfur berist skrif-
stofu nefndarinnar að Sóleyjargötu 17,
Reykjavík, hið allra fyrsta.
FRAMKVÆMDANEFND
HÆGRI UMFERÐAR.
formaður nokkur ár. Vildi ég
ræða við hann og fólk hans, áð-
ur en ég svaraði Haraldi, því
eins og að framan segir, hafði
þetta fólk átt verulegan þátt í
að ég færi utan til náms. En mér
tókst ekki að ná tali af þessu
fólki fyrir tilskildan tíma og
svaraði ég þá Haraldi játandi,
þrátt fyrir annriki mitt við sýn-
inguna í Menntaskólanum og eig
in málverkasýningu. Ég gaf þó
aðeins kost á þessu, ef eigendur
Iðnó vildu samþykkja, að ég
kæmi fyrir hringtjaldi þar á leik-
sviðinu, líkt og á Akureyri og
breytti því á þá leið, sem ég
teldi nauðsynlegt vegna hring-
tjaldsins. Að öðrum kosti ihundi
ég ekki sinna þessu. Þeim Har
aldi og félögum hans, Lárusi Sig-
urbjörnssyni og Þorsteini ö.
Stephensen tókst að fá samþykki
Ágúst Kvaarn sem Natan í
„Dauði Natans Ketilssonar"
eigenda Iðnó og var nú hafist
handa og leiksviðinu breytt eins
og ég sagði fyrir um, — en Har-
aldi var að sjálfsögðu ljós þýð-
ing þessara breytinga, eftir veru
sína í Höfn, enda þótt hann
hefði ekki séð umskiftin miklu á
Akureyrarleiksviðinu. Hallgrím-
ur Bachmann, sem til skamms
tíma hefur verið ljósameistari
Þjóðleikhússins, sá um ljósaút-
búnað og lýsingu í samráði við
okkur og sýndi þar hæfni sína
á áberandi hátt.
Ekki tel ég ástæðu til að fjalla
hér frekar um Fjalla-Eyvindar-
sýningu þessa, svo mjög sem um
hana hefur verið ritað og hún
rómuð utan lands og innan.
En nú skeði það í apríllok 1931,
að Leikfélag Reykjavíkur tók til
sýningar nýtt leikrit eftir Einar
H. Kvaran, „Hallsteinn og Dóra“,
sem vakti mikla athygli, tjöldin
málaði ég. Vegna þeirra breyt-
inga, sem bæjarstjórn Akureyrar
hafði heimilað L.A. að láta gera
á leiksviðinu þar 1929, reyndist
Akureyri vera eini staðurinn ut-
an Reykjavíkur, sem tekið gæti
á móti svo viðamikilli leiksýn-
ingu. Var því ákveðið að fara til
Akureyrar um sumarð með leik-
sýningu þessa, en slíka leikför
hafði L.R. aldrei farið fyr. Var
farið með allan leiksviðsútbúnað
og allir leikararnir fóru með,
einnig við Hallgr. Bsichmann.
Þetta varð hinn merkasti við-
burður á Akureyri og upphaf að
leiksýningaferðum frá Rvík. út
um land. Leikfélag Akureyrar
var i.ióttakandinn og leiktjöld
mín hlutu hástemmt lof í blöð-
unum.
Næsta sumar heimsótti L.R.
aftur Akureyri með sýningu á
. Rómaborg, 5. apríl NTB.
• Fulltrúar aðildarríkja Efna-
hagsbandalags Evrópu og Bret-
lands ræddust við í Rómaborg
um tilraunir Breta til þess að fá
inngöngu í bandalagið. Er haft
eftir George Brown, utanríkis-
ráðherra Breta, að hann sjái ekki
annað en að innan Efnahags-
bandalagsins sé mikill áhugi á
aðild Breta.
enn nýju leikriti eftir Kvaran, —
„Jósafat". Haraldur Björnsson
lék þar aftur aðalhlutverkið og
leiktjöldin málaði ég. Var förin
farin í nafni L.R., en nú á fjár-
hagslega ábyrgð okkar Haraldar.
Ekki þótti fært, í það sinn, að
taka alla leikarana með. Varð
því að fá nýja á Akureyri í stað
þeirra er ekki fóru að sunnan.
Ræddum við mikið um þetta við
Haraldur og stakk ég þá upp á
því, að ég hringdi norður til
Akureyrar til frú Regínu Þórðar
dóttur, er ég áliti ágætum hæfi-
leikum búna, og bæði hana að
taka að sér eitt aðalhlutverkið,
frú Finndal. Þetta skeði og frú
Regína varð við beiðni minni.
Þannig hófst hinn glæsilegi leik-
listarferill þessarar landskunnu
leikkonu.
Leiksviðsútbúnaður í Jósafat,
meðal annars húsbruni, var engu
auðveldari en í Hallsteini og
Dóru og fórum við Hallgr. Bach-
mann til Akureyrar nokkru áð-
ur en sýningar hófust, til þess
að samhæfa leiksviðsútbúnaðinn
hinu miklu minna sviði á Akur-
eyri. Kallar t.d. Dagur 17. 6. 1932
leiksviðsútbúnaðinn „galdra-
verk“ okkar Hallgr. Bachmann.
L.A. var móttakandinn eins og
hið fyrra skifti.
Báðir höfum við Haraldur
Björnsson verið skapmenn vel í
meðallagi. Þó vorum við mjög
sjaldan ósammála um hið helsta
er leiksýningum þeim viðkom
sem ég átti hlutdeild í á einhvern
hátt, enda ekki öllum æskileg
sú bíræfni að deila við hann, né
reyna að taka af honum ráðin,
því Haraldur var í ríkum mæli
einbeittur maður, stjórnsamur
og reglusamur í hvívetna, auk
þess að vera afburða leikari, þeg
ar honum tókst bezt. Þessvegna
veldur það mér enn nokkurri
furðu og skemmtilegri endur-
minningu, þegar Haraldur, í
byrjun einnar sýningarinnar á
Jósafat á Akureyri fór að vonsk-
ast yfir mistökum tjaldmannsins
þar og ég vék mér all snögglega
að Haraldi, greip í axlir honum,
snéri honum við og vísaði út af
leiksviðinu með þeim ummælum,
að hann skyldi beita talsnilld
sinni, þegar að hlutverki hans
kæmi í þættinum en ekki við þá
menn, sem ynnu hér undir minni
stjórn og á mína ábyrgð, (Ég var
sem sé framkvæmdastjóri og
gjaldkeri fararinnar, en Harald-
ur leikstjóri). Gekk Haraldur þá
orðlaus ú( af sviðinu og tjaldið
var dregið frá. Fannst mér og
fleirum þetta talsverður viðburð
ur. Ég vil taka það fram, að
ekki vorum við Haraldur lengi ó-
sáttir út af þessu, enda þótt leið-
ir okkar hafi ekki legið saman
hin síðari ár. Er það væntanlega
aðeins mín raunasaga, en ekki
hans.
Enn átti leið mín eftir að
liggja til Akureyrar, er Hallgrím
ur Valdimarsson, þá form. L.A.,
samdi við mig, haustið 1933, um
að koma norður og veita leik-
sýningum L.A. forstöðu þann
vetur, en á eigin ábyrgð fjárhags
lega. Skyldi ég þó fá til umráða
að mestu leyti þann litla styrk,
sem Leikfélaginu væri ætlaður
það leikár. Fyrir valinu urðu:
ímyndunarveikin eftir Moliere
og Draugalestin eftir Ridley. En
L.R. hafði sýnt báða þessa sjón-
leiki í Rvík. 1931.
Ég fékk með mér að sunnan
okkar landskunna Eyfirðing Frið
finn Guðjónsson, sem frægur var
fyrir leik sinn í aðalhlutverkinu
Argan, í ímyndunarveikinni, þá
rúmlega sextugan að aldri. Einn-
ig komu með mér norður þær
Sigrún Magnúsdóttir frá ísafirði,
sem Angelica og Dóra litla Har-
aldsdóttir sem Louison. Leiktjöld
in hafði ég málað fyrir L.R. og
fékk þau lánuð, ásamt flestum
búninganna. Agúst Kvaran tók
að sér leikstjórn á Imyndunar-
veikinni og leysti það hlutverk
af hendi, eins og vænta mátti,
með miklum ágætum. Drauga-
lestina sá ég sjálfur um að öllu
leyti.
Við náðum í nokkra ágæta ný-
liða á Akureyri, s.s. Elsu, síðar
Snorrason, er lék híð vandasama
en skemmtilega hlutverk Toin-
ette og vakti undrun allra fyrir
frábæran leik. í fmyndunarveik-
inni sungu þau einnig saman tvl-
söng Sigrún Magnúsdóttir og
Sigurjón Sæmundsson, síðar bæj-
arstjóri og söngvari á Siglufirði
og vöktu almenna hrifningu.
Karl Runólfsson og félagar að-
stoðuðu með tónlist og Gunnar
Pálsson söngvari leiðbeindi við
sönginn. Margrét Steingrímsdótt-
ir lék frú Argan ágætlega og var
hún þó þá, að mig minnir, byrj-
andi, — en hjá þeim Steingríms-
dætrum hafa, eins og kunnugt er,
komið fram miklar listrænar
gáfur. í Draugalestinni léku þau
aðalhlutverk Sigrún Magnús-
dóttir, Jón Norðfjörð (sem mér
skilst að hafi leikstýrt fleiri sjón
leikjum hjá L.A., en nokkur ann
ar) og Margrét Steingrímsdóttir.
Var leikur Sigrúnar þar sérstak-
lega athyglisverður. Báðum þess
um leiksýningum tóku leikhús-
gestir L.A. frábærlega vel, eink-
um Imyndunarveikinni. Um fjár
hagslegan ágóða eru fæst orð
best. Ekkert af hinu gagnmerka
starfi L.A. hafði, er hér var kom
ið sögu, miðast við fjárhagslega
gróðavon félagsins eða okkar fé-
lagsmanna þess og annars starfs-
fólks. Það var hugsjónin, — ást-
in á hlutverki þess og hlutverk-
um, sem öllu réði. Hefur mér
skilist að svo væri enn. Fyrir
þessa aðdáarlegu eiginleika minn
ist ég alls þessa fólks með hrærð
um huga og sannri gleði. Það
gerði sitt til þess að láta manni
þykja enn vænna en áður um
þetta kæra gamla félag, — um
bæinn norðlenska, Akureyri, og
fólkið sem mótað hefur og mótar
enn þetta ágæta kæra bæjarfé-
lag.
Engum geri ég rangt tíl, þó ég
að endingu minnist eins manns
sérstaklega, úr þessum ágæta
hópi, Hallgríms, vinar míns og
frænda, Valdimarssonar, sem
lengst allra mun hafa verið for-
maður L.A. Ég vil taka undir
það, sem margir aðrir hafa sagt,
að án þrautsegju hans og hug-
sjónatryggðar er vafasamt að
L.A. hefði lífi haldið öll þessi ár
óska, gleði og vonbrigða, ef
Hallgríms hefði ekki notið við.
Hann var líftaugin, sem aldrei
slitnaði þrátt fyrir sárustu von-
brigði annað veifið. Að gefast
upp, — nei, það var hugsun, sem
hann neitaði að beygja sig fyrir.
og nú hin síðari ár, hygg ég, að
Jón Norðfjörð f „Franska ævin-
týrinu“ 1930.
Hallgrímur, vinur okkar hafl
uppskorið laun fyrir tryggð sína
og óbilandi þrautseigju. Hygg ég,
að hann hefði tekið þétt í hönd
ykkar, sem hin síðari ár hafið
haldið merki og hróðri L.A. hæst
á lofti, ef honum hefði enst ald-
ur til þess. Enginn h'efur sem
hann átt þær þakkir skilið, sem
L.A. lét honum í té í lifanda lífi,
með því að kjósa hann heiðurs-
félaga sinn.
Eftir þennan vetur, 1933-34 hef
ur leið mín til Akureyrar aðal-
lega verið leið gamals vinar og
kunningja, sem glaðst hefur I
hvert skifti við að vera aftur
heima á fornum slóðum og sjá
framfarirnar og fegurð bæjarins
aukast jafnt og þétt.
Að lokum, leikfélagsmenn á
Akureyri. Bestu hamingjuóskir
til ykkar og allra Akureyringa &
fimmtugsafmæli L.A. Gæfan
fylgi ykkur á ókomnum árum.
Reykjavík 19. apríl 1967
Freymóðnr Jóhannsson