Morgunblaðið - 16.07.1967, Blaðsíða 17

MORGU InBLiAÐIÐ, SUNNUDAGUR 16. JÚLÍ 1*967
17
Verkefni fyrir
Ungmennahreyf-
inguna
Minna hefur iuim allll'angt skeij
borið á störfum Ungmennafhneyf-
ingarinnar en vera skyldi, og
hítfur virat sem Ungmiennaifé-
lögin skorti ný viðfangsefni, sem
taakju huiga þátttaibenida og unn-
ið væri að af aiúð og brennandi
álbuga.
En uim síðustu helgi beitti hér-
aðssambandið Skarphéðinn sér
fyrir gróðunsetningarferð í Bisk-
upstungnaafrétt, þar sem margir
ungme nn afélagar unniu að því
að græða upp landið og hefta
saindlfok. Þetta verfcefni er vissu-
lega verðugt íslenzíkum æskulýð
og Unigmennafélögunuim, og er
vonandi að þau einlþeiti kröftum
sínum að þessu verketfni, því að
vissulega er það ekki vanzalaust
að á miesta velgengistíma í sögu
þjóðarinnar skuli land okkar
Mása upp.
% í
Kísilgúrverksmiðjan við Mývatn.
Ljósm.: Mats Wibe Lund.
REYKJAVÍKURBRÉF
Laugardagur 15. júlí —————————-■
Fieiiri feggja hér hönd að verfci
og sjáMsagt er að þalkk-a stanf-
semi eins og þá, sem Lionskllúlþb-
urinn Baldiur beitti sér fyrir í
fyrra og atftur nú um þeasa helgj,
að fjölsíkyMur meðlimanma fari
til gróðursetningar og áburðar
á gróðurvama land og hvetji aðra
til að taka með sér í ferðaiögin
fræ og áburð.
Áreiðamlegt er, að þeir sem í
þesisar ferðir Ungmennafélag-
anna fara, njóta þeirra ekki síð-
ur en hinir, sem iítið sfcilja eftir
sig. Þess vegna ættu fleiri félög
að feta í fótsporin.
Gerviefnin
Bóikin í aifræðasafni Aimenna
bókaféla-gsins, sem nefnist Gervi
etfnin, lýsir hinni furðulegiu
framþróun, sem orðið hetfur í
gerð hvers kyms gerviefna, eink-
um pl-astetfna, sem hatft hafa
gnundvallarþýðimgu í hinni
hröðu framtfarasókn mamnkyms-
ins og í gítfurlegum framíförum í
hinium vestræna heimi.
í forrmála bókar Aimenma bóka
félagsins segir þýðandinn, Guð-
mundur E. Sigvaldason, m.a.:
„Enda þótt íslemdingar hafi
ekki iagt neitt af mörfcum til
fraimvindiu þeirra vísinda, sem
uim gerviefni fj-aila, njótum við
í ríkum og sívaxamdi mæli góðs
atf árangri þeirra. Hvert sem lit-
ið er í framleiðsluatvinnuveg-
um oikkar bl-asa við dæmi um
notkun gerviefna í tækjum og
útbún-aði, sem hafa stuðlað að
aukinni framleiðslu og almennri
ha-gsæld. Gervietfnin hatfa tví-
mæialauist auðveldað okku-r bar-
áttuna við óhagstæða náttúru og
gert land okkar byggilegra en
áður“.
Ekkert atf þessu fer á milli
roála, en spurnimgin er hinsveg-
ar um það, hvort við eiguim að
iáta ofcfcur nægja að nota sjállf-
ir gervietfni, sem aðri-r fram-
leiða, eða hvort við eigum að
beppa að því að verða sjáltfir
framleiðendur gerviefn-a fyrir
sjálfa okkur og aðra.
O^'Mhreínsunar-
sf; ^ á íslandi
Nokkur ár eru nú liðin, síðan
farið var að taia um að reis-a
óliulhreinisun-arstöð hér á 1-andi,
fyrirtaeki sem ynni ýmis-s konar
olíur úr jarðolíu, sem flutt yrði
ðhreinsuð ti-1 landsins. Og á ár-
u-num 1963 og ’64 var svo lanigt
kamið a-thugun þess-a máls, að
ekki fór á milli mála, að uim arð-
vænlegt fyrirtæfci gæti verið að
ræða, sem treysta mundi at-
vinniullíf fslendinga og spara
verulega gjaMeyrl
Þessar fyrirætlanir mættu tals
verðum andlbyr, eins og aetíð er
hér á l'andi um öll hin mikHvæg-
uistu framtfa-raimál, einis oig t.d.
áibræðsluna. Þeir sem áhuga-
samaistir eru um stórvirfcjanir
og stóriðju og viidu gjarnan sjá
báðum máHunum, olíulhremsun-
arstöð og álbræðsl'u, fansællega
komið í hötfn, tðku það ráð að
leggja meginálherzlu á annað
málið og það sem mikilvægara
var, virkjun Þjórsár hjá Búr-
felli og byggingu álbræðskL Var
ékki tallið unnt að hatfa bæði
þessi þjóðþrifaimál á oddinum í
einu.
Fyrirætlanirnar uim byggingu
ollíulhreinsunarstöðvar voru lagð
ar á hilluna í bili, á meðan unri-
ið var að framgainigi álmiálsins,
þótt undirlbúnin-gi að olíu/hreins-
unarstöð væri svo langt komið,
að unnt hefði verið að hrinda
því máli í framfcrvæmd, sam-
Miða byggingu álbræðslu. Menn
vildu ekki hætta á það, að áh-ritf
nöidurseggja og úrtölumanna
yrðu til þess, að bæði málin
ströndiuðu og þess vegna var
megináherzlan lögð á að vi-nna
álmálinu niægil'egt tfylgi.
Nú þarf að taka
málið upp að nýju
En nú er hafin vinna við virkj-
u-n Þjórsár og byrjað á byggin-gu
álbræðslu. Inn í lan-dið kemur
því bnátt hið mikiivæga hráefni,
ál, sem miun verða undirs-taða
margháttaðs og mikilvægs iðn-
aðar í eigu fslendinga, og sam-
h-liða munium við öðlast mikil-
væga tæknikunnáttu. Og nú, þeg
ar þe-ssum átfanga er náð, er
viss-ulleiga tiletfni til að hetfja bar-
áttu fyrir hinum næsta, og þar
hlýtur Míulhreinsiuniarstöð að
vera einna efs-t á blaði.
Þeir, sem nú hatfa mest áh-ritf
á fr-amvin-du isl-enzkra máletfna
og þeir, sem eru á bezta starfs-
aldri, hatfa þá skyldu við hina
fjölmennu, vaxanidi kynslóð, að
reyn-a að tryggja henni sem
bezt llfskjör í framtíðinni. Þótt
sj-ávarútvegur og lanidlbúnaður
verði ætíð hinar mikilvæguistu
atvinniugreiniar hér á lamdi er
óhjákvæmilegt að iðnvæða ís-
iand, svo að vaxanidi fóiksfjöldi
h-atfi viðunandi viðurværi. f því
efni nægi-r ekki sá iðnaður, sem
fyrir er, og heldur ekki sá stór-
iðnaður, sem riekinn verður í
Straumsvílk. Við þurfum fleiri
öfiug og airðvænleg fyrirtæki.
OlíUhreinsunarstöðin sjáltf
yrði að vísu efcfci mikið fyrir-
tæki, miundi kosta eitthvað um
400 millj. br. og veita nálægt
100 ma-nns atvinnu, en hún
mundi samt spara ókkur veru-
legan gjaldeyri og er fram liðu
stundir -geta iæfckað olíuverð
svo að um rnunaði, enda er nú
nauimast til það þjóðland á sæmi
legu menningarstigi, sem ekki á
sín-ar eigin ol'íuíhreinsunaretöðv-
ar.
Hráefni í gervi-
efnaiðnað
En þótt það sé vissulega mik-
ilvægt að flytja inn í landið
þann hagnað, sem er aif hreins-
un olíu, þá er það þó smiáræði
á móti öðru, sem í kjöltfarið
fylgdi. Þannig mu-ndium við öðl-
ast mjög mikilvæga tækinilþekk-
ingu, strax við by-ggingu og
rékstur olíulhineinsunarstöðvair,
en hitt yrði þó meginatriðið, að
ól'íur eru grundivallarhráieifnið
fyrir hinn m'angháttaða genvi-
efnaiðnað, sem nú ryður sér
mjög til rúrns um heim allan.
Við Íslenidingar höfum að
ýmsu leyti góða aðstöðu til að
taka þátt í framleiðsHu gervi-
efna. Olkkur shortir að vísu
tækniikunináttu og raunar l'íka
fjármagn, en hvorttveggja þetta
getum við öðlast og erum að öðl-
ast í stöðugt ríkari mæli.
En við eigum hinsvegar enn-
þá ódýrari ratforlku en flestir
aðrir, etf við virkjum fallvötn
okkar, og við eigum ódýrustu
hi-taorku, sem um getur, orkuna
í hiverum landsins. Hvorttveggja
þetta, ódýr ratforka og ódýr hita-
orika, getur hatft milkla þýðingu
við framleiðslu þeirra gervietfna,
sem búin eru til í dag, og fjöl-
breytileikinn eykst stöðugt, svo
að vissulega kann til dæmis n-án
ast ókeypis hitaorfca að geta ráð-
ið úrslituim um framleiðslu ýmiss
konar efna, sem en-n eru ekki á
markaði .
Það væri vissulega mikið van-
mat á getu Okkar íslendinga, ef
við ekki gerðum tilrawn til þes-s
að taka þátt í hinuim mikilvæg-
asta iðnaði nútímans, gerð gervi-
efnanna, pl-aistsinis og tfleiri slíkra
efna. Og ef við ekki treystum
okkur til að ráðast í by-ggingu
olíuhreinsunarstöðvar og hatfa
um útvegun fjármagnis og tækni-
þekkingar samsta-rf við útl'end-
in-ga, þá værum við slíkir aum-
imgjar, að yfir það eru varla til
orð.
Verður hrint
í framkvæmd
En þannig er málunum sem
betur fer ekki varið. Þeir sem
að undirlbúningi óiiuihreinisunar-
stöðvar hatfa uinnið, hatfa nú tekið
það miál uipp að nýjiu, og nú
stendur það ebki len-gur í veg-
inium að vinna þurtfi aDmennan
stuðning við byggingu ál-
bræðslu. Svo til hver laindsmað-
ur viðurkenn-ir nú með sjáHfum
sér og í einkaviðræðum, að rétt
haifi verið gert að try-ggj-a fram-
vindu þeiss máls, þótt tveir stjórn
málatflakka-r burðiist við að berj-
ast í orði gegn þessari mikillvæg-
ustu framlkvæmd á sviði íslemzks
atviranuliifls.
Sjállfsagt verða þó einlhverjar
hj-áróma ra-d-dir til að berjast
gegn byggingu olíulhreinsuinar-
stöðvar og verða þá tínd til rök
og rafcaleyisur, eins og ætíð vill
verða hjá þeim sem gegn fr-am-
föruraum berjast, og svo verða
komimúnistar að sjáiifsögðu á
móti byggingu olíufhreinsunar-
stöðvar og eru það hin beztu
mieðmæli með málinu.
Samlhliða bygg-ingu olíuh-reins
un arstöðv arimnar þarf svo að
hetfja atíhugun á því, hvaða gervi
etfni kæmi helzt til máia að fram
leiða hér úr olíuvörum og stað-
setja sllk fyrirtæfci úti um 1-and,
þar sem við höflum orfcuma.
Iðnaður úti
um land
Vi-ssulega hefði verið æskilegt
að álbræðslan hetfði getað risið
norðanlands. Það var þó ekki
talið unnlt, og hinu er heldur
elkki að leyna-, að Eyfirðinigar,
sem mest hagræði-s hefðu notið
atf því að tfá verksmiðjuna fyrir
norðan, sýndu á því máli tak-
m-ahkaðan álhuga ag börðus-t sum
ir rnjög gegn því. Var þess því
va-rt að vænta, að istóruim fjár-
hæðum yrði varið til að stað-
setj-a verlksmiðjuna þar í óþökk
mikiis hluta fólfcsins — að því
er virtist á ytra borðinu að
minnsta kosti.
En menin skilja nú betur en
fyrir nókknum ánum þýðingu
þessa fyrirtækis, og ekki væri
úr vegi að athu-ga nú, hvort Ak-
ureyringar sjáltfir ag aðnir Ey-
firðingar vildu ekki hafa um það
f-rumfkvæði, að þegar yrði gerð
á því athugun, hvort unnt yrði
a-ð neisa hér á lan-di aðra ál-
bræðsl-u og vinkja Dettiifass. Sú
venksmiðja yrði e'kki neist ann-
ars staðar en norðanlandis.
En hvað sem því máli Kður,
þá er hitt Ijóst, að víða úti um
larad á að verða unnt að reisa
fyrirtæfci, sem vinna úr áli, er
völsumar- og hömnunanverk-
smiðja hef-ur verið byggð, til að
smíða plötu-r og vinkla, sem síð-
an verða hráefni ýmiiss bonar
mdnni iðnaðar.
Á sama hátt ber að atíhuga,
samlhliða því sem alíiúhmeinsun-
anstöðin verður neist, hvort ekki
væri unnt að tneysta atvinnuiíf
úti um land með fullvinnslu úr
ol'íuvönum.
Að bregðast við
erfiðleikum
Því er elkki að leyna, að nokk-
uð hetfur atvinnulíf íislendinga
gengið erfiðlegar síðuistu miánuð-
ina en á undantförnium áruim. Á-
stæður til þessa eru margar, en
auðvitað fynst og fremst lækk-
andi verðlag útflutningsaifiurða
akkar og minrai afli, sem þrengt
hefur að fjárhagsgetu fyrirtækja
og einstaklinga, en a-ð sjállf-
sögðu hatfa rniklar k-auipgjalds-
haekk-anir á síðuistu ánum einn-
ig gert aðstöðu íslenzíkra fyrir-
tækja erfiðari til samkeppni við
erlend.
Við slíbum erfiðleilkuim er
ætíð að 'búast hjá þjóð eins og
íslendingum, sem hetfur einlheefa
framleiðslu, en saimt er þetta
ektoert einsdæmi tfyrir okikur.
Þannig hefur Bretland áft við
miklú meiri erfiðlelka að etja
á efn aha-gssviðirau en við, Dan-
mörk líklega l'íka og Þýzkalland
á nú við sína ertfiðleifca að etja,
þótt áður væri þar talað um
þýzka etfnaiha-gsumdrið.
Aðalatriðið er það, að menn
bnegðist atf manndómi við ertf-
iðlieilbunium. Þeir sem a-tvinnu-
rekstur stunda verða að endiur-
skipulleggja nðkstur sinn eins
vel og þeir bezt geta og spara
útgjöld. En hiitt er þó mengur-
inn mállsins, að menn snúi sér
atf alefl’i að því að byggja upp
ný og öflfug fyrirtæfci til þess
að styrkjla grundvöll atvinnu-
lífsins í heild. Það er nú ger-t
með byggingu álbræðslunnar og
virfcj.un Þjórsár og byggingu
Kísilgúrverfcsmiðjunnar við Mý-
vatn, en þar á ekki að láta staðar
numið, b'eldur hefjast handa um
uradiirbúning olíúhreinsunarstöð-
var og fleiri stóriðjutfyrirtækja.
Laxinn
Laxveiðar eru víða mjög góðar
um þeissar mundir og er það mik-
ið gleðiefni þeim fjöimenna hóp
man-na, sem ábuga haifa- á lax-
veiðum otg stunda þær sér til
gleði ag ble’fciubót-ar.
f fyrra Ifeit þó út sem laxveiði
færi minnkandi og í suimum ám
-var -sáraffltiil veiði. Þetlta viriðásf
nú hafa verið fyrirbæri bundið
við eitt ár og yfir því gleðjast
bæði veiðimenn og eigendur
v-eiðiréttar.
Þeir, sem vinna inni allt árið,
eiga- skilið að njóta útivis-tar
nakkra daga- og laxveiðin bindur
mienn við árnar, svo að þeir njóta
í senn veðuriblíðiu s-umarsinis og
náttúrutfegurðarinnar. Því er að
vísu ekfci a-ð lieyna, að laxveiðin
er kostnaðarsöm, en hins er þó
að gæta að eigendur veiðiréttar-
ins, bændur landsins, atfsala sér
þeirri ánægju að njóta veiðdn-nax
og eiga vissulega skilið að fá góða
greiðsl'u fyrir afn-ot hinna verð-
mætu veiðivatna.