Morgunblaðið - 01.11.1967, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 1. NöV. 1967.
Sveinn Jónsson
Arbæ — Minning
Einbúinn, sem nú í náttar
næfraskjóli fölur háttar,
sinnti lítið sumbli granna,
sjaldgæfur í hverri ös.
(Guðm. Friðjónsson)
I.
Sveinn Jónsson hestamáður
var fæddur 24. apr. 1894 í Vorsa-
bæ á Skeiðum og dó 19. maí
1967 í Sjúkrahúsi Selfoss. Fað-
ir hans var Jón Aðalsteini,
Stokkseyri, kunnur hestamað-
ur, drukknaði 1916 Sveinsson
bónda Keldnaholti og víðar, hér-
aðskunns hestamanns, d. 1892
Jónssonar bónda Keldnaholti, d.
1869 Ketilssonar b. Gafli Vill-
ingaholtshreppi 1818 Guðmunds-
sonar b. Geldingaholti Gnúp-
verjahreppi 1762, Bjarnasonar b.
þar 1729 og 1735, Jónssonar b.
þar 1703 Halldórssonar. Móðir
Sveins var Anna f. 2. ág. 1855,
Hrólfsskála Seltjarnarnesi, ógift,
d. 13. sept. 1952 Ásheimum Sel-
fossi Guðmundsdóttir b. Hrólfs-
skála og Litla-Seli við Reykja-
vík Halldórssonar. Móðir Önnu
og ráðskona Guðmundar var
Elísabet Filippía Jónsdóttir b.
Hvammi Kjós Helgasonar í Höfn
Jónssonar b. írafelli Brandsson-
t
Maðurinn minn
Benedikt H. Líndal
hreppstjóri frá Efra-Núpi,
lézt að heimili sínu Bogahlíð
22 aðfaranótt 31. þ. m.
Ingibjörg Guðmundsdóttir.
t
Útför föður okkar
Magnúsar Magnússonar,
Norðurgötu 17B, Siglufirði,
fer fram frá Siglufjarðar-
kirkju miðvikudaginn 1. nóv-
ember kl. 2 eftir hádegi.
Kristín Magnúsdóttir,
Vigdís Magnúsdóttir,
Jóhann Magnússon.
t
Móðir okkar
Elín Jónsdóttir
frá Kálfavík,
varður jarðsett frá Fossvogs-
kirkju fimmtudaginn 2. nóv.
kl. 1,30.
Erla Ásgeirsdóttir,
Maríanna Bjarnadóttir,
Mávahlíð 22.
t
Kveðjuathöfn um
Ólaf Ólafsson,
óðalsbónda í Skálavík,
fer fram í Dómkirkjunni
fimmtudaginn 2. þ. m. kl. 2.
Jarðsett verður að Vatns-
firði laugardaginn 4. nóvem-
ber og hefst athöfnin með hús
kveðju áð heimili hans í
Skálavík kl. 1.
M.s. Fagranes fer frá ísa-
firði á laugardagsmorgun til
Vatnsfjarðar.
Fyrir hönd vandamanna,
Kristín Ólafsdóttir.
ar b. Irafelli Jónssonar. Kona
Brands og móðir Jóns í írafelli
var Agatha Helgadóttir b. Tinds
stöðum 1703 Eyúlfssonar b. Mel-
um Kjalarnesi Isleifssonar í Saur
bæ Eyjúlfssonar. Kona ísleifs og
móðir Eyúlfs á Melum var Ses-
selja Magnúsdóttir prú'ða sýslum.
Ögri Jónssonar og Ragnheiðar á
rauðum sokkum Pétursdóttur.
(Svalbarðsætt, Stóra-Dalsætt).
Er héðan greið leið til fornætta
og landnámsmanna. Er eigi kyn-
legt, þó að þótti nokkur og
einþykkni skjóti upp kollinum
meðal niðjanna enn þann dag í
dag.
II.
Sveinn Jónsson átti skamma
dvöl í Vorsabæ. Foreldrar hans
voru ekki gift og bjuggu ekki
saman. Fékk faðir hans syni
sínum og barnsmóður vist á
Sóleyjarbakka hjá Brynúlfi
hreppstjóra Einarssyni. Galt
Jón fósturlaunin með góðhesti
hvítum að lit. Skyldi það vera
meðgjöf sveinsins í fjögur ár.
Á vinnuhjúaskildaga vorið 1894
fluttu þau mæðginin að Sól-
eyjarbakka. Nokkrum árum síð-
ar réðist Anna til Guðmundar
Lýðssonar b. Fjalli Skeiðum og
konu hans Ingibjargar Jóns-
dóttur frá Holti. Þar dvaldist
hún ásamt syni sínum langa
hríð. Frá Fjalli var Sveinn
fermdur og þaðan fór hann í
Hvanneyrarskóla 1915, enda
jafnan síðan kenndur við Fjall.
Sveinn var maður trygglyndur
og kunni vel að meta vinarþel
samferðamanna sinna. Batt
hann ævitryggð við Guðmund
Lýðsson og fjölskyldu hans. I
rausnargarði Fjallshjóna og
friðsæla menningarreit kvað
hann sól hamingju sinnar hafa
staðið í hádegisstað. Hér kom
t
Þakkir færum við öllum
þeim, er sýndu okkur samúð
og hluttekningu vegna frá-
falls og útfarar
Sigríðar B. Schram
frá Siglufirði.
Steinunn B. Schram,
Bjöm Dúason
og vandafólk.
t
Alúðarþakkir fvrir auð-
sýnda samúð og vináttu við
fráfall
Guðmundar Knútssonar
Jónína B. Ingvarsdóttir,
Kristjana, Gyða og
Gufffinna Breifffjörff,
tengda- og bamaböm.
t
Þökkum auðsýnda samúð,
víð andlát og jarðarför eigin-
manns mín’i, föður tengdaföð-
ur og afa
Bergþórs Bergþórssonar
frá Ölvaldsstöffum.
Asgerffur Þ. Skjaldberg,
Kristinn Bergþórsson,
Affalbjörg Asgeisdóttir,
Dóra Bergþórsdóttir,
Sverrir Erlendsson,
Halldís Bergþórsdóttir,
Tómas Tómasson,
Halla Bergþórsdóttir,
Jón Arason,
Bergþór Bergþórsson,
Björg Kristjánsdóttir
og barnabörn.
og það til að hestamennska var
rik ættarfylgja í föðurætt
Sveins og sennilega í ættkvísl
Elísabetar Filippíu Jónsdóttur,
ömmu hans, er var Borgfirð-
ingur að langfeðgatali, eins og
áður er lýst. Guðmundur Lýðs-
son átti hestakost mikinn.
Stunda'ði kynbætur hrossa og
reiðhestarækt. Kom brátt í Ijós
að Sveinn Jónsson átti ríka
hneigð til hestamennsku og þeg-
ar í æsku hlutgengur til tamn-
inga. Þessir hæfileikar komu sér
vel á búi Guðmundar Lýðssonar.
Guðmundur dáðist að Sveini og
Sveinn naut þar trausts og vin-
áttu og efldist að manndómi og
framaþrá. I Fjalli hefur Sveinn
verið hvattur til að sækja Hvann
eyrarskóla og gerast bóndi. Þá
má eigi gleyma því að Sveinn
átti þeirri hamingju að fagna
að njóta frá fæðingu ástríkrar
móður sinnar. Gott var veganest
fð, sem Sveinn Jónsson hlaut
bæði við móðurkné og í garði
Guðmundar og Ingibjargar.
III.
Faðir Sveins hafði komið
drengnum til læringar og und-
irbúnings fermingar að Stóra-
Núpi til síra Valdimars Bríems.
Var auðheyrt á Sveini, að þar
þótti honum gott að vera. Kvaðst
bann hafa nnmið furðu mikið á
skömmúm tíma. Áð lokinni
kristinfræðikennslu og fermingu
varð hlé á bókfræðum að sinni.
En í upphafi heimsstyrjaldarinn-
ar fyrri tók Sveinn að hyggja
á nám í búfræðum. Gekk í
bændaskólann á Hvanneyri 1915
og lauk þar námi og prófi 1917
við góðan orðstír. Réðist þá til
kennara síns Páls Jónssonar frá
Reykhúsum, er jafnframt
kennslu rak bú í Einarsnesi.
Undi þar vel hag sínum. Vann
síðan hjá Páli kennara Zoph-
aníassyni. Hvarf að svo búnu
heim í Árness-þing. Þá var haf-
in vinna við Skeiðaáveituna. Tók
Sveinn að sér að stýra skurð-
gröfunni miklu, sem notuð var
til að grafa aðalskurðinn. Þegar
þeim greftri lauk, hófst skurð-
gröftur í Flóaáveitunni. Var sama
skurðgríður notuð þar og sami
vélameistari. Um 1927 var þeirri
skurðagerð lokið giftusamlega.
Hvorki hlaut Sveinn meiðsl eða
mar í viðureigninni vfð þá miklu
vélgríði og engir þeirra er með
honum störfuðu þar. Svo mikill
völundur var Sveinn á vélar og
kunni svo vel skapi skurðgríðar
að aidrei skarst í odda með þeim.
Skildu þau með gagnkvæmri
virðingu. Er það með eindæm-
um á vélaöld Hitt er algengt að
vélameistarinn gangi af hverri
vél eyðilagðri af hirðuleysi,
hrottaskap og vankunnáttu.
Sveinn var ekki vélfræ’ðingur að
námi. Óskeikul eðlisgáfa dugði
honum svona vel.
Þegar þessu verkefni var lokið,
réðist Sveinn Jónsson í að kaupa
þúfnabana. Var ærið verkefni
fyrir höndum að jafna við jörðu
þúfur í Flóa. Þessi þúfnaþjarkur
reyndist vel en rekstur hans ekki
févænlegur. Átti Sveinn fé á
skuldastöðum. Var sjálfur væg-
ur við innheimtuna og skorti
óvægni fjárplógsmanna. Fyrir
kom það að greiðslur fóru fram
í handsölum einum. Vélaverk-
stæði reisti Sveinn við Eyrarveg
á Selfossi (Sveinsstaðir, Sveins-
skúrar) til viðgerða og rak þar
bifvélaviðgerðir um hríð. Ekki
reyndist það féþúfa heldur.
Um 1940 keypti Sveinn hluta
Árbæjar í Ölvesi, spildu, sem
liggur upp að þjóðvegi undir
Ingólfsfjalli og hóf þar hrossa-
kynbætur. Hafði hug á að ná í
bújörð og ráðast í búskap. Hóf
búskap í Hvammi í Ölvesi og
réði til sín bústýru, þýzka að
kyni. Fluttu frá Hvammi til Sel-
foss og bjuggu í Ásheimum.
Þar dó móðir Sveins 1952. Þar
kvæntist hann ráðskonu sinni.
Þeim vadð eigi barna auðið og
skildu þar. Að svo búnu seldi
hann Ásheima og leigði sér
herbergi hjá Sigurði Þórbjarn-
arsyni bifvélavirkja Miðtúnum
13. Sinnti síðan hestum sínum og
kynbótastarfsemi og undi vel
hag sínum.
IV.
Sveinn Jónsson á Árbæ erfði
í rikum mæli glöggskyggni föð-
ur síns og afa á eðliskostum
hesta, og þó sér í lagi samúð
og falslaust hugarþel til þessara
málleysingja. Sveinn skildi það
andlegri skilningu að reiðhestur
er ekki skepna, heldur
„skaparans meistaramynd,
mátturinn steyptur í hold og
blóð“
og skyni gædd vera, sem hugs-
ar á sinn hátt, elskar, þjáist og
hatar. Sveinn var vel minnug-
ur þess, sem Einar skáld Bene-
diktsson kvað um hest og knapa:
„Maður og hestur, þeir eru eitt
fyrir utan hinn skammsýna
markaða baug“
og
„Þeir eru bá'ðir með eilífum
sálum,
þó andann þeir lofi á tveimur
málum.‘
Umhyggja Sveins og tamning
hesta var í þessum anda. Þetta
Svissneskur
nómsstyrkur
SVISSNESK stjómvöld bjóða
fram styrk handa fslendingi til
háskólanáms í Sviss húskólaárið
1968—1969. Ætast er til þess, að
umsækjendur hafi lokið kandi-
datsprófj eða séu komnir langt
áleiðis í háskólanámi. Þeír, sem
þegar hafa verið mörg ár í starfi
eða eru eldri en 36 ára, koma
að öðru jöfnu ekki til greina við
styrkveitingu. Styrkfjárhæðin
nemur 550—600 frönkum á mán-
uði fyrir stúdenta, en allt að
700 frönkum fyrir kandidata.
Auk þess hlýtur styrkþegi
nokkra fjárhæð til bókakaupa og
er undanþeginn kennslugjöldum.
Þar sem kennsla í svissneskum
háskólum fer annað hvort frarn
á frönsku eða þýzku, er nauð-
synlegt að umsækjendur hafi
nægilega þekkingu á öðru hvoru
þeasara tungumála. Styrkþega,
sem áfátt kann að reynast í því
efni, verður gert að sækja
Þriggja mánaða málanámskeið í
Sviss, áður en styrktímabilið
hefst.
Umsóknum um styrk þennan
skal komið til menntamálaráðu-
neytisins, Stjórnarráðshúsinu við
Lækjartorg. eigi síðar en 10. jan.
1968. Sérstök umisóknareyðublöð
fást í Menntamálaráðuneytinu.
Menntam.ráðuneytið, 28. okt. ’67.
er öldungis hið frumstæðasta og
ósvikna auðkenni allra sannra
hestamanna: Maður og hestur
þeir éru eitt.
Þessu hugarfari Sveins kynnt-
ust þeir menn bezt, sem voru
honum samfeiða á ferðalögum.
Ferðagleði Sveins var geðfelld.
Þar var ekki háreisti, drykkju-
raus og ribbaldaháttur, heldur
hljóðlátur fögnuður og um-
hyggja fyrir reiðskjótunum. Fyr-
ir þessar sakir er það ekki tor-
skilið að hestar Sveins voru
honum huggun og sálubót. Þeir
voru vinir hans og félagar.
V.
Sveinn Jónsson var meðal-
maður vexti, herðibreiður, bein-
vaxinn og vel limaður. Fríður
maður og svipgóður. Alvörugef-
inn og hljóðlyndur. Hraust-
menni. Hann var einlyndur og
ómannblendinn. Sinnti lítið
sumbli granna — stundaði eigi
ofdrykkju öls. Sjaldgæfur í
hverri ös — sótti lítt mannfundi.
Hafði megna óbeit á rausi og
oflátsmælgi, enda sjálfur fátal-
aður löngum. Talinn vinafár.
Vinir hans voru æskufélagar,
ýmsir hestamenn og nokkrir að-
dáendur, sem kunnu að meta
mannkosti hans. Var þó um
skeið í hestamannafélaginu
Sleipni. Greindur maður og
minnugur. Las nokkuð og keypti
bækur. Ríkast í fari Sveins var
drenglyndi, hestavit, verksvit og
vélavit. Brautryðjandi á Suður-
landi í stjórn stórvirkra véla og
vfðgerðum þeirra. Vandvirkur
og seinvirkur. Hafinn yfir fé-
græðgi, fláttskap og lausung
samtíðar sinnar.
VI.
Guðmundur skáld á Sandi
orkti erfiljóð um Kristján ferju-
mann og lýsti viðtökum þeim,
sem konungurinn heiðum hári
veitti Kristjáni:
„Setti hann í sínu ríki
sólskinsmegin á hvítan hest.“
Sá er þetta ritar þekkir eng-
an hestamann maklegri þess að
hljóta slíkar viðtökur í öðrum
heimi en Svein Jónsson á Ár-
bæ.
Björn Sigurbjarnarson.
Fyrsta sýning
leikfélags
Patreksfjarðar
Patreksfirði, 30. okt.
HINN fyrsta nóvember, frum-
sýnir Leikfélag Patreksfjarffar
leikritiff Snjómanninn eftir Har-
old Brooke og Kay Bannerman,
leikstjóri er Kristján Jónsson, frá
Reykjavík, sem einnig hefur gert
leiktjöld. Leikrit þetta er í þrem
þáttum og leikendur tíu. Meff aff-
alhlutverk fara Gunnar Pétairs-
son, Lilja Bergsteinsdóttir og
Friffrik Haraldsson. Leikfélag
Patreksfjarffar var stofnaff á sL
vorj og er þetta því fyrsta leik-
ritiff, sem þaff tekur til flutnings.
Aff loknum sýningum á Patreks-
firffi hyggst félagiff sýna viffar á
Vestfjörffum, ef tækifæri gefst.
Trausti.
N-VSetnamar
geffast ekki upp
— seg/r Felix Greene, rithofundur
Brunswick, 30. okt. — AP
BREZKI blaðamaðurinn og rit-
höfundurinn Felix Greene sagffi
í sjónvarpsvifftali í Brunswick í
Maine-fylki í dag, aff Peking-
stjórnin telldi, aff styrjöld viff
Bandaríkin væri óhjákvæmileg,
ef Bandaríkjamenn ráffast inn í
N-Vietnam. Greene hefur ferff-
ast til Peking og Hanoi undan-
farna mánuffi og átt tal við ráffa-
menn þar.
Greene sagði, að Kínverjar
væru fullvissir um að N-Viet-
nam gæti ekki tapað styrjöld-
inni og þeir væru reiðubúnir að
taka þátt í henni, ef Hanoi-
stjórnin færi þess á leit. Greene
líkti ástandinu í Vietnam við
Kóreu á sínum tíma.
Hann sagðt, að bezta lausnin
á þessu vandamáli væri sú, að
Bandaríkjamenn færu frá Viet-
nam. Hann kvaðst að ýmsu leyti
samþykkur sjónarmiðum Banda-
ríkjastjórnar í þessu m.áli, en
sagði, að ekki mætti loka aiugun
um fyrir þeirri staðreynd, að
þrátt fyrir gífurlegt tjón og eyði
leggingu í N-Vietnam af völdum
loftárása Bandaríkjamanna,
hvarflaði ekki að N-Vietnömum
að gefast upp.