Morgunblaðið - 27.01.1968, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 27. JANÚAR 1968
3
N.K. miðvikudag frumsýnir
Þjóðleikhúsið leikritið ís-
landsklukkuna eftir Halldór
Laxness. Það væri sennilega
að reisa sér hurðarás um öxl,
að ætla að kynna það verk,
ekki sízt þegar tillit er tekið
til þess, að um fjórði hver
íslendingur hefur þegar séð
það á fjölum Þjóðleikhúss-
ins, auk þeirra sem ýmist
hafa lesið leikritið, eða skáld
söguna, sem það er samið úr.
Maður seim fylgist vel með
í ísl'enzku leikhúslífi sagði
við undirritaðan í gær, að
jafnframt því sem hann
hlakkaði til þess að sjá ís-
landisklukkuna í þriðja^ skipt
— kviði hann fyrir. Ástæð-
una sagði hann vera, að túlk
un leikaranna hefði þá verið
Baldvin Halldórsson leikstjóri, Guðlaugur Rósinkranz Þjóðleikhússtjóri ög Halldór Laxnes.
íslandsklukkan í Þjóðleikhúsinu
Laxnes vinnur að nýju leikriti
ógleymanleg og ósjálfrátt
kæmi til samanburðar. Ekki
þar fyrir að hann krvaðsf viss
um, að nýju leikararnir
stæðu fyllilega fyrir sínu.
Víst er um það, að margir
munu nú sjá íslandskukkuna
í annað eða þriðja sk'pti. Og
alltaf verður eitthvað nýtt að
sjá og nýtt að heyra og skilja.
í tileifni frumsýningarinn-
ar á miðvikudaginn boðaði
Þj'óðleikhússfjóri, Guðiaugur
Rósinkransi, fréttamenn til
fundar í gær. Viðstaddir
voru einnig höfundur leikrits
in.s, Halldiór Laxness, og leik
stjórinn, Baldvin Halldórs-
son. Verður þestsi sýning á
íslandsklukkunni bezt skýrð
með þeirra orðum og þeim
spurningum er fyrir þá voru
lagðar af blaðamönnum.
Þjóðleikhússtjóri sagði: ís-
landsklukkan var fyrsta
nýja íslenzka lelkri'tið sem
sýnt var í Þjóðleikhúsinu eft
ir að það var stofnað. Áður
hafði ég rætt við höfundinn
um mögulel'ka þess að hann
semdi leiklhúsverk upp úr
skáldsögunni. Tók hann vel
í það og hófst handa. Leik-
ri'tið var svo frumsýn't í april
1950 og var þá Lárus Páls-
son leikstjóri. Strax kom 1
ljós hversu miklum vimsæld-
um leikritið átti að fagna.
Það var aftur tekið til sýn-
inga á árinu 1951 og 1952.
Alls urðu sýningarnar 56 og
leikhúsgestir 31—32 þúsund.
Slík aðsiókn er einsdæmi í
sögu leikhússins og hefur
ekkert leikrit enn slegið
þetta met. Þegar svo Laxnes
fékk bókmenntaverðlaun Nó-
bels 1956 var ákveðið að
halda nokkrar sýningar á
le krifinu, honurn til heiðurs.
Við reiknuðum með 4—5 sýn
ingum, en aðsóknin varð slík,
að þær urðu 25. Það hafa
því verið yfir 80 sýningar á
Íslandsklukkunni í Þjóðleik-
húsinu og sýningangestir eru
samtals yfir 50 þúsund
manns. Tölurnar eimar sýna
þann áhuga sem íslendingar
hafa sýnt þessu leikhúsverki.
Það, er trú mín, að íslands-
klukkan hafi enn mikinn
hljómgrunn meðal íslend-
inga, enda er það svo að ef
mokkurt. íslenzkt lei'krit höfð
ar til manna, þá er það ís-
landsklukkan.
Blaðam.: Nú er lei'karaskip
un önnur en var?
Þjóðleikhússtj.: Leikarar
eldast eins og annað fól-k, og
nú var ekki um anmað að
ræða en að breyta til. Bald-
vin Hal'ldórsson er nú leik-
stjóri í stað Lárusar Pálsson-
ar áður. S'kipun aðalleikara
er sú, að Jón Hreggviðsson
er leikinn af Róbert Arn-
finmssyni, Amas Arneus er
leikinn af Rúr.k Haraldssyni
Snaefríður íslandssól er leik-
in af Sigríði Þorvaldsdóttur,
Jón Grindvíkingur af ungum
og efnilegum leikara Jóni
Júlíussyni. í þassum hlut-
verkum voru áður Brynjólf-
ur Jóhanesson, Þorsteinn Ö.
Stephemsen, Herdís Þorvalds-
dóttir og Lárus Pálsson. í
nokkrum tilfellum eru leik-
endux þeir sömu og í fyrri
sýningum, Eydalín lögmaður
er leikinn af Val Gíslasyni,
sem áður; Valdimar Helga-
son -leikur aftur manninn úr
Kjósinni og Lárus Ingólfsson
leikur Jón Þeófíluisson —
manninn sem reyndi að
galdra t;l sin stúlku með
vindgapa, og var e'kki hægt
að brenna fyriir vestan sök-
uim þess að Þorskfirðingar
synjuðu um hrísið.
Gunnar Bjarnason gerði
leiktjöld að sýningunni, en
búninga gerði Láruis Igólfs-
mms
Róbert og Sigríður í hlutverkum sínum.
Rúrik Haraldsson,
í gerfi Arnas Arneus.
son, en þeir eru flestir hinir
sömu og við fyrri sýmingar.
Blaðam.: Er leikritið flutt
óstytt?
Laxnes: Það er flutt óbreytt
frá þeim texta sem var prent-
aður fyrir 18 árum. Þá strax
varð að fella ni'ður nokkur
atriði úr upphaflegum texta,
tímans vegna. Það sem helzt
er frábrugðið við þessa sýn-
ingu er að tíminn er notað-
ur bet-ur.
Blaðam.: Hefur ekki komið
til greina að semja leikrit
upp úr fleiri skál'dsögum yð-
ar, t.d. Gerplu?
Laxnes: Gerpla er ekki
eins hæf til að gera úr leik-
rit eins og íslandsklukkuna,
því að í þeirri bók eru stór-
ir kaflar í leikritsformi. Það
er töluvert mikill munur á
hvernig leiksv ðspersónur og
persónur í skáldsögum eru
búnar til.
ÞjólVleikhússti.: Höfundur
tengir atriði leikritsinis sam-
,an með stuttum skýringum.
Blaðam.: Að hvaða leyti er
uppsetning leikritsins frá-
brugðin að þessu sinni.
Leikstjóri: Uppsetning hef-
ur verið gerð einfaldari og
lögð áherzla á að draga fram
það sem máli skiptir í upp-
færslunni. Leikritinu er skipt
í 20 atriði og áherzla er lögð
á að nýta mögulei'ka hring-
sviðsin.s. Áður var tjaldið
fel'lt á milli atriða, en nú fer
skiptingin fram fyrir opnum
tjöluim. Þá er náttúrumáln-
ing tekin út, en þess í stað
notaðar svart-hvftar skugga
myndir sem eru unnar eftir
gömlum koparstungum.
Blaðam.: Hvað tekur sýn-
ingin langan tíma?
Þjóðleikhússtj.* Um þrjár
klukkustundir fyrir utan hlé.
Laxnes: Sýningin tók áður
um fjórar klukkustimdir.
Það má ekki reyna um of á
þolinmæði fólks. Mér skilst
að það fari að iða í sætum
sínum um kl. 11.
Blaðam.: Er skálidið að
vinna að nýju leikriti?
Laxnes: Já, ég hef verið að
því, en lagði það á hilluna
STAKSTEIMR

Sigríður Þorvaldsdóttir
leikur Snæfríði íslandssól.
í biii. Ég vann að þessu verki.
i fyrra vetur og sumar. Ann-
ars er það á því stigi að lít-
ið er hægt að skýra frá því.
Þet'ta er langt og mikið verk,
og ég hef jafnframt skrifað
það í formi skiáldsögu, að
vísu ekki sama, en mjög skylt
að efnd.
Blaðam.: Er efni leikritsins
sótt í sam'tímann?
Laxnes: Það er sótt í þann
liistræna tíma sem verður að
vera í hverju skáldverki,
tírna sem ekki er í tengslum
við alm.anak, eða annál árs-
ins.
Blaðam.: Hver verða næstu
verkefni Þjóðleikhússins?
Þjóðleikhússtj.: Næsta lei'k
rit verður eftir Bandaríska
leikritaskáldið Simon og nefn
ist Makalaus sambúð.
Laxness: Er það eitthvað í
líkingu við Ástir samlyndra
hjóna?
Þjóðleikhússtj.: Þessu leik-
rifi leikstýrir Erlingur Gísla-
son. Næsta leikrit verður svo
Vér morðingjar eftir Guð-
mund Kamban undir leik-
stjórn Benedikts Árnasonar
og í vor verður sýnd óperan
Brosandi land.
Félagsmál í
brennidepli
Á síðustu árum hafa félagsleg
vandamál verið meir í sviðsljós-
inu en áður var, og er það eðli-
leg þróun í því velferðarþjóð-
félagi, sem hér er að byggjast
upp. Ein vísbending um, að vax
andi skilningur er fyrir hendi
á þýðingu félagslegs starfs, er
sú endurskipulagning sem Sjálf-
stæðismenn í borgarstjóm
Reykjavíkur, undir forustu Þóris
Kr. Þórðarsonar, borgarfulltrúa,
beittu sér fyrir á síðastliðnum
vetri á félagsmálastarfi Reykja
víkurborgar. f grófum dráttum
má skipta þeim verkefnum i
tvennt, sem heyra undir félags-
mál. Það er annars vegar um
að ræða nauðsyn þess, að veita
ýmsu fólki aðstoð, sem með ein-
hverjum hætti hefur lemt í erf-
iðleikum í lífinu, og jafnframt
með fyrirbyggjandi aðgerðnm
að koma í veg fyrir slíkt. Hins
vegar er um að ræða ýmis kon-
ar þjónustustarfsemi við almenn
ing, svo sem með byggingu
barnaheimila, bæði leikskóla og
dagheimiia, gæzluvalla og ann-
arra svipaðra þjónustustofnana.
Annar heimur
f rauninni gera fæstir sér grein
fyrir þvi, að í Reykjavik er til
annar heimur, sem ekki kemur
fram í hinu daglega lífi borgar-
búa, þar er um að ræða fólk
sem af ýmsum ástæðum hefur
annað hvort lent á villigötum
í lifinu eða orðið fyrir barðinu
á örlögunum með öðrum hætti.
Hið alvarlegasta er þó e.t.v. að
margvísleg vandamál virðast
leggjast i ættir. Þannig að tvær
og jafnvel þrjár kynslóðir sömu
f jölskyldu eiga við félagsleg
vandamál að stríða. Þessi heim-
ur er flestum Reykvíkingum ó-
kunnur, en hann er samt sem
áður staðreynd, og sívaxandi
áherzla er á það lögð af hálfu
Reykjavíkurborgar að vinna að
lausin á vandamálum þessa
fólks, en það kostar stöðugt
aukna fjármuni og sífellt stærri
mannafla. Sú er líka reynslan
annars staðar.
Aðstoð við heimilin
Hitt verkefnið á sviði félags-
mála er að því leyti geðþekk-
ara, að þar er ekki um að ræða
vandamál fólks, sem margs kon
ar óhamingja hefur dunið yf-
ir, heldur fyrst og fremst að-
stoð við heimilin í borginni með
byggingu dagheimila, leikskóla,
gæzluvalla og annarra þeirra
stofnana sem snerta málefni
barna og unglinga. Að vísu eru
skiptar skoðanir um hversu
langt eigi að ganga í þessum
efnum, en það er engum vafa
bundið, að á næstu árum verð-
ur að leggja sívaxandi áherzlu
á þessa þjónustustarfsemi við
borgarana í bænum, enda má
segja, að forsendur hafi skapazt
fyrir því, nú, þegar önnur að-
kallandi verkefni borgarinnar
eru svo vel á veg kominn, svo
sem skipulagsmál, gatnagerð og
hitaveituframkvæmdir. Þess
vegna mú búast við því, að fé-
lagsmálin færist æ meir í sviðs-
ljósið á næstunni og borgarfé-
lagið muni í vaxandi mæli og
með aunknm fjárveitingum snúa
sér að stóreflingu hins félags-
lega starfs.