Morgunblaðið - 08.02.1968, Blaðsíða 8

8
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 8. FEBRÚAR 1968
„Menningarsamskipti Færeyja og
íslands aukast stöðugt"
— Poul P. M. Pedersen ræðir við Peter IMohr
Dam, lögmann Færeyja
Þórghöfn í janúar
— ER erfitt að stjórna Færey-
inpum? Stundum höfum við
heyrt eitthvað, sem gefur til
kynna, að svo sé. Þannig hyrja
ég samtalið í glettnistón. Viðtal-
ið fer fram síðla dags í skrif-
stofu lögmannsins á hinu sögu-
fræga Þingnesi. En formaður
landsstjórnarinnar, Peter Mohr
Dam. lætur sér hvergi bregða,
•n svarar brosandi og rólega:
— Ekki held ég, að erfiðara
sé að stjórna Færeyingum en öðr
um. Enginn stjórnmálamaður
kemst hjá vonbrigðum og and-
streymi, hvar sem hann er í
heiminum. En stjórnmálavafstr-
ið hefur einnig sínar gleðilegu
hliðar, þegar vel gengur. Og oft
gengur mjög vel. Það get ég
að minnsta kosti sagt hvað
snertir flokki minn, færeyska
jafnaðarmannaflokkinn og starf
hans.
— En einhver vandamál
hljóta nú að hafa skotið upp
kollinum?
— Ætli nokkur kæri sig um
tilveru, þar sem engin væru
vandamálin. Þegar öllu er á
botninn hvolft Iheld ég, að okk-
ur myndi leiðast afskaplega
siíkt líf. Ég hygg, að mað-ur sjái
hlutina þ.ví aðeins í réttu ljósi,
þegar vandamál eru brotin til
mergjar. Þá er auðveldara að
komast að farsælli niðurstöðu.
Lögmaðurinn verður sjötugur í
ágúst á þessu ári, Hann ber ekki
aldurinn utan á sér. Augun eru
glettin og andlitið þrungið lífi.
Hann er þekktur fyrir mælsku.
Sem áróðursmaður ákafur og
skýtur gneistum af ákefð, þegar
svo ber undir. Hann gefur
ræðum sínum gjarnan ljóð-
rænan biæ, án þess að fara út
í öfgar. Síðan hann var ungur
að aldri, hefur hann ort ljóð.
Þegar William Heinesen sendi
á markaðinn litla bók rétt fyrir
1930 með ungum færeyskum
ljóðum, var þar og að finna
kvæði eftir P. H. Dam. Hann
og hinn jarðbundni raunsæis-
maður CHR. Djurhuus, sem er
varalögmaður, vinna prýðilega
saman.
Þó að Djuurhus sé sem kunn-
ugt er, sambandsmaður en Dam
jafnaðarmaður eru þéssir tveir
reyndu stjórnmálamenn sam-
mála í aðalatriðum um stjórn
landsins og sýna hvor öðrum
mesta traust.
— Hvað viljið þér segja um
samibandið við Danmörku?
— Það hefur komið í ljós, svo
að ekki verður um villzt, að
hægt er að stjórna Færeyingum
í sátt og samlyndi við dönsku
stjórnina. Nú afgreiðum við
sjálfir mörg mál, önnur hljóta
samiþykki eða breytingar hjá
dönsku stjórninni. Samband Dan
merkur og Færeyja er nýsköp-
un, sem hvergi á sína hliðstæðu
í heiminum. Hún er grundvöl’l-
uð á almennu frelsi, það er að
segja, hún setur skilyrði sem
báðir aðilar eru þó ekki bundn-
ir af og hafa frjálsar hendur
um að setja fram breytingartil
lögur. Lagasetning, efnahags-
mál og ýmis sameiginleg mál
byggjast á því, að báðir aðilar
séu á einu mál’i um fyrirkomu-
lag samvinnunnar.
— Er hugsanlegt að sameig-
inlegt mál beggja verði útkljáð
af ykkar stjórn?
— Sem hægast. Það getur
gerzt smám saman. Sú hefur til
dæmis orðið reyndin með fær-
eyska útvarpið. Lögþingið hef-
ur einkarétt á að reka útvarps-
stöð. Áætlanir og tillögur. sem
varða utanríkismál eru teknar
hjá yfirvöldunum, sem um þau
mál fjalla.
— Og hvað um skólakerfið?
—■ Við höfum sjálfir tekið að
okkur rekstur stúdentaskólans
og sjómannaskólans. Jafnaðar-
menn hafa verið sammála sam-
bandsflokknum og gamla Sjálf-
stjórnarflokknum um allt, sem
við höfum tekið að okkur.
— Hvenær vaknaði áihugi yð-
ar fyrir stjórnmálum?
Peter Mohr Dam.
— Ég var þá mjög ungur að
árum. Faðir minn fórst, þegar
ég var átta ára. Móðir mín stóð
þá ein uppi. Þá var ekki um að
ræða neina hjálp frá því opin-
bera. Ekkert efnahagsöryggi var
fyrir þá, sem óvinnufærir voru
vegna sjúkdóma eða ellihrum-
leika, Þetta réði úrslitum um
mín pólitísku sjónarmið. Einn
þeirra manna, sem hafði mikil
áhrif á mig var Abraham Metz,
ungur danskur læknir. Þegar ég
var 15 ára var ég rúmliggjandi
í langan tíma og missti því mik-
ið úr skólanum. Metz læknir
reyndist mér hið bezta og sýndi
mér áhuga og velvilja, hann
léði mér bækur, meðal annars
um Karl Marx. Þegar ég hafði
lesið bækurnar, fórum við sam-
an yfir efni þeirra. Hann kenndi
mér líka reikning. Metz varð
síðan læknir í Esbjerg, eftir
dvölina í Færeyjum.
— Þér höfðuð áhuga á að
verða kennari
— Já, mig fýstí mjög að læra,
lesa og lœra — og síðan vakn-
aði einnig áhugi hjá mér að
kenna — miðla öðrum.
— Og löngunin til stjórnmála
afskipta?
— Já, þetta kom svona hvað
af öðru. Árið 1920 kom ég heim
til Suníbö, sem er syðsta byggð
á Suðurey. Þar varð ég formað-
ur sveitastjórnarinnar. Þá var
ég 22 ára, Áið 1925 flutti ég til
Tver og þar varð ég einnig með-
limur sveitarstjórnarinnar og
hef verið síðan. Árið 1928 varð
ég fulltrúi á lögþingi Færeyinga
og hef verið það síðan. Tvívegis
hef ég verið lögmaður. Ég hef
verið fulltrúi Færeyinga á
danska þinginu. Auk þess er ég
formaður færeyska jafnaðar-
mannaflokksins.
— Hver eru skipti flokksins
við umiheiminn,
— Við eigum góð og þörf
skipti við danska jafnaðarmanna
flokkinn og hina norrænu jafn-
aðarmannafl'okka alla.
— Hefur fulltrúi Færeyja að
gang að Norðurlandaráði.
— Já. Ég lagði málið fram fyr
ir nokkrum árum. Einn af lærð
ustu lögfræðingum Noregs var
mjög hrifinn af þeim rökum, sem
við lögðum fram.
— Og mun samstaða sú sem
Færeyingar og Álandseyjar
hafa, ekki verða þrándur í götu
fyrir upptöku Færeyinga í Norð
urlandaráð?
— Þessu er ekki hægt að
líkja saman. Álandseyjar eru
bundnar af fyrri samningum.
Sjálfstjórn okkar er ákveðin af
þjóðarrétti og það er Danmörku
til sóma, að þeir viðurkenna
þetta sjónarmið. Við höfum ekki
nóg í sjálfum okkur — við þurf
um samvinnu. Reyndar hef ég
heimsótt Álandseyjar og mætti
þar einstakri gestrisni og vinar-
hug, það var gleðilegt og gagn-
legt.
—Færeyjar og EFTA?
—Sameiningaróskin er sterk-
ari en óskin um aðskilnað. Sam
vinna er Færeyjum sérstaklega
nauðsynleg. í færeyska jafnað-
armannaflokknum höfum við
myndað orðið lífsfrelsi, Það þýð-
ir, að takmark okkar eru ákveð
in réttindi, en að við verðum
sjálfir að gefa nok'kuð á móti.
Frelsið mun einmitt leiða til
betri samvinnu milli hinna nor
rænu þjóða.
— Haldið þér að Færeyjar
muni slíta sig úr tengslum við
Danmörku í náinni framtíð?
Svar lögmannsins kemur um
hæl.
— Aðskilnaður liggur ekki í
loftinu nú, 'heldur samvinna á
jafnréttisgrundvelli. Eyjaskeggi
er öðru vísi en meginlandsbúi,
en þeir þarfnast hvor annars.
Norski dalabúinn þarfnast hins
glaða og síkáta Dana. Og leyfið
mér að bæta við, án þess að það
hljómi sem gort, að hin málefna
lega afstaða jafnaðarmanna-
flokksins hefur smám saman
haft á.hrif á hina flokkana.
— Þér hljótið að þekkja
marga danska stjórnmálamenn?
— Já, það tilheyrir hinum
góðu hliðum í starfi mínu. í
danska þinginu skortir ekki á
jákvæða afstöðu og vinarhug til
Færeyinganna — og eiga allir
þingmenn danskir hér hlut að,
ég tel það sé bergmál af hug
FÉLAG íslenzkra leikara hélt
Brynjólfi Jóhannessyni, leikara,
og konu hans, frú Guðnýju
Heigadóttur, samsæti í Þjóðleik-
hússkjallaranum á mánudags-
kvöld í tilefni sjötugsafmælis
hans, sem að vísu er liðið fyrir
nokkru. Mikill fjöldi gesta sat
hófið. Veizlustjóri var Guð-
björg Þorbjarnardóttir, leik-
kona.
Undir borðum voru fjölmarg-
ar ræður haldnar fyrir minni
heiðursgestsins og konu hans.
Meðal ræðumanna voru Valur
Dana til Færeyinga. Það er oft
ekki fyrr en eftir á, að maður
getur metið málefnin og séð
þau í réttu ljósi, Ég vona að
ræðan sem ég hélt í Norður-
landaráði hafi vakið athygli í
Danmörku. Fyrsti Daninn sem
kom og þakkaði mér fyrir, var
Poul Möller.
— Og þér hljótið að hafa haft
náin kynni af ýmsum fyrrver-
andi forsætisráðherrum okkar?
—■ Já, og ég vil taka fram að
Viggo Kampmann var mjög á-
fram um að veita okkur sem
raunhæfastan stuðning, og stóð
ek'ki að baki neinum Færeying
í vinarhug sínum til þjóðarinn-
ar. Maður verður að viðurkenna,
að það er meiri styrkur í að
standa saman en vera sundrað-
ur. Einnig var H. C. Hansen frá
bær í skilningi sínum og góð-
vilja, þegar Færeyingar voru
annars vegar. Um Jens Otto
Krag vil ég segja, að hann hef-
ur alltaf verið fljótur að mynda
sér skoðanir og hefur alltaf ver
ið mjög velviljaður. Af öðrum
fl'okksleiðtogum m.innist . ég
Eriks Eriks.sen. Ég hef alltaf
haft fulla ástæðu til að telja
hann okkur í fyllsta máta hlið-
hollan.
— Hvernig voru veiðarnar á
sl. sumri?
— Saltfiskiríið gekk betur en
nokkru sinni fyrr. Útflutningur
inn var yfir 30 málljónir meiri
en áður. En við þurfum líka á
fé að halda. Við erum að byggja
allmörg nýtízku veiðiskip. Fær
BYGGINGARFULLTRÚI hefur
lagt til við bygginganefnd eftir-
farandi götunöfn á ónefndum
götum á Eiðsgranda og við
Rauðalæk og breytingar á götu-
nöfnunum í Skjólum og Skild-
inganesi. Þó ekki hafi verið tek-
in nein ákvörðun í málinu, birt-
um við tillöguna til gamans og
fróðleikis.
heiti:
Skildinganesvegur — Skild-
inganes
Baugsvegur — Bauganes
Þvervegur — Einarsnes
She'llvegUT — Skeljanes
Botnlangi vestur úr
Gíslason, leikari, Gylfi Þ. Gísla-
son, ráðherra, Arndís Björns-
dóttir, leikkona, Vilhjálmur Þ.
Gislason, fyrrv. útvarpsstjóri,
Guðlaugur Rósinkranz, er færði
Brynjólfi fagra blómakörfu sem
þakklætisvott frá Þjóðleikhús-
inu. Klemenz Jónsson sæmdi
Brynýólf hei'ðursmerki leikarafé-
lagsins, Jökull Jakobsson talaði
fyrir hönd Félags ísl. leikrita-
höfunda, og Oddur Björnsson af
henti Brynjólfi fagran pening
frá félaginu. Leiknar voru af seg
ulbandi kveðjur frá mörgum
eyski fiskimaðurinn er traustur.
Þrátt fyrir allar framfarirnar
er það nú all’taf manneskjan,
sem gildir. Það sjáum við í Dan
mörku. Með dugnaði hefur ver-
ið skapað þar velferðarríki, sem
ekki á sinn líka í heiminum.
— Er gott samtoand milli Fær
eyja og Islands?
—■ Menningarsamskipti fs-
lands og Færeyja aukast stöð-
ugt á síðustu árum, Við viljum
læra af íslendingum. Við erum
aðeins 40 þúsund hér. fslfending
ar eru ca fimm sinnum fjölmenn
ari. Fyrir ókkur hér ríður á
miklu að halda gluggunum opn-
um — auðvitað til Danmerkur
og Skandinavíu — en einnig til
íslands.
— Færeyingar tala enn
dönsku mjög vel.
— Já, öll færeys’k börn skil’ja
dönsku. Og allmargir Færeying
ar skilja nýnorsku be.tur en
margur Norðmaður. Margir sjó
menn okkar skilja auk þess ís-
lenzku.
— Færeysku kennaramir
hljóta að vera duglegir að geta
kennt börnunum dönsku.
— Það lítur út fyrir það. Því
fyrr sem þyrjað er að kenna
það því betur gengur það. Ef
börnin leika sér svo við dönsku
mælandi börn, kemur það nokk
urn veginn af sjálfu sér. Ég tel
mikils um vert, að kennslan í
dönsku byrji nógu snemma í
barnaskólunum. Sem norræn
þjóð miðsvæðis, verðum við að
setja okkur inn í aðstæður og
viðhorf hinna norrænu þjóð-
anna. Og við verðum að horfa
opnum augum á heiminn. Þekk
ing og innlifun er lykillinn að
skilningi.
(Viðtalið er þýtt og endursagt
úr Kristilegt dagblad).
Skeljanesi — Skeljatangi
Botnlangi út úr ,
Skildinganesi — Skildinga-
tangi
Gnitavegur — Gnitanes
Fáfnisvegur — Páfnisnes
Gata frá Laugallæk
sunnan Rauðalækjar — Leiru-
lækur
Götur út úr Eiðsgrnda
taldar norðan frá heiti:
Flyðrugrandi
Keilugraindi
Loðnugrandi
Síldargrandi
Ufsagrndi og
Ýsugrandi,
þekktum dönskum leikurum og
vinum Brynjólfs í Danmörku.
Margir aðrir en hér eru taldir
tóku til máls og hylltu heiðurs-
gestinn.
Óperusöngvararnir Guðrún Á.
Símonar, Jón Sigurbjörnsson og
Magnús Jónsson sungu og Ævar
Kvaran stjórnaði fjöldasöng.
Að lokum þakkaði Brynjólf-
ur með snjallri ræðu þann heið-
ur sem sér og konu sinni hefði
verið sýndur.
Þvínæst voru borð upp tekin
og stiginn dans fram eftir nóttu.
Talið frá vinstri: Klemenz Jónsson, Guðný Helgadóttir, Gylfi Þ. Gíslason, Guðbjörg Þorbjarn-
ardóttir, heiðursgesturinn Brynjólfur Jóhannesson, Guðrún Vilmundardóttir, Valur Gíslason og
Guðrún Guðmundsdóttir.
Leikarar halda Brynjólfi hóf
Tillaga að götunöfnum